Pravachansar Pravachano-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Date: 13-06-1979; Gatha: 100.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 17 of 44

 

Page 205 of 540
PDF/HTML Page 214 of 549
single page version

gāthā – 99 pravachanasār pravachano 20p
pravachanaḥ tā. 13–6–79.
‘pravachanasār’ 99 gāthā.
bhāvārthaḥ– thoḍun’ ka chālyun chhe. pharīne (laīe.)
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “darek dravya.” eṭal chhae dravya āvyā. darek dravya eṭale badhā dravya
āvyā. anant - ātmāo anant, paramāṇuo anant, asaṅkhya kālāṇu (ek) dharmāstikāy,
(ek) adharmāstikāy, (ek) ākāsh. ek vāt. (have bījī vāt)
“sadāy svabhāvamān rahe chhe”
te dravyo sadāy (potapotānā) svabhāvamān rahe chhe. “tethī te sat chhe.” (te dravya chhe - astitva chhe).
“te svabhāv utpād–vyayadhrauvyasvarūp pariṇām chhe.” te svabhāv chhe, temān e (trilakṣhaṇ) svabhāv
chhe. keṭalun spaṣhṭa chhe! darek dravya potānā svabhāvamān chhe ane svabhāv utpādavyayadhrauvya (svarūp) chhe.
eṭale ke te dravya tenā svabhāvamān utpannane kāḷe paryāy utpanna thāy. dravya nahīn. dravya utpanna thāy ja
nahīn. dravyano je svabhāv utpādavyayadhrauvya, emān e pote dravya varte chhe, ke dravya utpādane kare chhe. ā
to karamane laīne paryāy thāy e vāt āmān rahetī nathī.
(shrotāḥ) āve chhe ne shāstramān?
(uttaraḥ) e to kathan (chhe) nimittanun gnān karāvavā. shvetāmbaramān to ekalī karmathī ja badhī vātun.
ahīnyān to vāḍāmān to ī thaī gyun chhe. āhā... hā!
ahīnyān kahe chhe keḥ darek dravya, siddhānt ne vastusthit chhe. te dravya sadāy potānā svabhāvamān rahe
chhe. koīnī (bījā dravyanī) paryāyamān ke guṇamān jatun nathī. āhā.. hā! e svabhāv “utpād” to
darek dravya, potānī vartamān paryāyanā utpādanamān eno svabhāv chhe māṭe utpanna thāy chhe. enā utpanna
(thavā) māṭe, bījā dravyanā svabhāvanī ene jarūr nathī. tem bījun dravya paṇ (potānā) svabhāvathī
(potānā) utpādavyayamān chhe. karam je chhe jaḍ, e paṇ paramāṇudravya chhe ne e dravya utpādavyayadhrauvya
svabhāvamān chhe (vaḷī) svabhāv chhe utpādavyayadhrauvya (svarūp). eṭale (paramāṇu) karam paṇ tenī
paryāyamān utpanna thāy chhe, pūrvanī paryāy vyay thāy chhe, kāyam rahevānī apekṣhāe dhrauvya chhe. paryāy paṇ
(dhrauvya) hon! āhā...! have karam paṇ jayāre potānā svabhāvamān utpād, vyay ne dhrauvyamān varte, e
ātmāne vikār karāve e vāt kyān rahī? (chhe ja nahīn). moṭo vāndho ā atyāre. sampradāyamān
(āvī ja mānyatā) ahīnyān to nā pāḍe chhe. svabhāv
“utpād.” ek samayamān te dravyano svabhāv
utpād, vyay ne dhrauvya. te samayamān e tenā pariṇām chhe. e traṇya pariṇām chhe. āhā... hā! bhed
thyāne traṇ, utpād, vyay ne dhrauvya dravyanā e traṇya pariṇām chhe. āhāhā!
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “jem dravyanā vistārano nānāmān nāno ansh.” vastu chhe jeṭalī

Page 206 of 540
PDF/HTML Page 215 of 549
single page version

gāthā – 99 pravachanasār pravachano 206
pahoḷī, enā je pradesho chhe. eno nānāmān nāno ansh eṭale je pradesh chhe. eno nānāmān nāno
bhāg. game te (dravya) ho, anant (pradeshī) ho ke asaṅkhya (pradeshī) ho. paṇ e dravyano je vistār
- ām pahoḷāī chhe. eno nānāmān nāno ansh “te pradesh chhe.” “tem dravyanā pravāhano nānāmān
nāno ansh te pariṇām chhe.”
āhā.... hā! keṭalī gāthā chokhkhī chhe!! chhatān garabaḍ āvī hāle!!
vikār paṇ utpādapaṇe dravya pote kare e eno svabhāv chhe. ey ahīnyān to svabhāv kīdho paṇḍitajī!
vikār svabhāv? nyān ī vāndhān āvyā’ tā ne 13nī sālamān. varṇījīnī hāre. (varṇījī kahe) ‘vikār
karma vinā thāy to to ī (ātmāno) svabhāv thaī jashe.’ āpaṇe ya āmān āvyun’ tun dravyaāsrav
vinā bhāvaāsrav thāy nahīn. savāramān. (e to) jaḍ-jaḍ, jaḍ hoy nimitta tarīke. enā vinā
bhāvaāsrav thāy nahīn. (paṇ) ī to nimittanun phakat gnān karāvyun chhe. thāy chhe to potānā
utpādavyayadhrauvya (svabhāvathī) dravya potānā svabhāvamān chhe. e svabhāv utpādavyayadhrauvya (svarūp)
chhe, ane te utpād te samayano je thāy e samayano (chhe) te thāy. ohohoho.
(shrotāḥ) anekānt
āvyun? (uttaraḥ) anekānt āvyun ne...! bīje - āḍe - avaḷe na thāy. bījāthī na thāy. āghe -
pīchhe na thāy ī anekānt chhe. āvī vāt chhe.’ āhā.. hā! āchāryoe! digambar santoe! paramasatne
samājanī pāse mūkavāmān pāchhī pānī rākhī nathī. ke āvī vāt karīshun to duniyāmān besashe ke kem!
(shrotāḥ) munione samājanī shun paḍī chhe! (uttaraḥ) koīnī darakār nathī. vastunī sthiti chhe e
pramāṇe prasiddha karī chhe. āh...hā!
(kahe chhe) jainamān lākaḍun ā. karamane laīne thāy. karam vinā thaī jāy (vikār) to svabhāv
thaī jāy, ahīnyān to kahe chhe ke ī utpādavyayadhrauvya (svabhāv ja chhe) vikār paṇ levo hon, ekalo
avikār nahīn. utpādamān vikārī, avikārī paryāy (chhe) evā utpād, vyay ne dhrauvya te (dravyano)
svabhāv chhe. lyo! ahīn to svabhāv kīdho bhāī! vikārane svabhāv kīdho! āhā.. hā!
स्वस्थ
भवनम् स्वभावः– potānī paryāyamān thāy māṭe te svabhāv chhe. bahu atyāre! paṇḍitomān vāndho badho!
ek vaḷī hukamīchandajī nīkaḷ‌yā. hen bichārā! vaḷī sharīre ṭhekāṇun nahīn. ek nīkaḷ‌yo ek paṇḍitamān!
hushiyār! satya vātane prasiddha karavāmān. gnānachandajī chhe. āh... hā!
shun kīdhun? “utpādavyayadhrauvyasvarūp pariṇām chhe.” pahelān (kahyun) dravya chhe ī svabhāvamān chhe.
svabhāv teno utpādavyay ne dhrauvya chhe. āhā...! te utpād, vyay ne dhrauvya tenā pariṇām chhe. dravya
utpanna thatun nathī, dravya vyay thatun nathī, dravya dhruv rahetun nathī. āhā... hā... hā.. hā..! ī dravyanā traṇya
pariṇām chhe. utpanna thavāmān pariṇām, vyay thavāmān pariṇām ane dhrauvya rahevāmān (pariṇām) traṇya
bhāg pāḍayā ne..! āhā... hā...! e pariṇām chhe. “jem dravyanā vistārano nānāmān nāno ansh te
pradesh chhe.”
ākāshamān ke jīvamānno asaṅkhya pradeshamānthī ek pradesh (chhe.) “tem dravyanā pravāhano.”
āhā... hā! je dravyano svabhāv - utpādavyayadhrauv ya- temān te dravya (varte chhe)

Page 207 of 540
PDF/HTML Page 216 of 549
single page version

gāthā – 99 pravachanasār pravachano 207
pravāhakramamān tenī je paryāy thavānī chhe te pravāhano “nānāmān nāno ansh te pariṇām chhe.” chāhe to
jīvamān vikārī - mithyātva (bhāv) thāy, to paṇ te utpād teno dravyano svabhāv chhe. svabhāv te
utpād, vyay ne dhrauvya chhe. mithyātva paṇ eno svabhāv chhe em kīdhun (chhe.) āhā...hā...hā! vastu je
chhe - darek dravya, bhagavāne, jineshvaradeve je joyān. ke darek dravya-vastu potānā svabhāvamān chhe. (e
vastu) parane aḍatī nathī, par (ene) aḍī nathī. ane potāno je svabhāv chhe (e) utpād, vyay
ne dhrauvya (svarūp) chhe. kem ke utpādavyayadhrauvya te sat ne sat te dravya (chhe.) āhā.. hā! āvī vāt
ne.... kyān navarāsh have, satno nirṇay shun? vāstavik svabhāvano.
kahe chhe keḥ te dravya je chhe ātmā, teno pravāh eṭale paryāyano pravāhakram, je pravāhanā kramamān
je paryāy āvavānī chhe te ja āvashe. āḍī - avaḷī paryāy nahīn thāy. ane te pravāhanā utpādamān
dravya āvashe. dravyane laīne utpād chhe. āhā... hā! karmane laīne ane sharīrane laīne ātmāmān
mithyātvano utpād nathī, karmane laīne e utpād nathī. em kahe chhe. āhā.... hā! rāg ne dveṣh te
pravāhakramamān jīvanā pariṇām thāy te teno svabhāv chhe. e utpādavyay ne dhrauvya eno svabhāv chhe ne
svabhāvamān sadāy dravya rahelun chhe. āhā... hā! te ātmāthī mithyātva ne rāgadveṣh thāy chhe. karamathī
nahīn. āhā...! ākarun kām chhe. lokone āvun satya sāmbhaḷavā ya maḷe nahīn. bichārā kyān kyāy
(rakhaḍe chhe..!) karam kare... karam kare... vikār kare ī karam kare, āpaṇo ātmā karma kare ne karamane
bhogave. ām bhagavān nā pāḍe chhe. bījā dravyanā pariṇām, bījā dravyanā pariṇāmane kare, em
vastunā svarūpamān nathī. āhā... hā!
(kahe chhe keḥ) tyāre (darek dravyanun) svarūp shun chhe? darek dravya potā svabhāvamān chhe. ātmāmān
(lyo ne) ek nigodano jīv. lasaṇ, ḍuṅgaḷī, (ādi kandamūḷamān) ek aṅgulanā asaṅkhya bhāgamān
anant ātmāo tyān (chhe.) ane tenī hāre taijas ne kārmāṇ ek ek jīvane babbe sharīr (chhe.)
te nigodano jīv paṇ-darek dravya āvyun ne to - enā potānā mithyātvanā bhāv, utpādavyayadhrauvya,
enā svabhāvamān ātmā, (tethī) te dravyano svabhāv te utpād te samayano, kāḷakramamān je paryāy
thavāno te tenā pravāhakramamān te mithyātva (tenā) dravyane laine chhe. āhā... hā! ākarī vātun! rāg-
dayā, dān, vrat, bhakti (ādi) nā pariṇām te rāg, shubharāg chhe. ene dharma mānavo (mithyātva
chhe) ane (mānanār) mithyādraṣhṭi chhe. āhā...hā! e mithyādraṣhṭipaṇun jīvanā dravyano svabhāv chhe.
āhā...hā...hā...hā! ā.. re! ko’ bhāī! āvī vātun sāmbhaḷavī mushkelī paḍe bāpā! traṇalokanā nāth,
jineshvaradev, sarvagna prabhu enī ā vāṇī chhe!! āhā... hā! nyāyathī ām besī jāy evī (vāt)
chhe. paṇ jayāre sāmbhaḷavā maḷe tyāre... ne! abhavīne paṇ je mithyātvano uday thāy chhe, te abhavīno
jīv paṇ pote sadāy potānā svabhāvamān chhe ane eno svabhāv te utpādavyay ne dhrauvya chhe. to je
mithyātvanā utpādamān āve chhe ī dravyanā pravāhakramamān pariṇāmamān dravya āve chhe. āhā... hā!

Page 208 of 540
PDF/HTML Page 217 of 549
single page version

gāthā – 99 pravachanasār pravachano 208
(kahe chhe keḥ) ghaṇā em kahe chhe ‘ekendriy - nigodanā jīv chhe ene karamanun jor chhe. manuṣhya
thyo-pachhī bahār āvyo pachhī jor ochhun chhe e vātanī ahīn bhagavānanā pāḍe chhe. hen! āhā... hā...
hā! kem ke darek dravya - bhagavāne anant dravya joyān. (temān) anant ātmāo, anant paramāṇuo,
asaṅkhya kālāṇuo, ek dharmāsti, ek adharmāsti, ek ākāsh-chha dravya (chhe) jātie chha ne
saṅkhyāe anant (chhe). darek dravya ek samayamān potānā svabhāvamān varte chhe. ane eno svabhāv te
utpādavyayadhrauvya (svarūp) chhe. ethī tene pravāhakramamān je pariṇām thavānā chhe (je) je thavānā chhe te
pariṇām te samayamān pravāhakramamān āve. e dravyano utpād chhe tyān, dravyanun pariṇām chhe, dravyanān
pariṇām chhe. āhā... hā... hā! gnānāvaraṇīyane laīne gnān rokāṇun, darshanamohanīyane laīne samakit
rokāṇun. are, badhī vātun khoṭī. are... re! vītarāg trilokanāth! dravyanī svatantratā (no) āmān
ḍhaṇḍhero pīṭe chhe. ka je dravya chhe tene pahele samaye vikār mand hato ane bīje samaye tīvra āvyo. to kahe
chhe ke kem āvyo? ke pravāhakramamān te pariṇām tene, te dravyamān ūpajavānā te pariṇām hatā. āhā...
hā! samajāṇu kāī? bhāī! āvī chīj chhe. duniyāne ākarī paḍe ākhī. kāī nirṇayanā ṭhekāṇā na
maḷe. āhā.. hā! bhaktino bhāv je samaye āvavāno chhe te samaye utpād tarīke (thavāno ja) teno
svabhāv chhe utpādavyayadhrauvya tethī te samaye pravāhakramamān utpād āvashe. āhā... hā! samajāṇun kāī?
(ahīnyān kahe chhe keḥ) te ‘darek pariṇām sva–kāḷamān potānā rūpe ūpaje chhe.” darek pariṇām
(dravyanā) pachhī te mithyātvanā (hoy) kevaḷagnānanā (hoy) samakitanā (hoy). āhā... hā!
chāritranā (hoy). e samakitanā pariṇām utpādarūpe tenā pravāhakramamān jayāre āvavānā chhe to te
dravya te pariṇāmarūpe ūpaje chhe. e karmane laīne (karmanā abhāvathī) tyān samakit pāmyo, ke guru
(pāsethī) deshanā sāmbhaḷī māṭe pāmyo, em nathī. ahīnyān kahe chhe. e pravāhakramamān e samakitanī
paryāyanā pariṇām āvavānā (hatā te āve chhe). e utpād dravyano chhe. ane (utpādavyayadhrauvya)
traṇ pariṇām thaīne (te) dravyano svabhāv chhe. ane te dravya te svabhāvamān varte chhe. āhā... hā...
hā! bhāṣhā to chokhkhī chhe bāpu! paṇ mārag (pheravī nākhyo) atyāre to karamane laīne vikār thāy.
karamane laīne vikār thāy (e vāt ja māṇḍī chhe) prabhu ahīn (enī) nā pāḍe chhe. āhā... hā!
(shrotāḥ) enī kor hā pāḍe chhe to ahīnyān (prabhu) to nā pāḍe ja ne...! (uttaraḥ) hen! paṇ
chokhkhī chālī chhe vāt. varṇījīnī hāre chokhkhī chālī’ tī vīs varas pahelān. ‘karmane laīne ja vikār
thāy nahitar vikās svabhāv thaī jashe’ (eṇe) em kahyun. ahīnyān to (kahyun) vikār potāthī-
ṣhaṭkārakathī pariṇamanathī thāy. ‘pañchāstikāy’ nī 62 gāthā. (
कम्मं वि सग कुव्वदि सेण सहावेण
सम्ममपाणं। जीवोविय तारिसओ कम्मसहावेण भावेण।। ६२।। (anvayārthaḥ– karma paṇ potānā
svabhāvathī potāne kare chhe ane tevo jīv paṇ karmasvabhāv bhāvathī (-odayikādi bhāvathī) barābar
potāne kare chhe). ghaṇā paṇḍito hatā, badhā hatā. bansīdharajī, phūlachandajī, kailāsachandajī badhā hatā. je
samayamān eno vikār thavāno, te samay te vikāranān pariṇām te dravye karyā chhe. e

Page 209 of 540
PDF/HTML Page 218 of 549
single page version

gāthā – 99 pravachanasār pravachano 209
pariṇām (e) dravyanā chhe. karmane laīne nahīn. karma paradravya chhe. e karma (ne) paṇ tenā pravāhakramamān
je pariṇām āvavānā e utpādavyayadhrauvya svabhāvamān e paramāṇuo chhe. karmanā (je) paramāṇuo chhe
e paramāṇuo karmanā pariṇāmapaṇe āvyā chhe. āhā.. hā!
(kahe chheḥ) gnānāvaraṇīyapaṇe pariṇame chhe (karmanā) paramāṇu, te samaye te paramāṇunā te
paryāyapaṇe - utpādapaṇe thavāno teno svabhāv chhe. āhā... hā! āvī vātun chhe. “darek pariṇām sva–
kāḷamān”
sva-kāḷamān chhe. ne.. .! pariṇām svakāḷe ja ūpaje chhe. je samaye je tenā pariṇām thavānā
te ja thāy chhe, āghā - pāchhā nahīn. āhā.... hā... hā! kem ke utpād, pravāhakramamān eno je samay
āve chhe tyāre te samayanā te pariṇām potāthī ūpaje chhe. ene karmanī ne paranī apekṣhā chhe nahīn.
āhā... hā..! em agnānīe rāgadveṣh karyā-thyā. e potānā pariṇāmathī thyā. ane e vakhate karma
bandhāṇun. e karmanā paramāṇuo tenā karmarūpe (pūrvanī avasthā) vyay thaīne pariṇamyā tethī te karma
bandhāṇun chhe. ahīnyān rāgadveṣh thyā māṭe karma bandhāṇun chhe em nathī. āhā... hā! āvī vātun have!
(shrotāḥ) em ne em uparathī adhdharathī kāī karma bandhāy. ...! (uttaraḥ) e vāt ja nathī. e prashna
karyo’ to tyān mūḷashaṅkar (deshāī) e tyān rājakoṭamān em ke (jīv) rāg na kare to kyān karma
bandhāy? em prashna karyo hato. paṇ ī prashna ja ānhī nathī. mūḷ, tattvanī draṣhṭinī ākhī khabar nahīn.
āhā... hā!
(kahe chhe keḥ) ahīnyān rāg thāy chhe. e paṇ potānā utpādano - pariṇāmano kāḷ chhe. māṭe
dravya te rāgapaṇe pariṇame chhe. ek vāt. (have bījī vāt) ane sāme jyān chāritramohanā
pariṇāmapaṇe (karma) bandhāy. paramāṇuo paṇ te chāritramohanī paryāyapaṇe utpanna thāy evo eno
svabhāv chhe. ī svabhāvamān ī paramāṇuo rahyā chhe. e paramāṇuno enā utpādavyayadhrauvya
(svabhāvamān) rahyā chhe. e mithyātvanā - darshanamohanā je pariṇām thyān e pariṇām te paramāṇuoe
utpanna karyān chhe. ane (jīve) rāgadveṣh-mithyātva sevyun māṭe darshanāmoh (rūpe paramāṇuo) thyān chhe em
nathī. āvun chhe!! āhā... hā! vītarāg sivāy āvī vāt kyān chhe? shvetāmbaramān to e chhe (karmathī
vikār thāy) digambaramān (paṇ) e chhe. paṇḍitoy (pokāre chhe) karmane laīne thāy... karmane laīne thāy.
shvetāmbaramān to chokhkhī vāt ja ī chhe (karmane laīne badhun thāy.) āhā... hā! paradravyane laīne
paradravyanā pariṇām thāy! ahīnyān bhagavān nā pāḍe chhe. traṇ kāḷ, traṇ lokamān ām banatun nathī.
darek kāḷe, darek dravya, ‘potānā svabhāvamān varte chhe’ ane te svabhāv teno ‘sat (eṭale)
उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तम् सत् (chhe). te - paṇānā utpādapaṇe te paryāy tenā kāḷakrame āvī te, te -
paṇānā (utpādanā) e dravyanā pariṇām chhe. dravyathī te pariṇām utpanna thyān chhe. āhā... hā!
samajāy chhe?
(juo,) ā bhāṣhā thāy chhe. (te) bhāṣhā vargaṇā (chhe). kahe chhe ke e paramāṇu je bhāṣhānā

Page 210 of 540
PDF/HTML Page 219 of 549
single page version

gāthā – 99 pravachanasār pravachano 210
(bhāṣhāvargaṇānā) chhe. te (atyāre) bhāṣhā vargaṇāpaṇe chhe. e paṇ potānā utpādanā kāraṇe chhe. ane
pachhī bhāṣhāpaṇe pariṇamyā e paramāṇuono utpādanavyayadhrauvya svabhāv (chhe) emān e paramāṇuo
rahyā chhe. māṭe tenun te bhāṣhānī paryāyapaṇe te paramāṇuo utpanna thayān chhe. bhāṣhānī paryāy ātmāthī
thāy chhe, ke hoṭhathī thāy chhe, ke jībhathī thāy chhe em nathī. ā.... re... āre! āvī vātun! āhā...
hā! have atyāre to ī chāle chhe ākhun ‘karamane laīne vikār thāy’ ane dayā-dān ne vratanā shubh
pariṇāmathī dharam- dharam thāy. e (abhiprāy) mithyātva chhe. te paṇ mithyātvanā pariṇām utpanna
thavānā kāḷamān te dravye utpanna karyān chhe. karamane laīne nahīn, parane laīne nahīn. āhā... hā! āvī
vāt chhe!!
(shrotāḥ) agar aise mithyātva hoto pariṇām ho jāve... (uttaraḥ) pariṇām kīdhunne...!
pariṇām chhe. dravya pariṇāmapaṇe āvyun to pariṇām te pariṇāmano kāḷ to ek samayano ja hoy.
ane te pariṇāmane to svabhāv kīdho chhe. mithyātva ne rāgadveṣhanā pariṇāmane paṇ - te ja samaye
utpanna thāy tene tyān - (te) svabhāv kīdho chhe. āhā...! e svabhāvamān ja dravya rahyun chhe. āhā...
hā... hā! ko’ bhāī! āvun (tattva) (ā) vāt chhe!!
(kahe chhe keḥ) (āṭh prakāranā karma chhe) prabhue paṇ pharamān karyun chhe. are, paṇ kaī apekṣhāe
kahyun bhāī bāpu! gnānāvaraṇīy karma kīdhun chhe nyān. ī to nimittanun kathan jaṇāvyun hatun, bākī
gnānāvaraṇīy (karma) thī gnān avarāy chhe e vāt ja jūṭhī chhe. e gnān (guṇ)nī hīṇī dashā thavī,
te vakhatanā te pariṇām - utpād thāy, te dravye ja te utpād pariṇām karyān chhe. karmane laīne nahīn.
gnānāvaraṇīyano uday thyo māṭe gnānanī hīṇī dashā thāy chhe em nathī. e hīṇī dashā utpādanā kāḷe,
teno samay hato pravāhakramamān tethī hīṇī dashā thaī ane dravya pote te gnānanī hīṇīdashā-paṇe āvyun
chhe. āhā... hā! samajāṇun kāī? moṭo goṭo chhe atyāre (mānyatāmān). ā be vātun ākhī.
nimittathī thāy ane vrat ne tap ne bhakti karavāthī dharam thāy. be ya (mānyatā) mithyātva chhe. e
mithyātva paṇ dravya pote (e) pariṇāmapaṇe thāy chhe. koīe ene upadesh āpyo (khoṭo) māṭe tene
evā mithyātvanā pariṇām thāy chhe em nathī. āhā... hā! āvun chhe!! āmān konī hāre charchā ke
vāratā karavī!!
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “darek pariṇām sva–kāḷamān potānā rūpe ūpaje chhe.” joyun? te te
samayamān te te pariṇām, potāpaṇe ūpaje chhe. parane laīne nahīn. vikār ho ke avikār ho,
samyagdarshanaparyāy paṇ tenā pravāhakramamān āvavānī paryāy - tenā utpādapaṇe dravya pote ūpaje chhe
tyān, dravyanā e pariṇām chhe. āhā..! e pariṇām eno svabhāv chhe. em mithyātva paṇ -
(ātmadravyane) nathī mānatā (ane) dayā, dān vrat, bhakti, pūjāthī dharam mānavo evun je mithyātva,
te samay te mithyātvanā pariṇām tenā kāḷe tenā pravāhakramamān āvyā te dravya pote pariṇāmapaṇe
ūpajayun chhe. āhā... hā! karmathī nahīn. ekendriyane karamanun jor chhe māṭe tyān nigodamān paḍayā chhe.

Page 211 of 540
PDF/HTML Page 220 of 549
single page version

gāthā – 99 pravachanasār pravachano 211
em ahīnyā (enī) nā pāḍechhe. (shrotāḥ) āp nā pāḍo chho paṇ kahe chhe nae ‘kammo baḷiyo, jīvo
baḷiyo’ (uttaraḥ) ī kammo baliyo (eṭale) rāg - vikār pote baḷiyā ī. vikāranā pariṇām
je samaye ekadam tīvra thavānā, te potāthī thyā chhe ne te potāno svabhāv chhe ane te svabhāvamān
ātmā chhe. āhā.. hā! āvun chhe! duniyāthī viruddha bahu! āhā...hā!
(shrotāḥ) bhāvanagar paṭṭaṇī sāheb paṇ em kahetā hatā? (uttaraḥ) hā, paṭṭaṇī ya em
kaheto hato. paṭṭaṇī shun? ānun (tattvanun) bhān bichārāne! ene shun bhān? divān hato ne...!
bhāvanagar darabārano. vyākhyānamān āvyā hatā 93 nīāt chhe, trāṇun varas keṭalān thyān? betālīs
varas. vyākhyānamān ghaṇun māṇas hatun. - hajāro māṇas. (ahīn) gurukuḷamān vyākhyān hatun.
(vyākhyān) sāmbhaḷ‌yun. pachhī ūbhā thaīne bhāṣhaṇ karyun. prabhāshaṅkar paṭṭaṇī (e). ‘koī vakhate karmanun
jor hoy ne koī vakhate ātmanun jor (hoy)’ āhā....hā...hā...hā...hā! kīdhunḥ o kāī bhān na
maḷe, moṭā divān thaīne phare chhe ne mūḍhan! prabhāshaṅkar paṭṭaṇī, bhāvanagar darabāranā divān, vyākhyānamān
āvyā hatā, vyākhyānamān to rājāo paṇ ghaṇā-bahu āvatā. bhāvanagar darabār paṇ āvyā’ tā
vyākhyānamān be - traṇ vakhat ahīnyān. gujarī gayā. shrīkr̥iṣhṇakumār, e ya bichārāne bhān nahīn.
māṇas naram. sāmbhaḷato’ to men to eṭalun kahyun tyān ene. ‘je koī māṇas mahine pāñch hajār māṅge
e nāno māṅgaṇ ane lākhkho jue, karoḍ jue, māṅge. e māṅgaṇamān ya māṅgaṇ, moṭo māṅgaṇ -
moṭo bhikhārī chhe. māg-māg, lāv, lāv. bhagavānamān anant ānandanī lakṣhmī paḍī chhe tyān to joto
nathī. āhā... hā! enā tane māhātmya āve! jagatanī (chīj) paisā tenun tane māhātmay!
maravāno! ānhī amāre kyān amārī pāse kyān paisā levā chhe kāī enī pāsethī? ke rājā chhe.
karoḍanī ūpaj. bhāvanagar (sṭeṭ) nī karoḍanī ūpaj. eno dīkaro chhe ek. āvyo’ to. kīdhun
bhīkhārā chhe badhā rājā ne ā sheṭhiyāo karoḍopati. shāstramān pāṭh chhe (evo)
‘वराकाः’ kahyā chhe.
varākā eṭale rāṅkā. potānī chīj (ātmānī) nī kimmat na maḷe ane paranī chījanī kimmat ṭāṅke,
kimmat (enī) ṭāṅkavā jāy e bhikhārā- rāṅkā chhe. āhā... hā! paisā jarī pāñch - pachās lākh
maḷe, bāyaḍī jarī sārī maḷe, chhokarān thāy, makān pāñch - pachīs lākhanun kare tyān rājī- rājī. te
(badhā) bhikhārā (chhe.) paranī chījane laīne tane rājīpo! māṅgaṇ chho! e vastu mane maḷe to ṭhīk!
āhā... hā! ebhāī! ahīnyān to paramātmā (kahe chhe). digambar santo je kahe chhe te paramātmāe kahyun
chhe. paramātmānī sīdhī vāṇī sāmbhaḷī emanī kundakundāchārye āṭh dī’ .
‘tyān amārī hājarī hatī,
benanī hājarī hatī.’ chhevaṭe rog evo āvyo’ to ‘ānhī ūpajavun thaī gyun’ āhā... hā!
ahīnyān mahāsiddhānt... mahāsiddhānt... je siddhānt traṇ kāḷamān phare nahīn kyāy eke ya nyāy!!
āhā... hā!
kahe chhe (koī jīvane) pahele samaye krodh mand hato ane bīje samaye tīvra thayo. paṇ kāī

Page 212 of 540
PDF/HTML Page 221 of 549
single page version

gāthā – 99 pravachanasār pravachano 212
karma nimitta kharun ke nahīn? nimittane laīne! (jain siddhānt tattvamīmānsā’) mān āvyun chhe. pahelā
kanīk krodh hato ane pachhī mān thayun. e tyān mānano uday āve, āve eṭalun. nimittapaṇe to āve
ne...! ā nāṅkhyun chhe bhāīe phūlachandajīe (paṇḍitajīe). āve bhale. paṇ thayā chhe pariṇām potānā
te pravāhakramamān. āhā...hā...hā...hā!
āto “99” gāthā. bhagavān kundakundāchārya! āhā...! digambar sant! chālatā siddha!! eno
pokār chhe jagat pāse. tame sāmbhaḷ‌yun hoy ke na sāmbhaḷ‌yun hoy bhale! ‘paṇ darek dravyanā je pariṇām
thavānā te thāy chhe.’ āhā...hā! chār-pāñch paramāṇu be guṇ chīkāshavāḷā chhe. te bījā chār
guṇavāḷāmān jāy, chāraguṇavāḷā thaī jāy. kahe chhe ke e to vyavahāranā kathan chhe. chār guṇanī utpanna
thavāno paryāyano te samay chhe. tethī e dravya chār guṇapaṇe ūpajayun chhe. āhā.. hā!
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “darek pariṇām sva–kāḷamān potānā rūpe ūpaje chhe, pūrva rūpathī nāsh
pāme chhe ane sarva pariṇāmomān ekapravāhapaṇun hovāthī darek pariṇām utpādavināsh vināno ekarūp–
dhruv rahe chhe.”
āhā.. hā! ekarūp dhruv rahe chhe. traṇe ya līdhā. pote utpanna thavānī apekṣhāe utpanna
(utpād), pūrvanī apekṣhāe vinaṣhṭa-vyay, ane dhruv. chhechhechhe e dhruv. (dhrauvya). ek ja pariṇāmamān
traṇapaṇun utpād-vyay ne dhrauvya (paṇe) vartutun dravya te potānā svabhāvamān, te dravya potānā kāraṇe varte
chhe. āhā...hā..! shun svatantratā!! āvī vāt. vītarāg! digambar sant ane digambar sarvagna, e sivāy
kyāy chhe nahīn (ā vāt) āhā.. hā! vāḍāvāḷāne khabar nathī! (āvā tattvanī!) .
āhā... hā! (ek samayamān) utpād pariṇām vinānun dravya na hoy, vyay pariṇām vinānun
dravya na hoy, dhrauvya pariṇām vinānun dravya na hoy. āhāhāhā! samajāṇun kāī? kem ke te dravya
potānā svabhāvamān varte ane utpādavyayadhrauvya svabhāv chhe. te utpādaparyāy pragaṭ chhe tene traṇyapaṇun
lāgu paḍe chhe. pragaṭaparyāyane potānī apekṣhāe utpād chhe, paranī (pūrvanī) apekṣhāe vyay chhe, ane
chhechhechhechhechhe e apekṣhāe dhrauvya chhe. ā pragaṭaparyāyanī apekṣhāe (traṇapaṇun chhe.) te te samayanā, te te
paryāyamān, ūpajatun dravya potānā svabhāvathī, potānā svabhāvamān ūpaje chhe. āhā.. hā!
(kahe chhe) olā-agnānīoe īshvar kartā chhe em ṭharāvyun, ane jainamān karma (ne) kartā chhe
em ṭharāvyun. (kartāpaṇānī mānyatāmān banne samān) karma jaḍ have ene īshvar ṭharāvyo. karamane laīne
bāpu rakhaḍavun paḍe, karamane laīne (āpaṇane) vikār thāy. (ā abhiprāye) mārī nākhyā!!
(shrotāḥ) karme vāḷ‌yo āḍo āṅk..! (uttaraḥ) kāī nahīn. bhaktimān āve chhe ne..!
कर्म बिचारे
कौन, भूल मेरी अधिकाइ, अग्नि सहे घनघात, लोहकी संगति पायी āhā.... hā! bhāre vāt!

Page 213 of 540
PDF/HTML Page 222 of 549
single page version

gāthā – 99 pravachanasār pravachano 213
navvāṇumī gāthā (kramabaddhanī) (shrotāḥ) be navaḍā..! (uttaraḥ) be navaḍā. aphar. aphar bey!!
āhā... hā! ane te paṇ vastu - ātmā, potānā svabhāvamān varte, svabhāv utpādavyayadhrauvya, ane
utpād te te samayano pravāhakramamān thavāno te te. (āvī vastusthiti) eṇe have jovānun kyān rahyun?
eṇe jovānun dravya vaḍe. je utpanna thāy te utpād pariṇāmamān (gayo) e dravya upar draṣhṭi, jovānī
rahī. te paṇ te samayanā te pariṇām dravyamān jovānā- utpanna pote svatantra utpanna dravyamān thāy chhe.
āhā... hā! mithyātvano vyay thayo māṭe samakitanī utpatti thaī eme ya nathī. em kahe chhe. e
(vāt) hajī āvashe 101 (gāthā) mān. je paryāy, je samaye utpanna thaī, te utpād ne tenā vyay ke
dhrauvyanī jarūr nathī. āhā... hā.. hā! are... re! āvun (tattvagnān) dharam vītarāgano!! olā -
sthānakavāsī kahe ke vrat karo ne dayā pāḷo, kriyākāṇḍ (karo) enun nām chāritra. draṣhṭi mithyātva chhe
tyān chāritra kyāthī āvyā? shvetāmbaramān mūrtipūjā ne bhakti, jātrā ne dhamālun! āhā... hā!
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “darek pariṇām sva–kāḷamān potānā rūpe ūpaje chhe, pūrva rūpathī nāsh
pāme chhe ane sarva pariṇāmomān ekapravāhapaṇun hovāthī darek pariṇām utpād– vināsh vināno
ekarūp – dhruv rahe chhe.”
te pariṇām tene dhruv rahe chhe. jene utpanna ke vyayanī apekṣhā nathī. chhechhechhechhechhe
te samayanun sat te paryāyarūpe chhe. āhā... hā! e paryāyane tyān sat kahevāmān āve chhe, dhruv kahevāmān
āve chhe. āhā..! paṇ e dhruvane paṇ ahīnyān pariṇām kīdhā chhe, traṇey ne pariṇām kahī ane dravya
te svabhāvamān varte chhe, te pariṇāmamān te ja dravya varte chhe em. āhā... hā! vāṇiyāne - vepārīne
navarāsh na maḷe. dhandhā āḍe have āvī vātun! kalāk navaro thāy ke sāmbhaḷavā jāy to māthe kahe
(jay nārāyaṇ’ thaī rahyun jāv. āhā... hā! satya shun chhe ane asatya shun chhe? (teno nirṇay karavo
joīe.) āhā... hā! are! āvī jindagī jāy chhe. ‘ek kor rām ne ek kor gām’ eṭale
vikalpathī māṇḍīne par vastu badhī (e gām) emānthī khasīne dravyasvabhāvamān jā. (e rām). jyān
ātamarām birāje chhe! āhā... hā!
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “vaḷī utpād–vyay–dhrauvyamān samayabhed nathī.” joyun? utpād pahele
samay thāy ne vyay bīje samaye thāy ne trījā samaye dhrauvya rahe em nathī. ek ja samayamān traṇ chhe.
sekanḍanā asaṅkhyamān bhāgano samay, emān ek samayamān traṇ chhe. āhā..! navvāṇun gāthā gajab chhe!!
‘ṭharī jāy evun chhe’ āhā... kyāy bahāramān eṇe jovānun chhe nahīn.
‘pote ja bhagavān!
anantaguṇathī birājamān chhe.’ (shrotāḥ) gharanun kām kedī’ karavun? (uttaraḥ) koṇ kare? gharanā.
vakīlātanā (kām) koṇe karyā’ tā’ abhimān karyā’ tā. e ya paṇḍitajī! (ā rāmajībhāī) moṭā
vakīl hatā. olo ek bījo nahīn vakīl, koṇ? so, baso rūpiyā leto’ to. hā, bhulābhāī
(deshāī) badhā gappe - gappa māranārā. āhā... hā!
(juo,) ā (sharīr) to anantaparamāṇuno piṇḍ chhe, teno chhello ek paramāṇu-poīnṭa,

Page 214 of 540
PDF/HTML Page 223 of 549
single page version

gāthā – 99 pravachanasār pravachano 214
te paramāṇu potānā svabhāvamān chhe. ane teno svabhāv utpādavyayadhrauvya (svarūp) chhe. ane
utpādavyayadhrauvya e traṇey ek samayamān lāgu paḍe chhe. te pariṇāmamān dravya pote āve - pariṇame chhe.
e paramāṇunī ām gati thāy ke sthit rahe emān (ene) paranī apekṣhā chhe nahīn. āhā... hā!
(shrotāḥ) paranī gati lye evun āp... (uttaraḥ) ā shun kahe chhe? āvyun ne...! utpād svakāḷe thāy
chhe. dravya, (utpādavyayadhrauvya) tenā pariṇām chhe. ene paranī apekṣhā nathī. paradravyane laīne. āhā..
hā! ā to santonī vāṇī! sūkṣhma chhe!! digambar santonī vāṇī āhā...! kyāy chhe nahīn. paṇ ene
samajavī bahu kaṭhaṇ bahu vāḍāmān janmyā ene. olo - indralālajī, jayapur kaheto ke digambaramān
janmyā e badhā samakitī (to) chhe. have eṇe chāritra levā (nun ja bākī chhe). badhā mānanārā ām
- karamane laīne thāy ne vratanā pariṇāmane laīne dharam thāy ne...! mānanārā āvā mithyādraṣhṭi ane
ame jainadharmī - samakitī chhaīe (em māne.) āhā.. hā! shun thāy bāpu!
(shrotāḥ) tīrthaṅkar badhā
samakit laīne janme eṭale e badhā tīrthaṅkaro kahevāy ne...! (uttaraḥ) shun kahe chhe? tīrthaṅkaro laīne
āve chhe samakit paryāy chhe ne...! bhagavān mātānā peṭamān āve chhe tyāre traṇ gnān ne samakit
laīne āve chhe. e samakit paryāyanun pariṇām potānā dravyane laīne chhe āhā.... hā! gajab vāt
chhe!!
(ahīnyā kahe chhe keḥ) “vaḷī utpād – vyay dhrauvyamān samayabhed nathī, traṇe ya ek ja samaye
chhe.” āhā... hā! “āvā utpādavyayadhrauvyātmak pariṇāmonī paramparāmān... . dravya.... svabhāvathī
ja... sadāy... rahetun hovāthī.”
sādī bhāṣhā karī nākhī (bhāvārtha chhe ne) utapādavyayadhrauvya pariṇāmonī
paramparāmān dravya svabhāvathī ja sadāy rahetun hovāthī
“dravya pote paṇ, motīnā hāranī māphak,
utpādavyayadhrauvyātmak chhe. āhā... hā! bahu saras!!
visheṣh kaheshe.....

om

Page 215 of 540
PDF/HTML Page 224 of 549
single page version

gāthā – 100 pravachanasār pravachano 21p
have utpād, vyay ane dhrauvyano paraspar avinābhāv draḍh kare chheḥ-
ण भवो भंगविहीणो भंगो वा णत्थि संभवविहीणो ।
उप्पादो वि य भंगो ण विणा धोव्वेण अत्थेण ।। १००।।
न भवो भंगविहीनो भंगो वा नास्ति संभवविहीनः ।
उत्पादोऽपि च भंगो न बिना ध्रौव्येणार्थेन ।। १००।।
utpād bhaṅg vinā nahi, sanhār sarga vinā nahi;
utpād tem ja bhaṅg, dhrauvya – padārtha viṇ varte nahi. 100
gāthā 100
anvayārthaḥ– (भवः) utpād (भंगविहीनः) 2 bhaṅg vināno () hoto nathī (वा) ane
(भंगः) bhaṅg (संभवविहिनः) utpād vināno (नास्ति) hoto nathī; (उत्पादः) utpād, (अपि
) tem ja (भंगः) bhaṅg (ध्रौव्येण अर्थैन विना) dhrauvya padārtha vinā () hotā nathī.
ṭīkāḥ– kharekhar 3sarga 4sanhār vinā hoto nathī ane sanhār sarga vinā hoto nathī; pasr̥uṣhṭi
ane sanhār 6sthiti vinā hotān nathī, sthiti sarga ane sanhār vinā hotī nathī.
je sarga chhe te ja sanhār chhe, je sanhār chhe te ja sarga chhe; je sarga ne sanhār chhe te ja sthiti chhe,
je sthiti chhe te ja sarga ne sanhār chhe. te ā pramāṇeḥ je kumbhano sarga chhe te ja 7mr̥uttikāpiṇḍano sanhār
chhe, kāraṇ ke bhāvanun bhāvāntaranā abhāvasvabhāve avabhāsan chhe (arthāt bhāv anyabhāvanā
abhāvarūp svabhāve prakāshe chhe - dekhāy chhe.) vaḷī je mr̥uttikāpiṇḍano sanhār chhe te ja kumbhano sarga chhe,
kāraṇ ke abhāvanun bhāvāntar bhāvasvabhāve avabhāsan chhe (arthāt nāsh anyabhāvanā utpādarūp
svabhāve prakāshe chhe). vaḷī je kumbhano sarga ane piṇḍano sanhār chhe te ja mr̥uttikānī sthiti chhe, kāraṇ ke
8vyatireko anvayane atikramatā (oḷaṅgatā, chhoḍatā) nathī. vaḷī je mr̥uttikānī sthiti chhe te ja
kumbhano sarga ane piṇḍano sanhār chhe, kāraṇ ke vyatireko dvārā ja 9anvay prakāshe chhe.
ane jo ām ja (upar samajāvyun tem ja) na mānavāmān āve to ‘anya sarga chhe, anya
sanhār chhe, anya sthiti’ chhe evun āve chhe (arthāt traṇe judān chhe evun mānavāno prasaṅg āve chhe.)
em thatān (shā doṣho āve te samajāvavāmān āve chhe)ḥ
kevaḷ sarga shodhanār kumbhanī (-vyay ane dhrauvyathī judo ekalo utpād karavā janār ghaḍānī),
10utpādanakāraṇanā abhāvane līdhe, utpatti ja na thāy; athavā to asatno ja utpād
----------------------------------------------------------------------
1. avinābhāv = ek vinā bījānun nahi hovun te; ekabījā vinā hoī ja na shake evo bhāv.
2. bhaṅg =
vyay; nāsh. 3. sarga = utpād; utpatti.
4. sanhār = vyay; nāsh. pa. sr̥uṣhṭi=utpatti.
6. sthiti = ṭakavun te; dhruv rahevun te; dhrauvya. 7. mr̥uttikāpiṇḍ= māṭano piṇḍ; māṭīno piṇḍo.
8. vyatirek = bhed; ekanun bījārūp nahi hovun te; ‘ā te nathī’ evā gnānanā nimittarūp bhinnarūpapaṇun.
9 anvat= ekarūpatā; sadrashatā; ‘ā te ja chhe’ evā gnānanā kāraṇabhūt ekarūpapaṇun.
10. utpādanakāraṇ=utpattinun kāraṇ.

Page 216 of 540
PDF/HTML Page 225 of 549
single page version

gāthā – 100 pravachanasār pravachano 216
thāy. tyān (1) jo kumbhanī utpatti na thāy to badhāy bhāvonī utpatti ja na thāy. (arthāt jem
kumbhanī utpatti na thāy tem vishvanā koīpaṇ dravyamān koī paṇ bhāvano dravyamān koīpaṇ bhāvano
utpād ja na thāy e doṣh āve); athavā (2) jo asatno utpād thāy to
1vyomapuṣhpa vagereno
paṇ utpād thāy (arthāt shūnyamānthī paṇ padārtho utpanna thavā māṇḍe e doṣh āve.)
vaḷī kevaḷ sanhār ārambhanār mr̥uttikāmpiṇḍano (-utpād ane dhrauvya rahit ekalo vyay karavā
janār mr̥uttikāpiṇḍano), 2sanhārakāraṇanā abhāvane līdhe, sanhār ja na thāy; athavā to satno ja
uchchhed thāy. tyān, (1) jo mr̥uttikāpiṇḍano sanhār na thāy to badhāy bhāvono sanhār ja na thāy
(arthāt jem mr̥uttikāpiṇḍano vyay na thāy tem vishvanā koīpaṇ dravyamān koīpaṇ bhāvano vyay ja na
thāy e doṣh āve); athavā (2) jo satno uchchhed thāy to chaitanya vagereno paṇ uchchhed thāy
(arthāt sarva dravyono samūḷago vināsh thāy e doṣh āve).
vaḷī 3kevaḷ sthiti prāpta karavā janārī mr̥uttikānī, vyatireko sahit sthitinā - anvayano
tene abhāv thavāne līdhe, sthiti ja na thāy; athavā to kṣhaṇikanun ja nityapaṇun thāy. tyān, (1) jo
mr̥uttikānī sthiti na thāy to badhāy bhāvonī sthiti ja na thāy (arthāt jo māṭī dhruv na rahe, na
ṭake, to māṭīnī jem vishvanun koīpaṇ dravya dhruv ja na rahe - ṭake ja nahi e doṣh āve); athavā
(2) jo kṣhaṇikanun nityapaṇun thāy to chittanā kṣhaṇik bhāvonun paṇ nityapaṇun thāy (arthāt manano
darek vikalpa paṇ trikāḷik dhruv bane e doṣh āve.)
māṭe dravyane 4uttar uttar vyatirekonā sarga sāthe, pūrva pūrva vyatirekonā sanhār sāthe ane
anvayanā paavasthān sāthe avinābhāvavāḷun, jene nirvighna (abādit) trilakṣhaṇapaṇārūp 6lāñchhan
prakāshamān chhe evun, avashya sammat karavun. 100.





----------------------------------------------------------------------
1. vyomapuṣhya = ākāshanān phūl.
2. sanhārakāraṇ = sanhāranun kāraṇ.
3. kevaḷasthiti = (utpād ane vyay vinānun) ekalun dhruvapaṇun; ekalun ṭakavāpaṇun; ekalun avasthān. (anvay vyatireko sahit ja hoy
chhe tethī dhrauvya utpādavyay sahit ja hoy, ekalun hoī shake nahi. jem utpād (athavā vyay) dravyano ansh chhe -samagra
dravya nathī, tem dhrauvya paṇ dravyano ansh chhe - samagra dravya nathī.)
4. uttar uttar = pachhī pachhīnā.
pa. avasthān = ṭakavun te; dhruv rahevun te.
6. lāñchhan = chihna.