Pravachansar Pravachano-Gujarati (English transliteration). Date: 30-06-1979; Gatha: 110.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 34 of 44

 

Page 429 of 540
PDF/HTML Page 438 of 549
single page version

gAthA – 109 pravachanasAr pravachano 429
pravachana tA. 30–6–79.
‘pravachanasAr’ 109 gAthA.
have sattA ne dravyanun guN– guNIpaNun siddha kare chhe–
mUL vAt to e chhe ke AtmA ekalo gnAnasvarUp ja chhe. bhale bIjA guN chhe paN I
asAdhAraN (gnAnaguN) ek ja chhe. ethI gnAnasvarUpanun sat je rIte chhe. e guN-guNInA bhed tarIke
abhed (mAn) atadbhAv kahayo. chhatAn sarvathA anyatA (anyapaNun) nathI, ethI te dravya upar
(abhed) draShTi ApatAn guNanun pariNaman thAy chhe. AhA... hA! samyagdarshan-gnAn-chAritra thAy.
AhA.. hA! are! anantaguNanun pariNaman thAy. samyagdarshan eTale ‘sarvaguNAnsh te samakit’!!
AhA... hA! e dravya ane guNane sarvathA abhAv mAne to, dravya upar draShTi ApatAn guNanI vyaktatA-
pragaTatA nahIn thAy. AhA... hA! guN ne dravya vachche tadna abhAv mAne to, dravya upar draShTi thatAn
(chhatAn) guNanI vyaktatAno ansh nahIn Ave. AhA... hA! ane dravya upar (abhed) draShTi paDatAn dravya
ne guN-bhale be vachche atadbhAv chhe be chhe eno (ekabIjAmAn) tadran abhAv chhe em nathI- mATe
te dravyanI draShTi thatAn guNanun- anantaguNanun pariNaman (vyaktapaNe) pragaT thAy chhe. pariNamanamAn AkhI
dashA palaTI jAy chhe. AhA... hA... hA! samajANun kAI? (shrotA) chhatAn Ap guNanI draShTi to
chhoDAvo chho... guNanI draShTi chhoDAvo chho...! (uttara) ahIn to abhinnapaNun chhe puNyanI to vAt ja
ahInyAn kyAn chhe.
(shrotA) puNya nahIn guN-guNInun (uttara) abhedapaNun (chhe.) tadna-sarvathA abhAv
chhe (guN-guNIne) em nahIn. (atadbhAvanun anyatva paN) em nahIn. atadbhAv kahyo ne anyatva
kahyun. guN ne dravya vachche atadbhAv-anyatva kahayun to (te be) sarvathA judA chhe- bIjA dravyo jem
sarvathA anyatva chhe. anyatva kaho ke judA kaho (ekArtha chhe.) em AtmA ne guN ne sarvathA judA
mAno to vastu bey nahIn rahe.
kAraN ke ahInyAn to dravyadraShTi chhatAn, dravyane guN abhed chhe. tethI te te guNanun-anantaguNanun
pariNaman nirmaL thaIne vyaktapaNe pragaT thaI sAthe gnAn-Anand-shAnti-svachchhatA badhA guNonun
pariNaman thaI jashe. AhA... hA... hA! Avo prabhuno mArag chhe! satya ja Avun chhe. AhA.. hA!
satyane kAI paN moLun karavAnun kare (to) gharamAn mithyAtva raheshe, shalya! AhA... hA.. hA!
(ahInyAn kahe chhe ke) “have sattA ne dravyanun guN-guNIpaNun siddha kare chhe- ahInyAn ek guNanun
kIdhun (parantu) darek guN levA (samajavA.).

Page 430 of 540
PDF/HTML Page 439 of 549
single page version

gAthA – 109 pravachanasAr pravachano 430
जो खलु दव्वसहावो परिणामो सो गुणो सदविसिट्ठो ।
सदवट्ठिर्द सहावे दव्वं त्ति जिणोवदेसोऽयं ।। १०९।।
AhA... hA! kundakundAchArya kahetAn-kahetAn paN bhagavAn Am kahe chhe (em gAthAmAn kahe chhe.) kahe
chhe to pote! AhA... eTalI nirmAnatA ne eTalI (ke gAthAmAn kahe chhe) जिणोवदेसोयं prabhu!
traNalokanAth! tIrthankaranI vANI Am chhe. ahA... hA... hA! kundakundAchArya (Am) kahe, e pote svatantra
paN kahI shake chhatAn ahInyAn kahe chhe jinano upadesh-vItarAgano upadesh, Avo upadesh bApu! AhA... hA!
pariNAm dravyasvabhAv je, te guN ‘sat’ – avishiShTa chhe;
‘dravyasvabhAve sthit sat chhe’ – e ja A upadesh chhe. 109.
TIkA– “dravya svabhAvamAn nitya avasthit hovAthI sat chhe.” sattAne ane dravyane ek siddha
karyun. dravya svabhAvamAn nitya avasthit chhe ethI sat chhe. “–em pUrve 99 mI gAthAmAn pratipAdit
karavAmAn Avyun chhe.” (gAthA) 99 potapotAnA avasare pariNAm thAy chhe. dravyanA utpAdavyayadhrauvya
traNey pariNAm lIdhA chhe. utpAdavyayane dhrauvya traNe pariNAm lIdhA tyAn dravyanA. AhAhAhA! (gAthA
99 TIkA– ahIn vishvane viShe svabhAvamAn nitya avasthit hovAthI dravya ‘sat’ chhe. svabhAv dravyano
dhrauvya–utpAd–vinAshanI ektAsvarUp pariNAm chhe.) e vAtane yAd kare chhe. utpAd–vyay–dhrauvya te
traN pariNAm chhe. paN konA? ke! dravya je pariName (chhe) tenA. AhA... hA! pariNAmI je dravya chhe
tenA utpAd–vyayane dhrauvya e traN enAmAn pariNAm chhe. tethI
‘उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं सत्’ ne ‘सद्
द्रव्यलक्षणम् (tattvArtha sUtra a. pa sUtra. 29–30) AhA... hA... hA!
(ahInyAn kahe chhe ke) dravya svabhAvamAn nitya avasthit hovAthI sat chhe– em pUrve 99 mI
gAthAmAn pratipAdit karavAmAn Avyun chhe.” dravyano svabhAv ‘hovo’ “ane (tyAn) dravyano svabhAv
“pariNAm kahevAmAn Avyo chhe.”
joyun? A lo- utpAd-vyayane dhrauvya traNey pariNAm chhe em
kahevAmAn Avyun tyAn. ansh kahyA’ tA ne..! utpAd-vyayane dhrauvya traN paryAy-ansh kahyA’ tA. e paryAy
Ashrit traN chhe. ane paryAy dravya Ashrit chhe em kahyun’ tun. AhA... hA... hA... hA! samajANun kAI?
(vaLI kahe chhe) pharIne, ke je e utpAd-vyayane dhrauvya pariNAm chhe. te pariNAm, dravyano

Page 431 of 540
PDF/HTML Page 440 of 549
single page version

gAthA – 109 pravachanasAr pravachano 431
svabhAv- traNey kahevAmA Avyo chhe. AhAhA... hA! dravyano svabhAv, pariNAm kahevAmAn Avyo chhe.
Avo- ane em siddha karavAmAn Ave chhe, ke dravyanA svabhAvabhUt pariNaman chhe. dravyanA svabhAvabhUt
pariNaman traN (svarUpe chhe.) svabhAvabhUt eTale utpAd-vyay ne dhrauvya. I traNane ahInyAn pariNAm
kahevAn chhe. kAraN ke traNey ne paryAy kIdhI’ tI ne? (gAthA-99mAn.) e traN paryAyo chhe. I traN
paryAyane Ashrit chhe. paryAy dravyane Ashrit chhe. ahA.. hA.. hA! A to vakIlAtanun kAm hashe badhAmAn,
nahi?! A are...! vANiyA sATu to shAstra chhe. vANiyAne vepArane jainapaNun maL‌yun! AhA... hA!
(shrotA) vANiyA to ghaNA buddhivALA hoy, ne eTalA badhA rUpiyA kamAy...! (uttara) kamANA-
bamANA dhULamAn kyAn’ ya khoT-khoT jAy chhe badhI ene. ‘A kamANo I jain! dravyanI draShTi thatAn-
utpAd-vyay-dhrauvyapaNe pariNaman thAy chhe e mAp chhe tyAn. samyagdarshan pariNAm thAy chhe (tyAre)
mithyAtvanA pariNAm jAy chhe ne samakitanA pariNAm thAy chhe ne dhrauvyapaNAno ansh rahe chhe. e
dravyanA traN pariNAm chhe. AhA... hA! jhINun paN bahu bApu! AhA..! dravya upar draShTi paDatAn, dravyanA
traN pariNAm chhe. paranI to vAt ahIn kAI chhe nahIn. enA potAnA pariNAm traN chhe. utpAd-vyay
ne dhrauvya e pariNAm chhe. enI bhale samIp hoy! utpAd-vyayane dhauvya paryAy Ashrit chhe. paryAy
kaho ke pariNAm kaho (ek ja chhe.) AhA... hA! ane te pariNaman dravya Ashrit chhe. AhA...! te
paryAyo dravyaAshrit chhe. ahA... ThIk!
(ahInyAn kahe chhe ke) “ane (tyAn) dravyano svabhAv pariNAm kahevAmAn Avyo chhe.”
AhA... hA! e parane laIne pariName chhe em nahIn, em kahe chhe. I dravyano (ja) svabhAv pariNAm
kahevAmAn Avyo chhe. shun kahyun? (shrotA) dravyano svabhAv pariNAm kahevAmAn Avyo chhe. (uttara) hA
dravyano svabhAv ja pariNAm kahevAmAn Avyo chhe. enun pariNaman koI bIjA laIne chhe em nathI.
AhA... hA... hA! ekek nyAy! AhA...! ‘dravyano svabhAv pariNamann kahevAmAn Avyo chhe.
“ahIn
em siddha karavAmAn Ave chhe ke– je dravyanA svabhAvabhUt pariNAm chhe, te ja ‘sat’ thI avishiShTa
(astitva abhinna evo, astitvathI koI bIjo nahi evo) guN chhe.”
te astitva-sattAthI
abhinna chhe. AhA... hA! je dravya ApaNe ahInyAn (enI vAt) paN chhe to chha e dravyanI vAt. paN
je dravyane pariNAm chhe utpAdavyayadhrauvyanA e astitvane laIne chhe. chhe ne? (pAThamAn) ‘sat’ thI
avishiShTa, astitvathI abhinna evo astitvathI koI bIjo nahi evo guN chhe. e utpAdavyayadhrauvya
(koI) judI chIj nathI. paN I astitvaguNanun ja e rUp chhe. AhA... hA... hA! sattA je chhe. e
astitvaguN chhe. enun utpAd vyay ne dhrauvya traN pariNAm chhe. ane sattA chhe I dravyanI sAthe abhed
chhe. atadbhAv kahayo I to apekShAe (te-bhAv nahIn) bAkI abhed chhe. eTale dravyanun pariNaman
thatAn, utpAd vyay ne dhrauvyanA pariNAm pariName chhe. AhA... hA... hA! samajANun kAI? praviNabhAI!
Avun kyAn? Avun kAI tamArA vepAramAn Ave nahIn.

Page 432 of 540
PDF/HTML Page 441 of 549
single page version

gAthA – 109 pravachanasAr pravachano 432
AhA... hA... hA! Avo mArag AhA...!! santoe to saraL karIne batAvyun chhe A!
(kahe chhe ke) (tyAn) “dravyano svabhAv pariNAm kahevAmAn Avyo chhe.” (gAthA) 99 mAn.
ahIn em siddha karavAmAn Ave chhe ke– je dravyanA svabhAvabhUt pariNAm chhe, te ja ‘sat’ thI
avishiShTa astitvathI abhinna evo guN chhe.
e sattA guNathI utpAdavyayadhrauvya sat chhe. ane satthI
te abhinna chhe. je utpAd-vyay-dhrauvya pariNAm kahayAn’ tA (I) sat chhe. kAraN
उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं
सत् te satthI te pariNAm judAn nathI. AhA.. hA.. hA!
to tame to A mahinA di’ thI ahInyAn chho. to ya sAmbhaL‌yun nathI? nahIn? le! (shrotA)
sambhaLAy to pAp lAgI jAy ne...! (uttara) emAn vaLI pAp lAgI jAy? A vaLI navA
sthAnakavAsI! A sheThey mahinA di’ thI andar chhe. AhA... hA. AhA... hA!
shun kahe chhe? ke dravyano svabhAv pariNAm hon, pariNAm. paryAy. dravya te guN nahIn ne guN te
dravya nahIn evo atadbhAv kahyo hato. te kAI be vachche tadna abhAv nathI. em ahInyAn dravyanA
pariNAm chhe, e enA satthI tadna abhinna chhe. satthI judAn nathI. sattAthI judAn nathI. AhA...hA!
astitvathI dravyanun pariNaman utpAdavyay dhrauvya judAn nathI. ethI jyAn Am dravyanI draShTi kare chhe, tyAn
sattAmAn utpAdavyayadhrauvya pariName chhe, traNey pariNaman thAy chhe ethI tyAn samyagdarshanagnAnacharitranA
pariNAm utpanna thAy chhe. AhA..hA..hA! badhA A to tamArA chopaDA chhe. digambaranA chopaDA (grantho)
chhe. gharanA chopaDA (hoy te) pherave, Am Am! AhA... hA! madhyasthatAthI jarI sAmbhaLe-vichAre to
satnI vAt ene bese! ane besatAn, enI draShTi dravya upar jAy to pariNaman thayA vagar rahe nahIn
kem ke sattA (chIjA ‘
उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं सत्’ pariNamanavALI chhe. AhA... hA... hA! e sattA ne
dravya abhinna chhe. pradeshe to bey tadna abhinna chhe. AhA.. hA! tethI sattAne-astitvane laIne, dravyamAn
traN prakAranA pariNAm thAy chhe. utpAd-vyay ne dhrauvya. AhA... hA!
ahInyAn to I kahevun chhe. ke dravyasvabhAvamAn sattA chhe- guN (chhe.) e kAI sarvathA (dravyathI)
bhinna nathI. ethI sattA ne dravyane atadbhAv (je) bhAvabhedathI bhed kahyo. chhatAn I dravyanI draShTi thatAn
sattAguN je enI sAthe chhe enA traN pariNAm thAy chhe. eTale e traN prakAranA pariNAm dravyanA ja
thayA. AhA... hA! sattAnA traN pariNAm kIdhAn kAraN ke
‘उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं सत्’ I I sat kIdhun
pAchhun सद् द्रव्यलक्षणम् em. AhA... hA... hA! AkarI vAt chhe thoDI! A to mudanI rakamanI vAt
chhe! AhA... hA... hA!

Page 433 of 540
PDF/HTML Page 442 of 549
single page version

gAthA – 109 pravachanasAr pravachano 433
(ahInyAn kahe chhe ke) ‘dravyano svabhAv pariNAm kahevAmAn Avyo chhe. ahIn em siddha
karavAmAn Ave chhe ke je dravyanA svabhAvabhUt pariNAm chhe. te ja ‘sat’ thI avishiShTa
astitvathI abhinna.”
dravyano sattAguN chhe. astitvaguN chhe. tenA utpAdavyayadhrauvya pariNAm
kahyAn. e astitvathI abhinna chhe. astitvathI dravya abhinna chhe tenA pariNAm paN astitva
abhinna chhe. “astitvathI koI bIjo nahi evo guN chhe.” sattA nAmano guN chhe I pariName chhe,
to sattA ne guN koI bIjA (anya) nathI. traNapaNe pariName I to sattAguN pote pariName chhe.
pariName chhe mATe bIjo (anya) koI guN chhe (em nathI.) “astitvathI abhinna evo,
astitvathI koI bIjo nahi evo guN chhe.”
shun kahevA mAge chhe? ke astitvaguN chhe. ane A
utpAdavyayane dhrauvya pariNAm kahyAn. (tethI te to) em kahe traN thayAn. utpAd-vyay ne dhrauvya (traN)
pariNAm thayAn. paN sattAguNathI koI (I) bhinna nathI. utpAdavyayadhrauvyathI dravya bhinna nathI. paN
sattAguNathI A utpAdavyayadhrauvya (traN) pariNAm bhinna nathI. AhA... hA.. hA Akarun bahu
bAbubhAI! dhandhA ADe navarAsh na maLe ene kyAn’ ya ahA... hA.. hA! AhA... hA! shun amRutavANI
chhe ne.... bhagavAnanI! hen? AvI vAt kyAn’ ya (bIje nathI.) amRut varasAvyAn chhe!! ek-ek shabde
nyAyanA bhanDAr bharyA chhe! AhA... hA... hA!
(ahInyAn kahe chhe ke) “dravyanA svarUpanI vRuttibhUt evuun je astitva.” amRut varasyAn chhe.
“dravyanA svarUpanI vRuttibhUt.” Takavun e; hayAt rahevun te. “evun je astitva dravyapradhAn kathan dvArA
‘sat’ shabdathI kahevAmAn Ave chhe.”
shun kIdhun I? AhA...! ke dravyamAn, svarUpanI vRuttibhUt eTale
astitva- hayAtI- (chhe.) svarUpanI hayAtI (svarUp) sattA. evun je astitva. dravyapradhAn kathan
dvArA-dravyanI mukhyatAnA kathan dvArA, ‘sat’ shabdathI kahevAmAn Avel chhe. AhA... hA... hA! “tenAthI
avishiShTa (–te astitvathI ananya) guNabhUt ja dravyasvabhAvabhUt pariNAm chhe.”
e
utpAdavyayadhrauvya (traN) pariNAm chhe I astitvaguNathI bhinna nathI. astitvaguNanA svabhAvabhUt
pariNAm chhe. sattAguNanA I utpAdavyay ne dhrauvya, astitvaguNanun ja pariNAm chhe. AhA...hA...hA!
mANas vAnche nahI, svadhyAy kare nahIn shAstrano, pachhI (bUmo pADe) ekAnt chhe, ekAnt chhe, ekAnt chhe
em kahe! AhA...hA! bhAI! tane samajavA shAstra chhe, A to amRutanA shAstra chhe! AhA... hA!
amRutanA jharaNAn kem (shI rIte) jhare.. em kahe chhe. AhA...hA...hA...hA!
(kahe chhe ke) kem ke I astitvaguN, dravyathI judo nathIn tethI astitvaguNanA pariNAm
utpAdavyayadhrauvya chhe AhA... hA! astitvaguNanA je mULabhUt dravyasvabhAv bhUt pariNAm chhe. e sattA
ne (sat) ek ja chhe. e sattAthI-sattA nAmano guN ek ja chhe. sattA nAmanA utpAdavyayadhrauvya, sattA

Page 434 of 540
PDF/HTML Page 443 of 549
single page version

gAthA – 109 pravachanasAr pravachano 434
ne e ek ja chhe. shun kahyun I? samajANun? AhA... hA! dravyanA svarUpanI vRutti eTale Takavun. evun je
astitva-sattA, e dravyapradhAn kathA dvArA ‘sat’ shabdathI kahevAmAn Avel chhe. ‘dravya’ pote ja ‘sat’
chhe. em kahevAmAn Avel chhe.
उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं सत् te ja सदद्रव्यलक्षणम् ene ahInyAn siddha
karyun chhe. AhA... hA... hA! umAsvAtie je sUtro kahyAn chhe (‘tattvArthasUtra’ mAn tene siddha karyAn chhe.)
(kahe chhe ke) vastunI svarUpanI hayAtI (svarUp) guN evI (je) sa ttA. emane dravyapradhAn
kathan dvArA- ‘dravyanA svarUpanI vRuttibhUt evun je astitva dravyapradhAn kathan dvArA ‘sat’ shabdathI
kahevAmAn Ave chhe.” tenAthI avishiShTa (– te astitvathI ananya) guNabhUt ja dravyasvabhAvabhUt
pariNAm chhe.”
I evo astitvathI judAn nahIn (ananya) guNabhUt ja dravyasvabhAv, astitvanA
utpAdavyayadhrauvya pariNAm chhe. astitvane dravyanI pradhAnatAthI kahIe, to kahe chhe I astitvano je
dravyasvabhAv, utpAdavyayadhrauvya I dravyano svabhAv chhe. samajANun kAI? astitvaguNanun dravyapradhAn kathan
kahIe, to astiguN- utpAdavyayadhrauvya chhe eman kahetAn dravyathI te utpAdavyayadhrauvya chhe. AhA... hA...
hA! samajANun kAI? AhA...! dravyanA svarUpanI hayAtI evun je astitva enun dravyanI mukhyatAthI
kathan karatAn (eTale) sattAguNathI nahi paN sattAguNane dravyanI mukhyatAnA kathan karatAn ‘sat’
shabdathI kahevAmAn Ave chhe. “tenAthI avishiShTa (–te astitvathI ananya) guNabhUt ja
dravyasvabhAvabhUt pariNAm chhe.” kAraN ke dravyanI vRutti traN prakAranA samayane (–bhUt, vartamAn ne
bhaviShya evA traN kALane) sparshatI hovAthI (te vRutti arthAt astitva) pratikShaNe te te svabhAve
pariName chhe.
pravachana tA. 30–6–79.
chhello peregrAph chhe. “(A pramANe) tyAre pratham to, dravyanA svabhAvabhUt pariNAm chhe.” shun
kahe chhe? ke utpAdavyayane dhrauvya thAy chhe. I dravyanA pariNAm chhe. je kShaNe kShaNe utpAdavyayane dhrauvya,
pot-potAnA avasare thAy chhe. e dravyanA pariNAm chhe. e pariNAm (bIjA) koIthI thayA chhe, ke
(bIjA) koIthI thAy chhe, ke koIthI badalAy chhe em nathI. AhA... hA!
“ane te
utpAdavyayadhrauvyAtmak pariNAm, astitvabhUt evI dravyanI vRutti.” (nIche phUTanoTamAn artha) vRutti
= vartavun te; hayAt rahevun te; (tethI) dravyanI hayAtI. dravyano je hayAtI nAmano sattAguN (chhe.) enA
astitvasvarUp dravyanI hayAtIne lIdhe
‘sat’ thI avishiShTa evo” ‘sat’ (eTale)
उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं सत् ane sattAguN bey judA nathI bey ek chhe. AhA... hA... hA! jem
paradravyanun pRuthakapaNun tadna chhe em A (guN-guNI) pRuthak nathI. pahelun jarI kahI gayA chhe ne ke dravya
ane sattA atadbhAv tarIke anyatva chhe em kahyun’ tun. chhatAn e atadbhAv

Page 435 of 540
PDF/HTML Page 444 of 549
single page version

gAthA – 109 pravachanasAr pravachano 43p
chhe paN chhe to tadbhAvasvarUp. I dravyanI ja sattA chhe ne dravyano ja guN chhe. AhA... hA... hA! I
dravyano khAs “evo dravyavidhAyak (–dravyane rachanAro) guN ja chhe.” e to dravya, sattAsvarUpe (ja)
chhe. (athavA) dravya sattAsvarUp ja chhe. AhA.. hA! enI sattAnA svarUpamAn je utpAdavyayadhrauvya thAy, e
sattAthI bhinnanathI ane sattA dravyathI bhinna nathI. AvI vyAkhyA chhe. keLavaNI karavI paDashe ne jarI!
(kahe chhe) evI dravyanI hayAtIne lIdhe ‘sat’ thI avishiShTa (eTale) satthI judun nahi evo
“dravya vidhAyak (–dravyane rachanAro sattA I guN ja chhe” dravyane rachanAro sattA- astitva (vastumAn)
I eno guN ja chhe. ahInyAn astitvathI vAt lIdhI chhe.
“–A rIte sattA ne dravyanun guN–guNIpaNun
siddha thAy chhe.” sattA guN chhe, dravya guNI chhe. e rIte e guNIno ja guN chhe e guN, guNIno chhe.
guNIno (ja) guN chhe. AhA...hA! ane e guNanI hayAtIpaNAne laIne utpAdavyayadhrauvyanA pariNAm
thAy, te dravyanA ja chhe. AvI vAt chhe! AhA...! bahu spaShTa karyun (chhe.) . e pariNAm koI bIjA
dravya kare nahIn e mATe A badhun (vastusthitinA nyAyathI) siddha kare chhe. game te prasangamAn, pratyek dravya
potAnI hayAtIvALA guNathI, judo nathI. tethI te hayAtIvALo guN je chhe emAn pariNAm utpAdavyayane
dhrauvya chhe ane utpAdavyayadhrauvya pariNAm sattAthI judAn nathI, ne sattAthI guNI judo nathI. guNIno
(sattA) guN chhe ne (sattAnA) utpAdavyayadhrauvya (e traN) pariNAm chhe. AhA... hA! have Avun
anokhun! vepArIne (samajavA) navarAsh nahIn ne...! AvI jhINI vAt! bhAShA to sAdI chhe!
(kahe chhe ke) AtmA! siddha to I karavun chhe ke pariNaman je thAy chhe I to enI sattAne
laIne thAy chhe. ane I sattA guNIno guN chhe. ane I sattA उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं chhe. tethI te
sattAnun pariNaman te dravyanun pariNaman chhe. (shrotA) ek guNanun pariNaman chhe te AkhA dravyanun
pariNaman? (uttara) e I bIjA guNanun I pramANe, trIjA guNanun pariNaman I pramANe. ahInyAn to
sattAguNanI vyAkhyA karI. em gnAnaguN lo, gnAnaguN paN hayAtIvALo to chhe. te guNIthI guN kAI
judo nathI. ane gnAnaguNamAn paN utpAdavyayadhrauvya pariNAm thAy chhe. A to sattAguNanI vAt karI
(chhe.) em anantaguNanun pariNaman-hayAtI, e guNInA guN chhe. e guNamAn hovApaNApaNun chhe. ane
ene laIne enA utpAdavyay ne dhrauvya pariNAm thAy chhe. e utpAdavyayadhrauvyanA pariNAmathI dravya judun
nathI. AhA... hA... hA... hA! ghaNI vAt kare chhe! shabdo thoDA paN ghaNI vAt gambhIr karI chhe!! ko’
bhAI! AmAn uparaTapakethI samajAy tevun nathI. AhA... hA!
ahInyAn to bhagavant! sarvagna paramAtmAe, anant dravya pRuthak (pratyakSha) joyAn. te anantadravyamAn,

Page 436 of 540
PDF/HTML Page 445 of 549
single page version

gAthA – 109 pravachanasAr pravachano 436
te dravyanun hovApaNun- I hovApaNAno guN (astitva) te dravyathI judo nathI. ane te hovApaNAno
guN, utpAdavyay ne dhrauvya pariNAmathI judo nathI. hovApaNAnA guNanA ja utpAdavyayadhrauvya chhe. AhA...
hA... hA! enI vAt karI, dravya chhe te sattA sahit chhe. astitvaguN sahit chhe. ane e guN chhe I
utpAdavyayadhrauvya pariNAm sahit chhe. mATe te sattAguN-guNIthI judo nathI. sattA (guN) nun pariNaman
(utpAdavyayadhrauvya) paN dravyathI judun nathI. AhA... hA! have A vANiyAone yAd rAkhavun badhun dhandhA
ADe! AhA.. hA! vAt to emAn I siddha karavI chhe prabhu! tun pote AtmA chho. ane AtmAmAn
anantaguNo enI hayAtI dharAve chhe. e guNInA guNo hayAtI dharAve chhe. ane e guNInA guNo,
samay-samayamAn utpAdavyayadhrauvyapaNe pariName chhe. AhA...! traNey paryAy lIdhI chhe ne...?
utpAdavyayadhrauvyane pariNAmakIdhAn chhe paryAy kIdhI chhe. AhA... hA! eTale ene bIjun (koI) dravya
utpAdapaNe pariNamAve navI rIte (badalAve) eno pravAh toDI dye-AhA.. hA! bhagavAn AtmA ke
koIpaN dravya, enI hayAtIvALA guNono utpAdavyayadhrauvyano pravAh (kram) e guN guNIthI judo
nathI, ane te guNIthI guN judo nathI. ethI te pravAhane koI toDI shake -paryAy koI ADI-avaLI
karI shake, e nathI em kahe chhe. chhe thoDun, paN ghaNo mAl bharyo chhe!! AchAryonA hRudayamAn ghaNo mAl
chhe!! AkhI duniyAne vahenchI nAkhI. anant dravyo, anantapaNe potAthI kAyam kem rahe? (enI
vahenchaNI karI nAkhI.) jene paranI hayAtInI jarUr nathI kem ke pote ja (darek dravyo) hayAtIvALA-
astitvavALA guNothI chhe. ane te hayAtIvALA guNo pote ja utpAdavyayadhrauvyapaNe pariName chhe. eTale
ene pariNaman mATe bIjA koI dravyanI jarUr paDe em nathI. uchit-yogya nimitta bhale hoy e to
pahelAn (gAthA-9p) mAn kahI gayo. uchit-nimitta-paN uchit nimitta chhe I pariNamanane kALe chhe.
e uchit nimitta Avyun eTale (ahIn dravya) utpAdavyay dhrauvyapaNe pariNamyun em nathI. AhA... hA!
samajAy chhekAnI? jhINI vAtun bahu! bhAI! A to dayA pALavI ne... pratikramaN karavA ne... vrat karavAn
ne... apavAs karavAn... ne e to sahelun saT hatun! rakhaDavAnun!! mithyAtvapoShak hatun I to badhu! kem ke
ahInyAn sAmun dravya paN te guNIthI guN (sahit) chhe. ane te guN te utpAdavyayadhrauvyathI chhe. ane
tethI tenA utpAdavyayadhrauvya tenI sattAthI judAn nathI, te sattA te sat-dravyathI judAn nathI. eTale bIjAnun
kaIpaN (koIdravya) karI shake ke bIjA (dravyane) aDI shake (evun vastusvarUpamAn chhe nahIn) AhA...
hA!
(shrotA) aDI na shake eTale to AchAryoe lakhyun chhe AmAn...! (uttara) e AvI gayun ne
pahelAn. I eTalA mATe to kahe chhe. ke vastu chhe I sattAguNavALI astitvapaNe chhe. ane evA badhA
guNo paN astitvapaNe chhe. ane astitvaguN chhe e badhA guN-paN utpAdavyayadhrauvyavALA chhe.
(tethI) koIpaN guN utpAdavyayadhrauvya vinAno hoy nahIn ane utpAdavyayadhrauvya chhe te sattAnA chhe ne
e (sattA) guN guNIno chhe. eTale enA pariNamanamAn koI bIjAnun kAraN chhe (em nathI) emAn
AvI gaI I vAt! AhA...hA...hA!
(shrotA) vadhAre (chokhkhun) Avyun nahIn (uttara) andar
tattvathI AvI gayun nyAyathI. AhA...hA! are.. re!

Page 437 of 540
PDF/HTML Page 446 of 549
single page version

gAthA – 109 pravachanasAr pravachano 437
AhA...hA! shun vANI chhe! ‘pravachanasAr’! vItarAganI divyadhvani!! AhA...hA! vahenchI nAkhyA anantA
(padArthone) judA (judA) bhale anant ho!
(have kahe chhe ke) koI paN dravyanA utpAdavyayadhrauvyamAn (anya) koI dravyanun utpAdavyayadhrauvya
Ave em nathI. kAraN ke sattA (guN) thI ja te guNI chhe. ane guNInI te sattA chhe. ane te sattA
pote ja utpAdavyayadhrauvyavALI chhe. eTale have ene utpAdavyayadhrauvyanA pariNaman mATe koI bIjA
dravyanI apekShA chhe (em nahIn.) uchit (nimitta) ho! paN I pariNaman (nimitta chhe mATe)
pariNaman kare em nathI. I to (mAtra) nimitta chhe. AhA...hA! chImanabhAI! AvI vAtun chhe!
AmAn mAthAn shun gaNe vepArI Akho di’, mAthAkUTamAn paDayA ne A to nivRutti joIe, nivRutti!
magaje ya shun kAm kare? AhA...hA...hA!
(kahe chhe) (dravyamAn) kShaNe kShaNe bhinna bhinna avasthA thAy chhe. tethI koI bIjA tattvanA
astitvane laIne (e avasthA) chhe (evun nathI.) ke bhinna bhinna avasthA I sattAnA potAnA
utpAdavyayadhrauvya guN chhe enAthI thAy chhe. AhA... hA! ek dravyane, bIjA dravyano sanyog thatAn, enI
avasthA bIjI dekhAy, ethI kahe chhe ke tane em thaI jAy chhe ke A sanyog thI avasthA badalI chhe
em nathI, em kahevun chhe. AhA... hA... hA! ghaNun samADayun! te tenAmAn, tun tArAmAn. sanyogathI tun jovA
mAnD ke agni AvI mATe pANI Unun thayun- uchit nimitta Avyun mATe pANI Unun thayun em nathI.
e agnimAn sattA nAmano guN chhe. ane uShNa (tA) nAmano guN chhe. e paN utpAdavyay ne
dhrauvyavALA (guN) chhe. to I ThanDI avasthAmAnthI UnI avasthA thaI I enA utpAdane laIne thaI chhe.
AhA... hA.. hA...! e uchit nimitta chhe mATe thaI chhe em nathI. kAraN ke uchit nimitta chhe e paN
sattAvALun tattva chhe. ane e paN enA utpAdavyayadhrauvyapaNe sattA (svayam) thAy chhe. ane te sattAthI
utpAdavyayadhrauvya (tenA) judA nathI. ane te sattA tenA satthI (eTale) dravyathI judI nathI. AhA...
hA! mIThAbhAI, samajAy chhe AmAn? thoDI vAt chhe paN gambhIr chhe! AhA... hA!
“ghaNI (vAtathI)
bhedagnAn karAvyun chhe!” vahenchaNI karI nAkhI vahenchaNI! ke game evA sanyogomAn paryAy dekhAy ekadam,
jem pANInI ThanDI avasthA hatI te uShNa dekhAy ekadam, ethI tane em lAge ke agnino sanyog chhe
mATe te (uShNa) thaIem nathI. e to agnino sattA nAmano guN chhe ne uShNatA nAmano guN chhe,
e pote ja utpAdavyayapaNe pariNamIne uShNatA chhe. (paN) agnine laIne (pANI uShNa thayun) em
nahi. AhA... hA... hA... hA! bahu samAvyun chhe!! gAthAmAn!
(kahe chhe) sharIramAn rog Avyo, I enI sattA nAmano guN chhe (pudgalano) ethI emAn
ahInyAn enunr pariNaman utpAdavyayadhrauvyapaNe (thaI rahyun chhe.) mATe A thayo (rog.) have I

Page 438 of 540
PDF/HTML Page 447 of 549
single page version

gAthA – 109 pravachanasAr pravachano 438
utpAdavyay koI bIjA kAraNe thayo chhe em nathI. ane I (rogano) utpAd ne koI davAno utpAd
Ave I jAtano (uchit nimittapaNAno) mATe I (rogano) utpAd jAy chhe em nathI. ane I
utpAd chhe ane Ave olo davAno utpAd mATe (rog) no utpAd pharI jAy chhe em nahIn. A
davAkhAnA mInDA vaLe badhA. AhA... hA! sanyogane dekhanAro enA (sanyogathI-sanyogI draShTithI dekhe
chhe.) shAstramAn (nimittanI) bhAShA Ave. A davA, A davAthI Am thAy e badhI vAtun nimittathI
kathan chhe. AhA... hA! ahInyAn to ek (ek) guN (sattA sahit) te utpAdavyayadhrauvya pariNaman
sahit ja hoy chhe. ethI tane em lAge ke sanyog Avyo mATe A paryAy thaI to to enI sattAne
(nimitta ke upAdAn) enA guNano utpAdavyayadhrauvya enAthI (te te pariNaman) thayun te ten mAnyun
nahIn. AhA.. hA! samajAy chhe kAI? A traN lITImAn eTalun bharyun chhe ahIn! AhA... hA! shun tyAre
AmAn vAnchyun shun hashe tyAre tame tyAn? dukAne. shAntibhAI! AhA.. hA! (shrotA) koI AtmAnI vAt
hoy to artha samajAy. (uttara) paN A to sIdhI vAt chhe. enA vyAjamAn ne enA kADhavAmAn ne
kem hushiyAr thAy chhe? AhA... hA.. hA! ahInyAn to gajab vAt karI chhe ne...!
(kahe chhe) AhA... hA! sat-sattA- utpAdavyayadhrauvyayuktan pariNaman-AhA.. hA! te te dravyanun,
te te guNanun. AhA... hA! te te guNanun utpAdavyayane dhrauvya te e guNano ja utpAdavyayadhrauvya chhe. have
I guN guNIno chhe. mATe guNI pote ja te rIte utpAdavyayadhrauvyapaNe pariNamyun chhe. AhA.. hA!
sanyogone na juo!
(shrotA) to hAthamAn kem Ave chhe? jo shakti AtmAnI nahIn mAno to to
AtmA shaktithI-sanyogothI (hAthamAn) Ave chhe... (uttara) I... I... I vyavahAre kathan chhe. I to
vAt karIy pahelI. kahyun chhe Avun nathI. AhA... hA! (shrotA) kahyun chhe ne (shAstramAn) paN..
(uttara) kahyun chhe ne vyavahArathI kahyun chhe. nimi tta gaNAvyun chhe khabar chhe.. ne... AhA.. hA!
ahInyAn to mANasane em thAy ke A sanyogo AvyA ne ekadam palaTan thayun, mATe sanyogathI
thayun, em nathI. (juo,) atyAre (ahInyAn vyAkhyAnamAn beThA chho tyAre) sAmbhaLavAmAn Ave chhe,
gnAn thAy chhe andar, e sAmbhaLavAno sanyog Avyo mATe tyAn gnAn thayun te (nI) ahInyAn nA pADe
chhe. (kAraN ke) e gnAnamAn sattA nAmano astitva guN chhe. ane e guN paN (hayAtIvALo) chhe
ne...! e enA utpAdavyayadhrauvyapaNe pariName chhe tethI (gnAn) enun thAy chhe. ene laIne (gnAnaguNane
laIne) utpAd gnAnano paryAy chhe. sAmbhaLavAne laIne (ke) shabdanI paryAyane laIne tyAn (gnAn
paryAyano utpAd) chhe em nathI. AhA... hA!
(shrotA) e to upAdAnathI chhe... (uttara) hen?
(shrotA) A to upAdAnathI vAt karI. (uttara) upAdAnanI nahIn, e to vastunI sthiti e ja chhe.
uchit nimitta bhale ho! paN te kALe- te te potAne kAraNe utpAdavyayadhrauvyapaNe sattA pariName chhe ne
e sattAguN, guNIno chhe. I sattAnun pariNaman chhe je I guNInun ja pariNaman chhe. sanyoganun nahIn.
AhA...hA...hA!

Page 439 of 540
PDF/HTML Page 448 of 549
single page version

gAthA – 109 pravachanasAr pravachano 439
devIlAlajI! AvI vAt chhe. besavI kaThaN paDe! (shrotA) bese to samAdhAn thAy... (uttara)
vastusthiti Am chhe.
(kahe chhe) ahInyAn batAvavAmAn eTalo bhAv chhe ke koIpaN tattvane ekadam badalatI avasthA
dekhIne, sanyog Avyo mATe badalatI avasthA (ekadam) thaI em nathI. pahelAn Am hatun ne pachhI
kem Am thayun? pahelAn A rIte, A paryAy nahotI nyAn beTho tyAre ahInyAn (beTho tyAre) A
gnAnanI paryAy AvI thaI AnhI. sAmbhaLavAmAnthI thaI to enun kAraN shun? AhA... hA! kahe chhe ke
eno gnAnaguN ne sattAguN ja. utpAdavyayadhrauvyarUp (pariName) chhe. ethI tenA guNanun utpAdavyay ne
dhrauvya karIne ja e (gnAn) thayun chhe. ane e guN guNIno eTale dravyanun ja e pariNaman chhe. bIjAnun
chhe nahIn’ . devIlAlajI! AhA... hA! have AmAn paranI dayA ne paranI hinsA... mandir banAvavA ne...
rathayAtrA banAvavA ne.. AhA..! bhAre vAt bhaI!
koI paN dravya, te te kALe-sanyogo bhale vividh prakAranA Ave- ethI ahInyAn vividh
prakAranI paryAyo thaI em’ nathI. te kShaNe ja tenA utpAdano, vyayano, dhrauvyano- sattAguNanun pariNaman
chhe. mATe thAy chhe. te guN chhe guNIno te, guNI to dhruvapaNe paDayun chhe. sanyogorUpe pariNamyA’ tA mATe
sanyogone laIne pariNamyA chhe em’ nathI. AhA... hA! A to bese evun chhe.
(ahInyAn kahe chhe ke) “guN ja chhe. – A rIte sattA ne dravyanun guN–guNIpaNun siddha thAy chhe.”
OM

Page 440 of 540
PDF/HTML Page 449 of 549
single page version

gAthA – 110 pravachanasAr pravachano 440
have guN ne guNInA anekapaNAnun khanDan kare chhe-
णत्थि गुणो त्ति कोई पज्जाओ तीह वा विणा दव्वं ।
दव्वतं पुण भावो तम्हा दव्वं सयं सत्ता ।। ११०।।
नास्ति गुण इति वा कश्चित् पर्याय इतीह वा विना द्रव्यम् ।
द्रव्यत्वं
पुनर्भावस्तस्माद्द्रव्यं स्वयं सत्ता ।। ११०।।
paryAy ke guN evun koI na dravya viN vishve dIse
dravyatva chhe vaLI bhAv; tethI dravya pote sattva chhe. 110
gAthA – 110
anyavArtha– [इह] A vishvamAn [गुणः इति वा कश्चित्] guN evun koI [पर्यायः इति वा]
ke paryAy evun koI, [द्रव्यं विना न अस्ति] dravya vinA (-dravyathI judun) hotun nathI; [द्रव्यत्वं पुनः
भावः] ane dravyatva te bhAv chhe (arthAt astitva te guN chhe); [तस्मात्] tethI [द्रव्यं स्वयं
सत्ता] dravya pote sattA (arthAt astitva) chhe.
TIkA– kharekhar dravyathI pRuthagbhUt (jUdun) guN evun koI ke paryAy evun koI paN na hoy; -
jem suvarNathI pRuthagbhUt tenI pILAsh Adi ke tenun kunDaLapaNun Adi hotA nathI tem. have, te dravyanA
svarUpanI vRuttibhUt ‘astitva’ nAmathI kahevAtun je dravyatva te teno ‘bhAv’ nAmathI kahevAto guN ja
hovAthI, shun te dravyathI pRuthakapaNe varte chhe? nathI ja vartatun. to pachhI dravya svayamev (pote ja) sattA ho.
110.