Pravachansar Pravachano-Gujarati (English transliteration). Date: 09-07-1979; Gatha: 114.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 39 of 44

 

Page 492 of 540
PDF/HTML Page 501 of 549
single page version

gAthA – 113 pravachanasAr pravachano 492
pravachana tA. 9–7–79.
‘pravachanasAr’ 113 gAthA. bhAvArtha, udAharaN chhe ne...! enA upar AvI gayun kAl. be lITI
uparanI (tyAnthI pharIne.)
(ahInyA kahe chhe ke) “dravyano – ke je paryAyonA svarUpanun kartA.” dravya je chhe AtmA ke
paramANu enI je samaye je avasthA thAy, e kALe ja thAy. (svakALe thAy) kramAnupAtI em lakhyun
ne...! kramAnupAtI-kramAnusAr ane te te paryAyano kartA dravya chhe. AhA... hA! gnAnamAn enI dashA thAy,
eno kartA AtmA chhe. gnAnAvaraNIyano uday eno kartA nathI. em kahe chhe. em AtmAmAn,
AyuShyagatine laIne - AyuShyakarmane laIne, dehamAn rahe chhe em nathI. enI potAnI paryAyane kAraNe
tyAn paryAyamAn (chhe.) te paryAyano kartA AyuShya (karma) nathI. dehamAn rahevun - jeTalo kAL (rahevun) e
kALanI paryAyano e sharIramAn rahevAno jeTalo kAL chhe teTalo e ja samayano kartA te dravya chhe. AhA...
hA! te dravya teno kartA, dravya tenun karaN-sAdhan ane dravya te paryAyano AdhAr (adhikaraN) (chhe.)
AhA... hA! A darek dravyanI vAt chhe. A manuShyapaNe samajAvI chhe. I darek dravya enA paryAyanA
svarUpano kartA chhe (karaN ne adhikaraN chhe.) keTalI vAt samAvI dIdhI chhe!! olA kahe ke antarAy
karamane laIne AtmAmAn, dIkShA levAno bhAv na thAy - evun Ave chhe. ‘mokShamArga prakAshak’ mAn.
ey? ‘mokShamArga prakAshak’ mAn (evun lakhAN Ave chhe.) AhA... hA!
ahInyA kahe chhe ke je paryAy thAy chhe, te dravyamAn - vastunA kram anusAr - kramAnupAtI - te
krame AvavAnI chhe te Ave chhe - te dravyane tethI asat-utpAd kahevAmAn Ave chhe. dravyano asat-
utpAd (kahe chhe) paryAy pahelI nahotI ne thaI - e apekShAe dravyane asat-utpAd kahevAmAn Ave
chhe. chhatAn te te paryAy, te te dravyanI shakti je chhe anant - anvayashaktio anant chhe. dravya ek chhe,
paN enI shaktio eTale guNo anant chhe. ane I anant (guNo) nI hAre anantI paryAyo
gUnthAyelI chhe. AhA... hA... hA! (shrotA) pragaT nathI ne gUnthAyelI shI rIte chhe? ... (uttara) I
gUnthAyelI chhe emAnthI pragaT thAy chhe. ene sambandh chhe anvayashaktino. I to paryAy pahelI nahotI
tethI tene asat-utpAd, dravyano asat-utpAd chhe em kIdhI. dravyamAn I asat (utpAd) chhe em
kIdhun. chhatAn enI anvayashaktio - je guNo chhe (tenI sAthe sambandh chhe.) anvayo- rAte vAt thaI’
tI ne bhAI! anvayA guNA paN Ave chhe. anvay dravya ne ‘anvayA guNA’ Ave chhe bIje. tyAn
vAnchelun no’ tun - dravya te visheSh chhe ane tenA guNo te visheShya chhe em Avyun’ tun. athavA dravya te
vastu chhe ane enI shaktio, anvayo chhe. to I anvayo shakti chhe anantI. AhA... hA! AvI
vAt!! ane e shaktionI sAthe, te te samaye je paryAyo thavAnI te shakti sAthe sambandh rAkhe chhe.
(paryAyo) shakti sAthe gUnthAyelI chhe. AhA... hA... hA! koI tattvanI paryAy (bIjA tattvane laIne
nathI.) ke A AtmA

Page 493 of 540
PDF/HTML Page 502 of 549
single page version

gAthA – 113 pravachanasAr pravachano 493
AyuShya (karma) ne laIne sharIramAn rahyo, ke shAtAnA udayane laIne anukULatA thaI em nathI em
kahe chhe. AhA... hA! gajab vAt chhe!! lAbhubhAInun lakhAN k kAvyun chhe, k kThIk chhe. k sAdh AvatI jAy chhe, potAnI meLe pIve chhe ne...! AhA... hA!
(kahe chhe ke) darek dravyanI paryAy, AtmA (ke) paramANun - (A sharIr) to anant
paramANuno pinD chhe. temAn ek - ek paramANun dravya chhe. ane emAn varNa, gandh, ras, sparsha (Adi)
anvayashaktio anant chhe. tenI samaye-samaye kramAnupAtI (kramabaddha) krame je thavAnI paryAy te te
dravyane laIne thAy chhe. AhA... hA! paryAy, parane laIne to bilakul nahIn. ho nimitta-paN nimittane
laIne kAI andar thAy (em chhe nahIn) AhA... hA! AvI vAt! juo! A AngaLI hAle chhe
AngaLI A. e paramANuo (dravya) chhe. emAn anant-anvayashakti-guNo chhe. ene anusarIne -
gUnthAyelI (paryAyo) te kALe, te ja krame -kramAnusAr je paryAy AvavAnI-thavAnI te ja thAy chhe. tethI
te paryAyane asat-utpAd ne dravyane paN asat-utpAd kahIe. paryAyane asat-utpAd to kharo paN
dravyane asat-utpAd kahIe. AhA...! AhA... hA! chhe? juo! (pAThamAn).
(ahInyA kahe chhe ke) “mATe paryAyonA anyapaNA vaDe dravyano –ke je paryAyonA svarUpanun kartA
-paryAyonA svarUpanun “karaN” paryAyonA svarUpanun “adhikaraN” hovAne lIdhe paryAyothI apRuthak
chhe” paryAyothI apRuthak chhe. (dravya) paryAyothI judun nathI. tethI ‘teno (dravyano) asat–utpAd nakakI
thAy chhe.
AhA... hA! be lITImAn keTalun bharyun chhe!! ahInyAn (agnAnI) kahe ke hun paranI dayA pALI
daun, parane (bachAvI) ahinsA karI daun, paisA raLI daun, kamAI daun dukAne besIne, dukAnanI vyavasthA -
loDhA-boDhAnI sarakhI vyavasthA karI daun, AhA... hA! dhandho dANAno (to) ghaun, bAjaro Adi je chhe
emAn ek ek dANo anant paramANuno pinD chhe. ane I paramANummAn anant anvayashaktio rahelI
chhe. te kAraNe (te dANAnI) te paryAy te thavAnI te - Am javAnI hoy - AvavAnI hoy te kALe
te paryAy (tenAthI (dravya-guNathI) thAy. olo bIjo kahe ke men Ane dANA ApyA ne men dANA
toLIne ApyA, e badhI jUThI vAt chhe. AhA... hA!
(shrotA) vyavahAr chhe...! (uttara) vyavahAr
eTale kathanamAtra bolavAmAn. mAro dIkaro! dIkarA kevAn? konAn dIkarA? sumanabhAI mAro dIkaro lo!
ATh hajAr pagAr pADe! kono dIkaro ne kono (bAp)? AhA... hA! A mAro dIkaro hushiyAr thayo
chhe. paN dIkaro kono? ahInyA kahe chhe. e dIkaro to AtmA chhe ne AtmAnI paryAy to enAthI thAy
chhe. e paryAy tArAthI thaI chhe ne ten dIkarAne utpanna karyo chhe? traN kAL, traN lokamAn A vAt sAchI
nathI. AhA... hA! Akarun bhAre bhAI!! paisAvALA to Am jANe - karoDo paisA (rUpiyA) abajo
paisA (rUpiyA) (mAne ke) ame Am karI daIe - ame Am karI daIe, (koIne) be-pAnch lAkh
ApIne dhandhe chaDAvI daIe, emAIn ApaNane napho to maLe! mahine TakA-doDh TakAnun vyAj Ape,
pedAshamAn ATh AnA amArA ne ATh (AnA)

Page 494 of 540
PDF/HTML Page 503 of 549
single page version

gAthA – 113 pravachanasAr pravachano 494
enA. mahine-mahine chopaDA tapAsavA jAy I. ke kAI khAI na jAy emAnthI are! A badhun bapham
hashe? AhA...hA! AvI vAt chhe! are! duniyAe vItarAgatattva sarvagnadev trilokanAth paramAtmA-
eNe je vastunun svarUp kahyun-e rIte sAmbhaLavA maLe nahIn jagatane to bichArA kare shun? emAn (vaLI)
juvAnI (yuvAn) avasthA-vIs-pachIs-sattAvIsanI phATelI ummar ne emAn be-pAnch lAkhanI pedAsh
hoy- ane duniyA vakhANe) karamI jAgyo amAre (chhokaro.) karamI jAgyo em kahe chhe ne...! dharamI
jAgyo em kahe chhe? AhA...! pApI jAgyo. AhA... hA! e kAntibhAI? rAmajIbhAI pAse kyAn
hatAn - paisA hatA? enI pAse paisA chhe (kAntibhAI pAse) em kahe chhe loko! AhA... hA... hA!
ahInyAn to kahe chhe paisAnI (paryAy) - ek paiso chhe, enA anant paramANuno I pInD chhe.
ane ek-ek paramANumAn anant anvayo - guNo chhe ane te guNanI je samaye - je paryAy thavAnI
kramAnusAr (kramabaddha) te ja paryAy te samaye thAy. ane chhatAn te paryAy, pahelI no’ tI mATe asat-
utpAd kahI, dravyano asat-utpAd Avyo chhe em kahe chhe. AhA... hA! have Ane abhimAnanA pAr
na maLe. Anun A karI daun - ne Anun A karI daun ne Anun A karI daun - derAsar karI daun lo ne!
mandir banAvI daun! AhA...!
prabhu (AtmA) chhe e to jANanAr dekhanAr chhe, jANanAr–dekhanArano
pinD prabhu chhe ne...! AhA...! e jANanAr–dekhanArane tun dravyadraShTithI jo!! paryAyadraShTi kaheshe hamaNAn.
(e to jANavA mATe) paN dravyadraShTi-vastuthI tun jo to tane janam-maraNanA ant Avashe. A bhavanI
paryAyano ant Ave e tenI sthiti chhe. AhA... hA!
bhagavAn AtmA, sachchidAnand prabhu! sarvagna jineshvar deve sat shAshvat ne gnAnane Anandano
sAgar! athavA AhA... hA! sukhanA sAgaramAn sukhanun jaL bharyu chhe emAn. sukhano sAgar - jaLanun
(daL) chhe. A khArA sAgaramAn jaL bIjun chhe. A to (sharIr to) mATI dhUL chhe. bhagavAn AtmAmAn
- andar bhagavAn AtmA sukhanA sAgaranun jaL chhe I to. AhA... hA! A sharIr to jagatanI dhUL
chhe. sAgaramAn jem pANI chhe. em AmAn Anandanun jaL chhe. e sukhano sAgar chhe prabhu!! enI ek
samayanI paryAy thAy. tenI paN svatantra kartA - e dravya chhe. atyAre to I siddha karavun chhe ne...!
dIkarA-dIkarI, bAyaDI kyAn’ ya rahI gayA bApA! AhA... hA! A sharIrano ek-ek rajakaN dravya chhe
ne dravyamAn guNo chhe (anant) anvayo. ‘anvayA guNA’ shabda chhe kyAn’ ka! ‘tattvArtha rAjavArtik’ mAn
AmAn kyAn’ ka chhe. ‘anvayA guNA’ anvay shakti lIdhI chhe paN shakti kaho ke guN badhun ek ja
chhe. chhe ne...? kyAn? ekaso chhAsaTh pAnun? nIchethI pAnchamI lITI. chhe ne...! lo! andar sanskRitamAn chhe.
‘anvayino guNA’ athavA ‘sahabhuvoguNA’ sanskRitamAn chhe bhAI! vyatirek eTale paryAy e to
AvI gaI chhe vAt. chhe? sanskRitamAnchhe. ekaso chhAsaTh pAne. e sanskRitamAn nIchenI chhaThThI lITI.
(vAchan).

Page 495 of 540
PDF/HTML Page 504 of 549
single page version

gAthA – 113 pravachanasAr pravachano 49p
अन्वयिनो गुणा अथवा सहभुवो गुणा
इति गुणलक्षणम् । [जयसेनाचार्य]
ahInyA kahe chhe prabhu! jevA siddhanA guN chhe. bhale ene pragaT chhe paryAy. evA guNo tArAmAn
bharelA chhe prabhu! evo je mahAsAgar! sukhano mahAsAgar! shAntino mahAdariyo! gnAnano mahA pravAh!
gnAnano pravAh!! AhA... hA! gnAn.... gnAn.... samajaN.... gnAn.... gnAn.... gnAn.... gnAn....! evo
je dravyasvabhAv, tenA guNo anvay eTale kAyam rahenArA anvayanI sAthe rahenArA anvayo (anant)
AhA... hA! olun visheShaN Apyun chhe ne...! visheShaN kaho ke anvayashakti kaho ke anvayaguN kaho
(ekArtha chhe) shaktino artha eTalo ja. anvayaguNo lIdhA ahInyA. AhA... hA! A to mULatattvanI
vAtun chhe bApu! atyAre to goTA hAlyA chhe goTA! je bolavAnI paryAyabhAShA (vargaNAnA paramANun
chhe.) to kahe chhe ke e paramANunI je anvayashaktio chhe ene krame bhAShA (paryAy) thavAnI chhe te
kAL ja te bhAShAnI paryAy thAy chhe. e bhAShAnI paryAyano kartA te paramANun chhe. AtmA nahIn - jIv
nahIn - hoTh nahIn. AhA... hA! ko’ devIlAlajI! AvI vAt chhe! ATalAmAn e (badhun) bharyun chhe.
(ahInyA kahe chhe ke) “paryAyonA anyapaNA vaDe dravyano” asat–utpAd nakakI thAy chhe.”
bhAShA em levI bhAI! AhA... hA! shun kahe chhe? ghaNun bharyu chhe! bhAI! tun koN chho? bhagavAn chho.
bhagavAnamAn anantA-anantA guNo bhagavatsvarUpe paDayA chhe (dhruv chhe.) enI vartamAnamAn, te paryAy, jo
dravya upar draShTi hoy, to to te paryAy kramAnupAtI (kramabaddha) samyagdarshan-gnAn ne chAritra e paryAy
Ave. jo draShTi dravya upar na hoy, to rAg ane par upar hoy - sanyog upar (hoy) to vikArI
thAy Ave, vikAr mAro chhe e mithyAtvanI paryAy utpanna thAy. I paryAyono utpAd- asat
(utpAd) pahelo nahoto ne thayo chhatAn I dravya pote ja I asat-utpAdapaNe Upajayun em paN
kahevAy chhe. AhA... hA! kem ke dravya pote paryAyanA kartA, karaN ane adhikaraN hovAne lIdhe
paryAyothI apRuthak chhe. AhA... hA! keTalun samAvyun chhe! have Avun sAmbhaLavun! maLe nahi bichArAne ne
rakhaDayA-rakhaD, chorAshInA avatAr! AhA... hA! ogaN pachAs di’ thI chhe lAbhubhAIne! hajI andar
di’ rahevun paDashe! AhA... hA! bhAShA nahIn ne Am ne Am rahevun- e paN e paryAyano je dravyanA
anvayaguNanI sAthe sambandhavALo paryAy e kALano e kramAnupAtI - krame thanAro te ja paryAy thAy chhe.
AhA... hA! dAkatarothI maTe... davAthI maTe. Are...! Are! e badhI vAt jUThI chhe. te dravyanI te
samayanI te kramamAn AvelI paryAy, e anvayanI sAthe sambandh rAkhIne- sambandh toDIne nahIn- e
paryAy thAy chhe teno kartA te dravya, karaN eTale dravya sAdhan ane dravyavastu te teno AdhAr (chhe.) e
paryAyano AdhAr dravya (chhe.) AhA... hA... hA!
(shun kahe chhe ke) A (ThavaNI) upar rahel pustakano AdhAr (ThavaNI) heThe (chhe.) te nahIn

Page 496 of 540
PDF/HTML Page 505 of 549
single page version

gAthA – 113 pravachanasAr pravachano 496
em kahe chhe. (mandiranA) shikhar upar pANo chaDAve to kahe chhe ke e (mandiranA) AdhAre rahel chhe
em nahIn. AhA... hA! I paramANunA, te samayanI paryAy thaI te paryAyano kartA- sAdhan ne AdhAr
te paramANu chhe. AhA... hA! A shikhare sonAno (kaLasho) chaDAvyo- phalANun Am karyu ne phalANu
Am karyun abhimAnanA pAr na maLe are... re! e abhimAnamAn gothAn khAy ne marIne jAy chAr
gatimAn (rakhaDavA.) AhA... ha! keTalun samADayun chhe juo! A to visheShamAn Avyun ke “paryAyonA
anyapaNA vaDe dravyano” – paryAyonA anyapaNA vaDe dravyano – ke je asat–utpAd nakakI thAy chhe” ke
je paryAyonA svarUpanun kartA chhe, karaN ane adhikaraNane lIdhe paryAyothI apRuthak chhe.”
paryAyothI judo
nathI. I dravya, paryAyothI judo nathI. tethI
“teno asat–utpAd nakakI thAy chhe.” AhA... hA!
ATalAmAn keTalun bharyun chhe! A kAl AvI gayun chhe. paN A to dravya pote asat-utpAdapaNe nakakI
thAy chhe em kahe chhe. ane chhatAn te paryAy, ekadam bIjI jAtanI thAy - sanyogomAn AvIne bIjI
thAy eTale tane em lAge ke enAthI thaI (to) kahe chhe ke nA. enA kramAnupAtIthI (thaI chhe
kramabaddha). anvayanA sambandhathI thaI chhe ane krame AvavAnI te AvIne te paN asat-utpAdapaNe
paryAy Upaje chhe. AhA... hA! traN lokano nAth, satsvarUp prabhu! je palaTato nathI - badalato nathI,
e paN ahInyA kahe chhe ke I paryAyapaNe asat-utpAdapaNe te Upaje chhe. AhA... hA! samajANun
kAI...? chhe ke nahIn emAn? (pAThamAn) AhA... hA! garva gALI nAkhe evun chhe!! garva gALatAn
bhagavAn najare paDe evun chhe! AhA... hA!
Avo je garva gALe, enI paryAy (par) najar na rahetAn,
AhA... hA! kem ke I paryAyano kartA to dravya chhe, eno AdhAr I dravya chhe, sAdhan I dravya chhe. (tethI
dravyane ja jovAnu Avyun) A bahAranA sAdhano meLavIne, paryAy nimitta utpanna kare, nimitto meLave
sAdhan anukUL sATu kahe chhe e vAt badhI jUThI chhe. AhA... hA!
(shrotA) paryAyanI draShTino bhUkako
UDI jAy... (uttara) vastu evI chhe bApu! vItarAg, sarvagna parameshvar, jineshvaradev - enA gnAnamAn
Avyun e kathanamAn Avyun I kathanamAn Avyun I A rachanAmAn Avyun (chhe.) AhA... hA!
(kahe chhe ke) prabhu (AtmA) tun koI paN paramANu ne halAvI shake nahIn, hAthane halAvI shake
nahIn, jIbhane halAvI shake nahIn, Ankhane Am (paTapaTAvI) shake nahIn AtmA. kem bese? AhA...!
A dAkatar kahe ke UnDo shvAs lo! sArun UnDo laIe. bApu! I shvAsanI paryAy, paramANunI te kALe,
te rIte ja AvavAnI chhe te rIte thAy chhe, AtmA andar preraNA kare mATe UnDo shvAs thAy, em nathI.
AhA... hA! ek gAthAe to gajab siddhAnt!! mArun makAn ne mArA paisA ne... mArA dIkarA ne...
mArI dIkariyun ne... mArA jamAI - sAro jamAI maL‌yo hot to (phulAIne bIjAne kahe) A mArA
jamAI chhe.. kyAn karavo e jamAI! prabhu! tArI paryAyamAn paN tun asatpaNe utpanna thA. pahelI paryAy
no’ tI mATe (asat-utpAd) emAn tun bIjAne em mAn ke A mArA (chhe e garva chhe.) AhA...
hA! devIlAlajI! hindIvALA chhe e no’ samaje gujarAtI bhAShAmAn! AhA...!

Page 497 of 540
PDF/HTML Page 506 of 549
single page version

gAthA – 113 pravachanasAr pravachano 497
(ahInyA kahe chhe ke) paryAyo anya chhe. mATe paryAyonA anyapaNA vaDe dravyano – ke je
paryAyonA svarUpanun kartA, karaN ane adhikaraN hovAne lIdhe paryAyothI - paryAyonA anyapaNA vaDe
dravyano apRuthak chhe tethI teno
asat–utpAd nakakI thAy chhe.” AhA... hA!
A vAtane (udAharaN vaDe) spaShTa karavAmAn Ave chhe dAkhalo daIne sonAno. (A vAtane
spaShTa karavAmAn Ave chhe)
“manuShya te dev ke siddha nathI.” A (sharIr) te manuShya nahIn ho A to paramANun chhe paN
manuShyanI andar gati je chhe ne, gatinI yogyatA jIvamAn rahelI e manuShyanI gati chhe te siddha nathI ke
dev nathI. manuShyanI je paryAy chhe te devanI paryAy nathI, te siddhanI paryAy nathI. AhA... hA! AchArye
be vAt lIdhI. manuShya te dev ke siddha nathI, emAn tiryanchane andar laI levun. “dev te manuShya ke siddha
nathI.”
bhale svargamAn dev thAy. AhA... hA! AchArya chhe ne... manuShyathI dev thavAnA chhe. dev pachhI
siddha thavAnA chhe. AhA... hA! (devamAnthI) pachhI manuShya thaIne siddha thavAnA chhe. AhA... hA! digambar
santonI vAt chhe bApA! “manuShya te dev ke siddha nathI,” manuShyapaNAnI gati je chhe andar te devapaNun
nathI ne siddhapaNun nathI. ane “dev te manuShya ke siddha nathI.” AhA... hA! munirAj to devamAn
javAnA. devanI paryAy thavAnI - panchamakAL chhe ne...! AhA...! paN I “dev te manuShya ke siddha
nathI.”
AhA... hA! “e rIte nahi hoto” thako ananya (–teno te ja) kem hoy?” jIv teno te
ja kem hoy? joyun? AhA...! e jIv je chhe manuShya chhe te dev ke siddha nathI, ane dev ke siddha chhe te
manuShya nathI, to pachhI teno te ja kem (jIv) hoy? AhA...! teno te ja kem hoy? AhA... hA!
paryAyamAn anero thAy chhe ne...! duniyA to sharIrane ja dekhe chhe (mAne chhe) AtmA. A (sharIr to)
mATI chhe, pudgalanI avasthA - jaD-mATI chhe. e (sharIramAn) anantA paramANu chhe ekek paramANummAn
anantI anvayashaktio chhe ane te te paramANunI (paryAyo) kramAnupAtI (kramabaddha) je paryAy
AvavAnI te ja Ave chhe e paryAyano kartA-sAdhan ne adhikaraN (AdhAr) e paramANu chhe. AhA...
hA! Avun jagatane besavun (ghaNun kaThaN!) abhyAs kyAn chhe? jagatanA abhimAn ADe (samajavA)
navaro kyAn chhe? A karyu ne.. A karyun ne.. A karyun ne...!
(ahInyA kahe chhe ke) (teno te ja) kem hoy, ke jethI anya ja na hoy” anero chhe. e
paryAyathI anero-anero chhe. “ane jethI manuShyAdi paryAyo jene nIpaje chhe evun jIvadravya paN -
AhA...! AhA... hA! jIvadravya paN ane jethI manuShyAdi paryAyo jene nIpaje chhe evun jIvadravya paN
- e jIvadravya paryAy apekShAe anya chhe em siddha karavun chhe. AhA... hA! Avo upadesh have
mIThAlAlajI! navarA kyAn? ek to dhandhA ADe navarA kyAn? pAp. Akho di’ dhandho! bAyaDI-chhokarAn
(sAchavavAn) dhUL-dhANI! AhA... hA! kAI jenI hArI sambandh na maLe,

Page 498 of 540
PDF/HTML Page 507 of 549
single page version

gAthA – 113 pravachanasAr pravachano 498
UgamaNo-achathamaNo kyAn’ ya na maLe. ek bAvaLamAnthI Avyo hoy ne ek hAre lImaDAmAnthI Avyo
hoy. AhA... hA... hA! e prashna thayelo. ek phere. amarelI chomAsun hatun ne... chhIyAsInun. pUrun thaIne
chital gayA chital. nyAn ek kumvarajIno manasukh ne... enun sagapaN nyAn karyun tun nyAn sheThiyAvamAn
lAlachand sheThanI dIkarI. lAlachand sheTh! A badhA paisAvALA! je di’ sagapaN karyun te di’ pUchhayun mane
ANandajIe ke A shun? chhoDI kyAnnI ne chhokaro kyAnno? A badho meL shun thAy chhe. kahe chhe.
satyAsInI vAt chhe. kAratak vad-1. puname pUrun thAy ne... eTale amarelIthI chital AvelA sIdhA ja.
ANandajI hAre hato. kIdhun ke bhAI! e bAI kyAn’ kathI bAvaLamAnthI AvI hoy, ane A chhokaro
lImaDAmAnthI Avyo hoy. te Am bhegAn kahevAy paN bhegAn kone kahevA? AhA... shAntibhAI! kone
bhegAn kahevAn? bhegAn thayA kahe chhe karma anusAr. AhA...! hA!
(ahInyAn kahe chhe) darek dravya te te samayanI kramAnupAtI paryAyapaNe te dravya Upaje chhe. AhA...
hA! tethI te dravyano paN asat-utpAd kahevAmAn Ave chhe. paryAyanI apekShAe. AhA... hA... hA! e
ahInyAn kahe chhe.
“jethI manuShyAdi paryAyo jene nIpaje chhe evun jIvadravya” joyun? jIvadravya paN have
draShTAnt Ape chhe. “valayAdi vikAro (kankaN vagere paryAyo) jene Upaje chhe evA suvarNanI jem.”
kankaN Adi paryAyo sonAmAn Upaje chhe. sonAmAn kaDun (kunDaL, vInTI) Adi thAy ne...! evA suvarNanI
jem. valayAdi vikAro eTale paryAyo, sonAmAnthI thAy ne kunDaL, kaDAn, vInTI, thALI paN thAy -
sonAnI thALI, sonAnA vATakA, sonAnA pyAlA hoy chhe ne...! chhe ne ahInyAn Ave chhe amAre AhAr
(dAn) vakhate. amushane ghare sonAnA (thALI-vATakA) pyAlA hoy chhe. sonAnI chamachI vaLI hoy chhe
ne...! AhA... hA! e kahe chhe ke je AkAr thayo sonAno (jene) valayAdi vikAro (kahyAn) e
jIvadravya paN - valayAdi vikAro, kankaN vagere jene Upaje chhe (arthAt) jene Upaje chhe evA
suvarNanI jem - jIvadravya paN
“pade pade (pagale pagale, paryAye paryAye) anya na hoy?” AhA...!
I jIv paN anya-anya na hoy kem? em kahe chhe. jem sonun paN paryAye-paryAye bhinna bhinnapaNe
Upaje chhe ane anya-anya chhe to jIv paN bhinna bhinna paryAye Upaje chhe to anyapaNe kem na
hoy? AhA... hA! ahInyAn to paranI hAre kAI sambandh nathI I siddha karIne - ekadam bhinnapaNAnI
paryAy dekhAy-manuShyadeh chhUTIne devamAn - to (loko) kahe ke AhA... AyuShya devanun bAndhyun mATe
devapaNun thayun te vAt khonTI chhe. AhA... hA! samajAy chhe? ghaNA sanskAravALA jIvo to devamAn javAnA.
AvI sthiti sAmbhaLe - dararoj sAmbhaLe enA puNya bandhAy, e marIne svargamAn javAnA. AhA... hA!
ekadam manuShyadeh chhUTIne svarga (mAn jAy) to em thaI jAy ke A shun navun Upajayun? ke nA. anerI
paryAy thaI - paN I pahelI no’ tI mATe anerI-anya kIdhI. e anya chhe (paryAy) mATe dravya em
ne em rahyun chhe em nahIn. e paN Upajayun chhe. AhA.. hA! chhe ne? (pAThamAn)

Page 499 of 540
PDF/HTML Page 508 of 549
single page version

gAthA – 113 pravachanasAr pravachano 499
(kahe chhe ke) “evun jIvadravya paN – valayAdi vikAro (kankaN vagere paryAyo jene Upaje chhe
evA suvarNanI jem – pade pade (pagale pagale, paryAye paryAye) anya na hoy? kem na hoy? anerun
(dravya) kem na hoy?
ahIn sonAmAn “jem kankaN, kunDaL vagere paryAyo anya chhe.” paryAyo anerApaNe
thAy chhe. e suvarNa anerI-anerI paryAyapaNe thAy chhe em jIvadravya anerApaNe kem na hoy? AhA...
hA! paranI hAre kAI levA-devA na maLe. karmane laIne ne phalANAne laIne DhInkaDAne laIne (Am thayun
e vAt nahIn.) AhA... hA! AvI vAt chhe! sukanalAlajI! shukan A chhe. AhA... hA! dravya anerun
kem na hoy? em kahe chhe bhAI! AhA... hA! paryAy apekShAe (nI vAt chhe!) AhA...! dravya to
dravya chhe. paN paryAy bhinnabhinna thaI te kALe te thavAnI kramAnupAtI - krame AvavAnI hatI (te) thaI,
AvavAnI hatI ne thaI, e vakhate dravya anya kem na kahIe? dravya anyarUpe nathI thayun em kem na
kahIe? pahelI (manuShya paryAy) paNe hatun ne (devapaNe) thayun to anya kem nathI? AhA... hA! AvI
vAtun! sAmbhaLavA maLavI mushkel! ane sAmbhaLavI ya mushkel paDe! lo, A hAthe ya halAvI shake nahIn.
bolI shake nahI. AhA... hen? sAdhune AhAr daI shake nahI. bhagavAnanI stuti karI shake nahI. AhA...!
bhagavAnanI pUjA (samaye) chokhA vaDe karIne (ardhya) chaDAvI shake nahIn. I AtmA karI shake nahIn em
kahe chhe. AhA... hA! e vakhate I jIvadravyano paryAy, pahelo nahoto ne anero thayo ethI tane em
lAge ke A paryAyane laIne A badhun - A thAy chhe em nathI. AhA... hA! ko’ kAntibhAI! Avun
to sAmbhaL‌yun nathI. nAnI ummaramAn vayA gAy bichArA! buddhivALA hatA paN. goradhanabhAIe to thoDun’
ka pAchhaLathI sAmbhaLelun! tattvanI vAt! AhA... hA! are... re! je kamANI karavI joIe e kamANI karI
nahIn. hen? A dash hajArano pagAr ne pandar hajArano pagAr ne vIs hajArano pagAr ne...! bApu! paN
emAn shun thayun? emAn kyAn tun Avyo? e kyAn tArAthI thayun? tArAthI thayun - je paryAy pahelI nahotI
em ahInyAn thayun to anerun thayun to dravya anya kem na hoy? em kahe chhe. parane laIne thayun nathI.
em kahe chhe. e paryAyane laIne dravya anerun kem na thayun? AhA... hA!
(ahInyAn kahe chhe) “anya na hoy? jem kankaN, kunDaL vagere paryAyo anya chhe (bhinnabhinna chhe,
tenA te ja nathI) tethI te paryAyo karanArun suvarNa paN anya chhe.”, chhe? (pAThamAn) kaI paryAy? kankaN,
kunDaL Adi te paryAyo karanArun suvarNa paN anya chhe. enun - paryAyonun karanArun suvarNa paN paryAyanI
apekShAe anya chhe. AhA... hA!
“tem manuShya, dev vagere paryAyo anya chhe tethI te paryAyo karanArun
jIvadravya paN paryAy–apekShAe anya chhe.” AhA... hA! keTalun spaShTa karyun chhe!! hajI to ahInyAn
bahAranA abhimAn mUkavA nathI. ame A karyun ne ame Anun Am karyun ne A karyun ne - ko’ kane
chhetaravA hoy to Am chhetaravA ne Am (chAlAkIthI) chhetaravA ne are... re! chhetarAy jAy chhe tun
(te) tane tArI khabar nathI. AhA... hA! te paryAyanI utpattinun kAraN

Page 500 of 540
PDF/HTML Page 509 of 549
single page version

gAthA – 113 pravachanasAr pravachano pa00
to tArun dravya chhe. AhA... hA! enA bIjAnA paisA gAy ne (chhetarANo) to e to ene kAraNe-
paisAnI paryAy paisAthI thaI ene kAraNe khed thayo ke rAg thayo to ene kAraNe (thayo chhe) e kAI
paisAne kAraNe (khed ke rAg) thayo em nahIn. AhA... hA! AvI vAtun! traN lokano nAth! Am
sAme Ubho rahyo hoy jANe ane satnI vAtun karato hoy AhA... hA! phAT-phAT. pyAlA ke! (ajar
pyAlA!) AhA... hA!
paradravyathI thAy... pyAlA bhinna chhe. e samaye paN paradravyanI paryAyapaNe tun nahIn ane tArI
paryAyapaNe te nahIn. tAre paryAy tenAthI (thAy) nahIn. AhA... hA... hA!
ahInyAn to kahe chhe ke tArI paryAy bhinnabhinna bhAse - ekadam vilakShaN bhAse to paN I
kramAnupAtI chhe. ane te enA guNanI sAthe sambandh rAkhIne chhe. ane tethI te dravya te-paNe Upajayun chhe,
dravyane paN tethI ame anya kahIe chhIe. AhA... hA! ko’ hen? Avun chhe! AmAn Avun jhAjhA mANas
sAmbhaLanArA-shun kahe chhe? bahu thoDA (sAmbhaLanArA hoy) vAt sAchI! thoDA ja hoy. Avun param
satya!! AhA... hA! traN lokano nAth! sImandharadev parameshvar! indronI vachche kahetA hatA I A vAt
chhe. ane hajI kahI rahyA chhe paramAtmA! sImandhar bhagavAn to sAkShAt arihant pade chhe ne...! mahAvIr
paramAtmA siddhapad thaI gayA. AhA... hA! paN te ya kahe chhe ke siddhapad paryAy TANe I anerI paryAy
thaI chhe ane jIv paN tyAn anerApaNe thayo chhe. devapaNe hato athavA munipaNe hato te paryAyapaNe hatun
te vakhate te paryAyapaNe (jIvadravya) hatun. ane siddhaparyAy thaI te pahelAnI paryAyane laIne thaI em
nahIn. AhA... hA... hA! i siddhanI paryAy, te samaye kramAnupAtI (kramabaddha) thaI teno kartA - karaN -
sAdhan ne AdhAr e AtmA chhe. AhA.. hA.. hA! e mokShanI paryAyano kartA mokShamArge ya nahIn.
AhA... hA! kem ke (mokSha) mAraganI paryAy kALe dravya te-paNe Upajelun ane jyAn siddhapad thayun te
paryAy te kALe te dravya Upajayun tethI anya-anya dravya thayun em kem na kahevAy? paryAy apekShAe
(thayun em kahevAy chhe.) AhA... hA! I A dravya (gaLe utAravun) mushkel! A to badhun! AvI vAtun
hashe?! are! bhAgyashALI lok chho bApA! AvI vItarAganI vAtun - gharanI vAt - sAkShAt bhagavAn
birAjatA hoy em kahe chhe. AhA... hA! lo! ekaso ne teramI gAthA.
bhAvArtha– “jIv anAdi anant hovA chhatAn, manuShya paryAyakALe devaparyAyanI ke
svAtmopalabdhirUp siddhaparyAyanI aprApti chhe.” bhagavAn (AtmA) anAdi anant hovA chhatAn -
bhagavAn eTale AtmA. manuShya paryAyakALe devaparyAyanI pote AchArya chhe ne... sant chhe ne... muni chhe
ne... kahe chhe ke manuShyanI paryAyakALe devaparyAyanI ke svAtmopalabdhirUp siddhaparyAyanI aprApti chhe.
AhA... hA... hA! vAt I nAkhI chhe devamAnthI manuShya thaIne siddha thavAnA (munirAj.) AhA... hA!
are! Ano ekAnt kahe (agnAnI lok). loko em kahe. parathI kAI na thAy - ane ADI -

Page 501 of 540
PDF/HTML Page 510 of 549
single page version

gAthA – 113 pravachanasAr pravachano pa01
avaLI kAI paryAy na thAy-(munirAj kahe chhe) parathI kAI na thAy ne ADI-avaLI kAI paryAy na
thAy. le shun kahevun chhe tAre? “kramAnupAtI” tenA yogathI AvavAnI paryAy je chhe te Ave chhe.
anyavayano-guNano sambandh rAkhIne-anvayano sambandh toDIne nahIn. (kramAnupAtI-kramasar) thAy chhe.
anvayano sambandh rAkhyo to anvay to guN chhe eTalo paN sambandh thayo enI hAre. ethI ahInyAn
kIdhun ke dravya anyapaNe Upajayun chhe. AhA...hA! AvI vAtun chhe. bhakti ahIn thAshe hon! sharIranun kAraN
hovAne kAraN! pUnam chhe A ja. chomAsAno divas! kAle to bhagavAnano divya dhvanino divas chhe.
bhagavAnanI divyadhvanino-gaNadharanI utpattino kAle divas chhe. chAr gnAn thavAno-bAr anganI
rachanAno-e divas chhe kAl! naigamakAlanI apekShAe. kAle ja kem? (apekShAe vAt chhe.) naigam
eTale sankalpa-vikalpa. ethI em kahevA ene. AhA...hA!
(ahInyAn kahe chhe ke) “arthAt manuShya te dev ke siddha nathI mATe te paryAyo anya anya chhe.
A rIte paryAyo anya hovAthI, te paryAyono karanAr, AhA... hA! ek bAju em kahe ke paryAyono
karanAr dravya-guN nahIn. paryAyano karanAr paryAy, paryAy kartA, paryAy karma, paryAy karaN, paryAy
sampradAn, paryAy apAdAn, paryAy adhikaraN - AdhAr (paN) ahInyAn to bIjI vAt siddha karavI chhe
ne...! AhA... hA! syAdvAd anekAnt mArga - A rIte chhe. phudaDIvAd nathI. AhA... hA! siddhanI
paryAyono karanAr, mokShanI paryAyathI mokShanI paryAy thaI eme ya nahIn em kahe chhe. hen? AhA... hA!
ek kor mokShamArga chhe enAthI mokSha thAy em kahevun. ahInyAn kahe chhe siddhanI paryAyano karanAr,
siddhano AtmA chhe.
(shrotA) kaI apekShA sAchI? (uttara) bey apekShA sAchI chhe. kyAn gayA tamArA
vaDIl motIlAl chhe? gayA? chhe. ke gujarAtI samaje ke nahIn? I to samaje chhe gujarAtI. (shrotA)
bahu saraL bhAShA chhe. (uttara) bhAShA saraL chhe! ane I to ghaNI vAr Ave chhe ne...! AhA... hA!
kapAT phADI nAkhyA chhe andarathI! (bhed kholI nAkhyA chhe.) paranI hAre kAI sambandh nahIn ane pUrve
paryAy no’ tI mATe thaI tethI k kvilakShaN paranun thayun. enA sambandhathI bilakul nahIn. ane te
paryAy dravyane aDatI nathI chhatAn te paryAyano kartA dravya chhe. AhA... hA!
(ahInyAn kahe chhe ke) “te paryAyono karanAr, sAdhan ane AdhAr evo jIv paN paryAy–
apekShAe anyapaNAne pAme chhe.” paryAy apekShAe (jIv) anyapaNAne pAme chhe. AhA...hA! shun
vItarAganI shailI!!
“A rIte jIvanI mAphak, darek dravyane” darek dravya-paramANu, AkAsh, dharmAsti,
adharmAsti, kAL-dAL, bhAt, roTalA, shAk darek dravyane “paryAy apekShAe anyapaNun chhe.” I shAkanI
paryAy je thAy chhe (kAchAmAnthI) pAkI. e pAkavAnI paryAyano eno kAL chhe kramAnupAtI e thayo chhe.
e pAkI paryAyano kartA I paramANu chhe. bAI nahIn, (vAsaN) nahIn. AhA...hA! AnhI to
abhimAnano pAr nahIn ke mArAthI kevun saras thAy chhe. kevA (majAnA) puDalA thAy chhe. hAth halAvun
(haLave-haLave) shun kahevAy? vaDI

Page 502 of 540
PDF/HTML Page 511 of 549
single page version

gAthA – 113 pravachanasAr pravachano pa02
thAy chhe ne... pApaD (saras) thAy chhe ne DhInkaDun thAy chhe ne...! (mAne ke hun) hushiyAr! marI gayo chhe.
AtmAne mArI nAkhyo paranun kartApaNun mAnIne-karIne AhA... hA! bhagavAn (AtmA) to jIvatI
jayot! jIvatI jayot birAje chhe chaitanya!!
kahe chhe ke te te kALe te paryAyapaNe dravya Upaje chhe mATe anya paN kahevAmAn Ave chhe dravyane.
paN anero (koI) bIjo chhe em nahIn. e paryAy vilakShaN Adi paryAy thAy enA karavAmAn enun
dravya chhe. bAkI koI bIjun dravya - enun nimittapaNun chhe, nimittapaNun hon. paN ethI kaI (nimitta)
eno kartA chhe ke sAdhan chhe ke AdhAr, apAdAn chhe em nathI. AhA... hA!
(ahInyAn kahe chhe ke) paryAy–apekShAe anyapaNun chhe.” AhA...! “darek dravyane paryAy–
apekShAe anyapaNun chhe. Am dravyane anyapaNun hovAthI dravyane asat–utpAd chhe. em nishchit thAy
chhe.
dravyane hon? paryAy to asat chhe ja, paN I paryAy dravyanI chhe ne...! tethI dravyane asat-utpAd
kahevAmAn Ave chhe. AhA... hA! Avun jhINun chhe! I ekaso ter thaI.

visheSh kaheshe.....


Page 503 of 540
PDF/HTML Page 512 of 549
single page version

gAthA – 114 pravachanasAr pravachano pa03
have ek dravyane anyatva ane ananyatva hovAmAn je virodh tene dUr kare chhe (arthAt temAn
virodh nathI Avato em darshAve chhe)-
दव्वट्ठिएण सव्वं दव्वं तं पज्जयट्ठिएण पुणो ।
हवदि य अण्णमणण्णं तक्काले तम्मयत्तादो ।। ११४।।
द्रव्यार्थिकेन सर्व द्रव्यं तत्पर्यायार्थिकेन पुनः ।
भवति चान्यदनन्यत्तत्काले तन्मयत्वात् ।। ११४।।
dravyArthike badhun dravya chhe; ne te ja paryAyArthike
chhe anya, jethI te samay tadrUp hoI ananya chhe. 114.
gAthA – 114
anvayArtha– (द्रव्यार्थिकेन) dravyArthik (nay) vaDe (सर्वं) saghaLun (द्रव्यं) dravya chhe; (पुनः
) ane vaLI (पर्यायार्थिकेन) paryAyArthik (nay) vaDe (तत्) te (dravya) (अन्यत्) anya-
anya chhe, (तत्काले तन्मयत्वात्) kAraN ke te kALe tanmay hovAne lIdhe (अनन्यत्) (dravya
paryAyothI) ananya chhe.
TIkA– kharekhar sarva rvastu sAmAnya-visheShAtmak hovAthI vastunun svarUp jonArAone anukrame
(1) sAmAnya ane (2) visheShane jANanArAn be chakShuo chhe - (1) dravyArthik ane (2) paryAyArthik.
temAn, paryAyArthik akShune sarvathA bandh karIne ekalA ughADelA dravyArthik chakShu vaDe jayAre
avalokavAmAn Ave chhe, tyAre nArakapaNun, tiryanchapaNun, manuShyapaNun devapaNun ane siddhapaNun -e
paryAyosvarUpavisheShomAn rahelA jIvasAmAnyane avalokanArA ane visheShone nahi avalokanArA e
jIvone ‘te badhun ya jIvadravya chhe’ em bhAse chhe. ane jayAre dravyArthik chakShune sarvathA bandh karIne
ekalA ughADelA paryAyArthik chakShu vaDe avalokavAmAn Ave chhe, tyAre jIvadravyamAn rahelA nArakapaNun,
tiryanchapaNun, manuShyapaNun, devapaNun ane siddhapaNun - e paryAyosvarUp anek visheShone avalokanArA ane
sAmAnyane nahi avalokanArA evA e jIvone (te jIvadravya) anya-anya bhAse chhe, kAraN ke dravya te
te visheShonA kALe tanmay hovAne lIdhe te te visheShothI ananya chhe - chhANAn, tRuN, parNa - ane
kAShThamay agninI mAphak (arthAt jem tRuN, kAShTha, vagereno agni te te kALe tRuNamay, kAShThamay

Page 504 of 540
PDF/HTML Page 513 of 549
single page version

gAthA – 114 pravachanasAr pravachano pa04
vagere hovAne lIdhe tRuN, kAShTha vagerethI ananya chhe, tem dravya te te paryAyorUp visheShonA samaye te-may
hovAne lIdhe temanAthI ananya chhe - judun nathI.) ane jayAre te banne chakShuo - dravyArthik ane
paryAyArthik - tulyakALe (ekIsAthe) khullAn karIne te dvArA ane A dvArA (dravyArthik chakShu dvArA tem
ja paryAyArthik chakShu dvArA) avalokavAmAn Ave chhe, tyAre nArakatva-tiryanchatva - manuShyatva - devatva-
siddhatva-paryAyomAn rahelo jIvasAmAnya ane jIvasAmAnyamAn rahelA nArakatva - tiryanchatva - manuShyatva
- devatva - siddhatva paryAyosvarUp visheSho tulyakALe je dekhAy chhe.
tyAn, ek chakShu vaDe avalokan te ekadesh avalokan chhe ane be chakShuo vaDe avalokan te
sarva avalokan (-sampUrNa avalokan) chhe. mATe sarva avalokanamAn dravyanAn anyatva ane ananyatva
virodh pAmatAn nathI.
bhAvArtha– darek dravya samAnya-visheShAtmak chhe. tethI darek dravya tenun te ja paN rahe chhe ane
badalAy paN chhe. dravyanun svarUp ja Avun ubhayAtmak hovAthI dravyanA ananyapaNAmAn ane anyapaNAmAn
virodh nathI. jem ke marIchi ane shrImahAvIrasvAmInun jIvasAmAnyanI apekShAe ananyapaNun ane
jIvanA visheShonI apekShAe anyapaNun hovAmAn koI prakArano virodh nathI.
dravyArthikanayarUpI ek chakShuthI jotAn dravyasAmAnya ja jaNAy chhe tethI dravya ananya arthAt tenun
te ja bhAse chhe ane paryAyArthikanayarUpI bIjA ek chakShuthI jotAn dravyanA paryAyorUpI visheSho jaNAy chhe
tethI dravya anya-anya bhAse chhe. banne nayorUpI banne chakShuothI jotAn dravyasAmAnya tathA dravyanA visheSho
banne jaNAy chhe tethI dravya ananya tem ja anya-anya banne bhAse chhe. 114.