Pravachansar Pravachano-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Date: 29-06-1979; Gatha: 109.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 33 of 44

 

Page 418 of 540
PDF/HTML Page 427 of 549
single page version

gāthā – 108 pravachanasār pravachano 418
pravachanaḥ tā. 29–6–79.
‘pravachanasār’ gāthā- 108.
have sarvathā abhāv te atadbhāvanun lakṣhaṇ hovāno niṣhedh kare chheḥ– atadbhāv kīdho māṭe
sarvathā bhinna chhe, bījā pradeshe (je) bhinna chhe em ā nathī.
जं दव्वं तण्ण गुणो जो गुणो सो तच्चमत्थादो ।
एसो हि अतब्भावो ण्ेव अभावो त्ति णिद्दिट्ठो
।। १०८।।
svarūpe nathī je dravya te guṇ, guṇ te nahi dravya chhe,
–ane atatpaṇun jāṇavun, na abhāvane; bhākhyun bhākhyun jine. 108.
āṭalī apekṣhāe tene atatpaṇun kahyun bījī rīte atatpaṇun chhe nahīn. paranī apekṣhāe (pradesh
bhinnatānī apekṣhāe) je atatpaṇun chhe evun ā atatpaṇun nathī. ātmā ane paradravyane tem tadna
bhinnatā chhe. evun ahīnyān nathī. ahīnyān to ‘te-bhāv e bhāvapaṇe nathī’ e apekṣhāe atatpaṇun chhe.
āhā... hā... hā... hā! dādā, tame to digambar pahelethī chho! to vāñchyun nathī tame ā. kāī atyāranun
nathī ā. ā to pustak (‘pravachanasār’) pahelethī chhe. kundakundaāchārya! (gāthā) ekaso āṭh.
ṭīkāḥ– “ek dravyamān, je dravya chhe te guṇ nathī, “je guṇ chhe te dravya nathī– e rīte je
dravyanun guṇarūpe abhavan (–nahi hovun) athavā guṇanun dravyarūpe abhavan.” dravyanun guṇarūpe abhavan
ne guṇanun dravyarūpe abhavan- be nī (ā) apekṣhā e
“te atadbhāv chhe.” te rīte atadbhāv chhe.
“kāraṇ ke āṭalāthī ja anyatvavyavahār (–anyatvarūp vyavahār) siddha thāy chhe! āhā... hā...
hā! keṭalun spaṣhṭa karyun chhe! ‘kāraṇ ke āṭalāthī ja’ eṭale keḥ dravyanun guṇarūpe nathī ne guṇanun dravyarūpe
nathī. eṭalethī ja anyatvavyavahār eṭale anyatvarūp vyavahār, (siddha) thāy chhe.
“parantu dravyano
abhāv te guṇ em nathī. āhā... hā! dravyano abhāv te guṇ, guṇano abhāv te dravya– evā
lakṣhaṇavāḷo abhāv te atadbhāv nathī.”
āhā... hā! samajāṇun kāī? āhā.. hā! (jem)
paradravyanun tadna anyapaṇun -bhinna karyun, evun anyapaṇun āmān nathī. dravya bilakul guṇarūpe nathī ne
guṇ, paryāy rūpe nathī ī to (atadbhāvanī) apekṣhāe tadna kīdhun. ‘abhāv te atadbhāv nathī’ “jo
em hoy to (1) ek dravyane anekapaṇun āve.”
āhā... hā! to sattāguṇ, gnānaguṇ, darshanaguṇ
evā anantaguṇ, anant na rahe. ane to anantaguṇ chhe ī to anant dravya āve (dravya rūpe thaī
jāy.) ‘ek dravyane anekapaṇun āve, athavā
“ubhayashūnyatā thāy.” (arthāt banneno abhāv
thāy.) bey no nāsh thāy.

Page 419 of 540
PDF/HTML Page 428 of 549
single page version

gāthā – 108 pravachanasār pravachano 419
(tadna abhāv rūpe) dravya te guṇ nahīn ne guṇ te dravya nahīn (jo em hoy to) bey no nāsh
thāy. āhā... hā... hā! jhīṇun to bahun!! “parantu dravyano abhāv te guṇ, guṇano abhāv te dravya –
evā lakṣhaṇavāḷo abhāv te atadbhāv nathī.’ jo em hoy to ek dravyane anekapaṇun āve,
ubhayashūnyatā thāy.
beyano abhāv āve. athavā apoharūpatā thāy.” ek-bījāno tadna tyāg.
tadna tyāg (eṭale) dravyane guṇano tyāg, guṇane dravyano tyāg (te apoharūpatā thāy) tathā tene
anyapaṇāno prasaṅg āve. āhā... hā! e pahelo bol kahyo, bījo bol kaheshe visheṣh.
pravachanaḥ tā. 29–6–79.
‘pravachanasār’ 108 gāthā. emān nīchethī chāle chhe. ‘ubhayashūnyatā thāy’ ī. pharīne laīe.
‘dravyano abhāv te guṇ ne guṇano abhāv te dravya’ em mānatān, pratham doṣh ā pramāṇe āve.
pharīne (laīe chhīe.) dravya chhe eno abhāv te, guṇ chhe. anyatvavyavahār barābar chhe. dravya ane
guṇane anyatva te barābar chhe. paṇ dravyano abhāv te guṇ, ane guṇano abhāv te dravya, e vāt
jūṭhī chhe. emān beyanī shūnyatā thaī jāy chhe.
“parantu dravyano abhāv te guṇ, guṇano abhāv te
dravya.” – evā lakṣhaṇavāḷo abhāv te atadbhāv nathī. jo em hoy to. (1) ek dravyane
anekapaṇun āve, (2) ubhayashūnyatā thāy (arthāt banneno abhāv thāy), athavā (3)
apoharūpatā thāy. te samajāvavāmān āve chheḥ–
(e pahelo bol kahyo, have bījo bol.)
(ahīnyān kahe chhe keḥ) (dravyano abhāv te guṇ ane guṇano abhāv te dravya em mānatān,
pratham doṣh ā pramāṇe āveḥ e kahe chhe. “(1) jem chetanadravyano abhāv te achetanadravya chhe,
achetanadravyano abhāv te chetanadravya chhe.”
āhā... hā! chetanadravya chhe eno abhāv achetanadravya chhe.
karam, sharīr, vāṇī, man- badhun achetan (chhe.) e achetanadravyano abhāv te chetanadravya chhe em ṭhare.
–e rīte temane anekagaṇun chhe (be–paṇun) chhe, tem dravyano abhāv te guṇ, ane guṇano abhāv te
dravya– e rīte ek dravyane paṇ anekapaṇun āve (arthāt dravya ek hovā chhatān tene anekapaṇāno
prasaṅg āve.)
” dravya te guṇ nahīn em kīdhun. etrap rīte anyatva chhe. paṇ dravyano abhāv te guṇ,
ane guṇano abhāv te dravya, - to be ya satya nahīn samajāve. beyanī shūnyatā thashe. āvī have vātun!
ahā... hā! āchārye vāt siddha karavā keṭalī (yuktio āpī chhe!) kāraṇ ke dravya chhe, e
anekaguṇano piṇḍ chhe. have ī guṇ chhe te dravya kahīe, to to guṇ chhe ī tadbhāve bhinna chhe. ane dravya
chhe ī tadbhāvabhinna chhe. tadbhāv bhinna chhe apekṣhāe atadbhāv chhe. to atadbhāv evo nathī, ke
bījāno tadna abhāv. evo anyatva (bhāv)

Page 420 of 540
PDF/HTML Page 429 of 549
single page version

gāthā – 108 pravachanasār pravachano 420
nathī āhā... hā! ā to badhā nyāyanā granth chhe!
(ahīnyān kahe chhe keḥ) (athavā ubhayashūnyatārūp bījo doṣh ā pramāṇe āve.” (1) “jem
suvarṇano abhāv thatān suvarṇapaṇāno suvarṇapaṇun eno abhāv thāy.” suvarṇa eṭale dravya, suvarṇano
abhāv thatān suvarṇapaṇāno abhāv thāy.
“suvarṇapaṇāno abhāv thatān suvarṇano abhāv thāy– e
rīte ubhayashūnyatā (banneno abhāv) thāy, tem dravyano abhāv thatān guṇano abhāv thāy, āhā...
hā! dravyathī, guṇ tadran abhāv chhe. em kahe (māne) to beyanī shūnyatā āve. jo dravya tadna bhinna
ane guṇ tadna bhinna (hoy) to dravyano paṇ abhāv thāy. guṇasvabhāvavāḷun dravya chhe. to jo
dravyano tadna abhāv kaho to guṇano abhāv thaī jāy. ane guṇano abhāv kaho to dravyano abhāv
thaī jāy. ko’ vepārīne... ā nyāy pakaḍe! (shrotāḥ) kem no’ pakaḍe, vepārīne buddhi nathī!
(uttaraḥ) tame to vakīl chho. to ā (vepārīnī vakīlāt!) (shrotāḥ) vepārīne buddhi nathī?
(uttaraḥ) āhā... hā! siddha to em karavun chhe, keḥ traṇ chhe-dravya-guṇ-ne paryāy. to ī apekṣhāe
enun anyapaṇun chhe. paṇ dravyano abhāv te guṇ ne guṇano abhāv te dravya, em nathī. shāntibhāī!
āmān tamāre chopaḍāmān āvatun no’ hoy kyān’ ya! āje āvyun chhe (patrikāmān) sampūrṇa āhār
vinā chālatun nathī! (parantu ahīnyān to) siddha ī karavun chhe ke (je) guṇ chhe eno bhāv, dravyathī
atadbhāv chhe. jevo te guṇabhāv chhe tevo ja dravyabhāv chhe em nahīn. (kāraṇ) dravya ekarūp ‘bhāv’
chhe. guṇabhāv anekarūp ‘bhāv’ chhe. āhā... hā! paṇ (ekabījāmān) tadna abhāv jovā jāv (to
to) dravyanā abhāve guṇ paṇ nahīn rahe ane guṇanā abhāve dravya paṇ nahīn rahe. āhā... hā! emān
(be vachche) atadbhāv tarīke ane rāpaṇun kahevāmān āvyun, chhatān paṇ ekabījāmān tadna abhāv
tarīke, gaṇasho, to bey nī shūnyatā thashe. samajāṇun kāī?
(kahe chhe) āhā.. hā! āvun vepārīne to āvyun no’ hoy koī di! loḍhānā vepāramān āve
chhe āvun? āhā... hā.. hā! ahīnyān to (kahe chhe) paradravyathī to (ātmadravyane) abhāv chhe. paṇ
darek padārthamān-dravya ane guṇ chhe. e (be) vachche atadbhāv chhe. e atadbhāvanī apekṣhāe tene
(dravya ane guṇane) anyatva kahevāy chhe. paṇ sarvathā-dravyamān guṇ nathī ne guṇamān dravya nathī to to
beyano abhāv thaī jāy. āhā... hā! samajāṇun kāī? āhā... hā... hā! āchāryoe! are! jagatane
karuṇā karīne! ek-ek (nyāyane) ā shabdo! ā ṭīkā! apramattadashāmān rahevun! jāṇanār rahevun!
āhā.. hā! emān vaḷī ā vikalpa (ṭīkāno) āvyo to ā ṭīkā (rachāī gaī.) āhā... hā...
hā! bhavyonā hitane māṭe.
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “e rīte ubhayashūnyatā thāy.” eṭale bey no abhāv thaī jāy, dravyano
ne guṇano. (jo em koī māne) tadna dravyathī guṇ judā ne guṇathī dravya judun (to to) beyano

Page 421 of 540
PDF/HTML Page 430 of 549
single page version

gāthā – 108 pravachanasār pravachano 421
abhāv thaī jāy. em tadna bey judā chhe nahīn. mātra eṭalun ja ke e bhāvarūpe te nathī, dravyanā
bhāvarūpe guṇ nathī ne guṇanā bhāvarūpe dravyabhāv nathī, eṭalī anyarūpatā ne atadbhāvane (ahīnyān)
siddha karavun chhe. paṇ dravyathī guṇ sarvathā judā ne guṇathī dravya sarvathā judun (hoy to to) beyanī
shūnyatā thaī jashe. dravya guṇavinā na hoy to guṇ dravya vinā na hoy. barābar chhe? (shrotāḥ) jī.
hā. jī. hā!
(ahīnyā kahe chhe keḥ) “(athavā apoharūpatā nāmano trījo doṣh ā pramāṇe āve.)”
(3) “jem paṭ–abhāvamātra ja ghaṭ chhe.” vastranā pūraṇ abhāvarūp ghaṭ chhe. (arthāt vastranā kevaḷ
abhāv jeṭalo ghaḍo chhe ane ghaḍānā kevaḷ abhāv jeṭalunr ja vastra chhe.) – e rīte banneno
apoharūpatā chhe.”
banne vachcheno (sarvathā nakārātmakapaṇun; sarvathā bhinnatā.) nakār chhe, “tem dravya–
abhāv mātra ja guṇ thāy, guṇ abhāvamātra ja dravya thāy.”
dravyane guṇano (sarvathā) tyāg ne
guṇano (sarvathā nakārātmakapaṇun) tyāg te dravya- “e rīte āmān paṇ (dravya–guṇamān paṇ)
apoharūpatā thāy (arthāt kevaḷ nakārarūpatāno prasaṅg āve.) ”
āhā... hā! ghaḍo chhe ane ghaḍānā
kevaḷ abhāv jeṭaluñj vastra chhe- e rīte banneno apoharūpatā chhe. (have) “tem dravya-abhāvamātra ja
guṇ hoy ne guṇ-abhāvamātra ja dravya hoy (arthāt) dravyanā abhāvamātra ja guṇ judo rahe, jem
paṭathī taddan judo ghaṭ chhe. em dravyathī tadna judo guṇ rahe ane guṇ- abhāvamātra ja dravya hoy,
guṇanā abhāvamātra ja ekalun dravya judun hoy (guṇ vinānun) e rīte āmān paṇ (dravya-guṇamān paṇ)
apoharūpatā thāy. (arthāt kevaḷ) nakārarūpatā āve- sarvathā nakār āve. (dravya-guṇane) sarvathā
nakār-sarvathā bhinnatā em bane nahīn. kathañchit tadbhāvano judo (bhinna) gaṇīne atadbhāv kahayo chhe.
‘tadbhāve-nahīn’ e gaṇīne judā- judā kahayun chhe. paṇ tadna-sarvathā (bhinnatā) guṇ vinānun dravya,
ane dravya vināno guṇ- (em) sarvathā kaho to beyanī shūnyatā thaī jashe. dravya vinā guṇ na rahī
shake, guṇ vinā dravya nahīn rahī shake. āhā... hā... hā! āvun kyān’ ya āve tamāre vepāramān? āhā..
hā.. hā... hā!
(shrotāḥ) korṭamān āve! (uttaraḥ) koraṭamān kyān kahevun chhe, ā to vepārīone kahevun
chhe ne...! āhā... hā... hā!
(kahe chhe keḥ) siddha shun karavun chhe? keḥ vastu je chhe. e dravya chhe. have enā gnān ādi sattā
ādi guṇ chhe. have ī be vachche (ekabījāno) sarvathā abhāv māno (eṭale) dravyanā abhāvarūpe
guṇ ane guṇanā abhāvarūpe dravya, to beyano nakār thaī jashe. bey shūnya thaī jashe. dravya vinā guṇ
rahī shake nahīn ne guṇ vinā dravya rahī shake nahīn. āhā... hā! samajāy chhe?
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “–e rīte bannene apoharūpatā chhe, tem dravyaabhāvamātra ja

Page 422 of 540
PDF/HTML Page 431 of 549
single page version

gāthā – 108 pravachanasār pravachano 422
guṇ thāy.” vastunā abhāv mātra ja ekalo gnānaguṇ judo! jene dravyane ane ene kāī sambandh
nathī. em jo kahevā jāv, bey bey vātano (vastuno) abhāv thaī jashe. āhā.. hā! āchāryoe
kām! karuṇānī kr̥upā āvī chhe ne...! karuṇā varase chhe jagat upar he! prāṇīo! je rīte vastu chhe tene
(te rīte) samajo. ane samajyā pachhī antarathī, bhed karo parathī. ane abhedanī draṣhṭine khīlavo!!
abhedadraṣhṭine khīlavo
!! āhā... hā! evī vāt karī chhe. ā to jene sansāranā bhay lāgyā hoy,
chorāshīnā avatāranā ḍar lāgyā hoy, ene māṭe ā vāt chhe. jene bhavano abhāv karavāno bhāv
hoy, ene ā rīte (eṭale) je rīte kahyun chhe e rīte - emānthī ochhun, adhik, viparīt e nahīn.
(em yathārtha samajīne.)
āhā... hā! jemān sharīrano tadna abhāv te ātmā! ane ātmāno tadna abhāv (jemān)
te sharīr. barābar chhe? (athavā) ā sharīrano tadna abhāv te ātmā! ane ātmāno tadna
abhāv te sharīr. em dravyano tadna abhāv te guṇ, ane guṇano tadna abhāv te dravya. em kahevā
jāīsh to (em mānīsh to) bey no nāsh thaī jashe. āmān samajāy chhe kāī? āhā... hā! are!
digambar santoe to gajab karī nākhyo!! kalyāṇ karavāno mārga nyāl! nyāl karavun chhe ā to!
āhā.. hā! olāmān viṣhṇumān kahe chhe. svāmīnārāyaṇamān em kahe. svāmīnārāyaṇ em kahe. nyāl
karyā! olā (sahajānand) māns (ādi) chhoḍāve kāṭhīne (koḷī jevī jātine). brahmachārī kahetā ke
ene laīne chhāp bahu paḍī jāy (samājamān.) brahmacharyanun pākun bahu kahetā ho! ek phere enī bāī
hatī ek hatī kāṭhīyāṇī, ī beṭhī’ tī chhatān enā taraph draṣhṭi nahīn. paṇ vastunī khabar nahīn
eṭale...... (mithyātva to kharun) āhā... hā!
ahīnyān kahe chhe. āhā...hā! bhagavān ātmā, jem paradravyathī abhāvasvarūp chhe. tem potanā
guṇathī tadna abhāvasvarūp chhe, ane dravya chhe te guṇathī tadna abhāvasvarūp chhe- jem vastrathī ghaḍo
tadna abhāvasvarūp chhe. ghaḍāthī vastra tadna abhāvasvarūp chhe-em jo (dravyaguṇathī) abhāvasvarūp hoy
to shūnya thaī jāy. āhā...hā! samajāṇun kāī? dhyān rākhe to bhāṣhā to bhāṣhā to sādī chhe. ā to
mārag evo chhe bāpu! āhā.. hā! sarvagnabhagavān! trilokanāth! emanī vāṇī āvī ī gaṇadharoe
rachī. eno ā namūno rahyo chhe ā! āhā...hā! em na samajavun ke ā sādhāraṇ atyāre pāñchamo
āro chhe ne...! phalāṇun chhe ne (ḍhīkaṇun) chhe... māṭe! (ā to) bhagavānanī sākṣhāt vāṇī chhe!!
traṇalokanā nāth, sarvagnadevanī vāṇī chhe prabhu! tane parathī tadna bhinna batāvyo. e to barābar chhe.
(vaḷī) tane-dravya ne guṇathī atadbhāv tarīke bhinna batāvyo. paṇ ethī tun em mānī le ke dravya te
guṇ nahīn ne guṇ te dravya nahīn (sarvathā to) moṭo doṣh āvashe. (ane tethī) guṇ-guṇīnā bhedanī
siddha nahīn thāy, ane dravya vinā guṇanī (paṇ) siddhi na thāy, ane guṇ vinā dravyanī paṇ siddhi
nahīn thāy, vāt sādhāraṇ nathī. āhā..hā..hā! jaṅgalamān vasyā, santo jagatane! āhā...hā...hā!

Page 423 of 540
PDF/HTML Page 432 of 549
single page version

gāthā – 108 pravachanasār pravachano 423
jāher karīne (jagatane) jāgr̥ut kare chhe. jāher karīne jāgr̥ut kare chhe ne (kahe chhe) prabhu tun parathī to
trikāḷ bhinna (chho.) ā karamathī, sharīrathī, vāṇīthī are! dev-guru chhe enāthī tun tadna bhinna
(chho.) āhā... hā! (e parane) dravyane viṣhe mān. em nathī.
(kahe chhe) ame (dravya-guṇ vachche) anyatva kahyun kharun, dravya te guṇ nahīn ne guṇ te dravya nahīn
(evun) anyatva, atadbhāv tarīke, ‘te-bhāv nahīn’ (eṭale) dravyabhāv te guṇabhāv nahīn, e apekṣhāe
(eṭale ke) dravyabhāv te guṇabhāv nahīn ne guṇabhāv te dravyabhāv nahīn. e apekṣhāe ame atadbhāvarūpe
anyatva kahayun. ane eno artha tun evo laī jā ‘guṇamātrano abhāv te dravya ane dravyamātrano abhāv
te guṇ’ to beyanī shūnyatā thaī jashe. āhā... hā! ā to lojik chhe. bahu nyāy! kāyadā shāstra chhe
bhagavānanun! sarakāranā kāyadā nondhe chhe ne ā vakīlo! ā to bhagavānanā kāyadā chhe prabhu! vastunī
maryādā ā rīte chhe. e rīte maryādānun gnān yathārtha na āve, tyān sudhī svabhāv taraph ḍhaḷī nahīn shake!
āhā... hā! je rīte tenī maryādābhedanī apekṣhāe chhe. to atadbhāvanī apekṣhāe anyatva chhe. ane guṇ
vinānun ekalun dravya na rahī shake ne dravya vinā ekalā guṇ na rahī shake ī apekṣhāe temān beyabhāv
ekasāthe chhe. āhā... hā! (arthāt) bey bhāv (guṇabhāv ne dravyabhāv) ekasāthe chhe. dravyabhāv vinā
guṇabhāv na rahe ane guṇabhāv vinā dravyabhāv na rahe. (chhatān) dravyabhāv ne guṇabhāv vachche atadbhāv
anyatva to kahayun! āhā... hā... hā! āvī vāt kyān chhe bāpu? ekalā! digambar santo e to jainadharma!
kevaḷagnānanā keḍāyato chhe bāpā! ā raste ja kevaḷagnān thavānun chhe!
kevaḷīnā kaheṇ chhe. moṭā puruṣhanā veṇ chhe. āhā... hā! paramātmā trilokanāthanā kaheṇ,
prabhunā āvyā ā veṇ, āhā...! eno nakār na thāy. āhā...! tun game evā ḍahāpaṇamān chaḍī gayo
ho, paṇ ā rīte nahīn hoy to ḍahāpaṇ tārun nahīn kām āve. āhā... hā!
“tyān ne tyān tyān
samāī jā’ guṇ chhe ene dravyamān abhed rīte āhā... hā! chhe bhale atadbhāv paṇ chhatān guṇ,
dravyamān bheḷavī de!
āhā... hā... hā! tyāre tane dravyadraṣhṭi thaīne samyak jevun satya chhe, evī satyadraṣhṭi
pragaṭashe!
āhā... hā... hā... hā! je draṣhṭi-savāramān āvyun hatun ‘bhed–vignān’ pratham mūḷ kāraṇ ja
e chhe.’
āhā... hā... hā! bhedavignān te mūḷ kāraṇ chhe. e to, ātmāno āshray lo (temān) parathī
judo paḍīne ātmāno āshray līdho temān bhed-vignān ja mūḷakāraṇ chhe. bhale (‘samayasār’ gāthā-
11)
भूदत्थमस्सिदो खलु सम्मादिट्ठि हवदि जीवो।। bhūtārthano āshray laīne samyagdarshan thāy, tyān
paṇ bhed-vignān ja āvyun. āhā.. hā! parathī bhinna; svabhāvathī abhinnanī draṣhṭi thatān samyagdarshan
thāy. tyān paṇ parathī bhinna ne svabhāvathī abhinnanī draṣhṭi thatān samyagdarshan na thāy. tyān paṇ parathī
bhinna ne svathī abhinnanī vāt āvī. eṭale bhed mūlataḥ kāraṇ. kāraṇ ke anant dravyo chhe. ek hoy
to (bhed-gnān na hoy) (parantu) anant dravyo chhe ane ek-ek

Page 424 of 540
PDF/HTML Page 433 of 549
single page version

gāthā – 108 pravachanasār pravachano 424
dravyamān paṇ guṇabhed ne dravyabhed chhe. (māṭe bhed-gnān hoy chhe.) paṇ jevo anyathī bhinna bhāv chhe
(ātmāne) evo guṇ ne dravya vachche abhāv nathī. āhā... hā! shun kahun eno (bhāv)! vāt kare
chhe! chhe sādī (vāt) paṇ bahu ūñchī! āhā... hā!
(ahīnyān kahe chhe keḥ) - “e rīte bannene apoharūpatā chhe, eṭale bannemān apoharūpatā
(arthāt) banneno nakār thaī jāy. “tem dravyaabhāvamātra ja guṇ thāy, guṇ–abhāvamātra ja dravya
thāy– e rīte āmān paṇ (dravya– guṇamān paṇ) apoharūpatā thāy.” apoharūpatā (eṭale artha
juo phūṭanoṭamān) apoharūpatā= sarvathā nakāratmakapaṇun; sarvathā bhinnatā. sarvathā judāpaṇun thaī jāy,
sarvathā ekabījāno tyāg, dravyane guṇano tyāg, guṇane dravyano tyāg, em thaī jāy. āhā... hā!
parathīy to shūnya chhe. paranun to grahaṇ -tyāg ātmāmān chhe ja nahīn. paramāṇuthī māṇḍīne chha dravyo,
bhagavān ādi- e badhānno grahaṇ- tyāg ātmāmān chhe ja nahīn. evo to eno svabhāv chhe. paṇ
eno (dravyano) je guṇ chhe. e guṇane ane guṇīne (be) vachche atadbhāv (anyapaṇun) chhe. āhā...
hā! par-trilokanāthathī tārun judāpaṇun, e to bilakul abhāvasvarūp chhe. sarvathā abhāvasvarūp chhe.
em gnān te ātmā nahīn ne ātmā te gnān nahīn, evo sarvathā abhāv nathī emān (ātmāmān) ī
to atadbhāv (chhe.) eṭale dravyabhāv chhe te guṇabhāv nahīn guṇabhāv chhe te dravyabhāv nahī, paryāyabhāv
chhe te guṇabhāv nahī ī apekṣhāe bhāvane bhinna kahayo. (jo) sarvathā bhinna karavā jā (to) nahīn rahe
dravya, nahīn rahe guṇ ne nahīn rahe paryāy. āhā... hā! sādhāraṇ māṇasane lāge ke sāv bhed āvo!
sādhāraṇ nathī e bhed! āhā... hā! tadna bhinnatā ane svabhāvabhāv bhinna - be vachche bhed.
(eṭale) parathī tadna bhinnatā ane dravyamān dravyaguṇ sāthe sarvathā abhāv nahīn, paṇ atadbhāv tarīke
anyatva kharun. ene paṇ tun kāḍhī nākh (ne sarvathā anyatva mān) to nahīn hāle. (em) guṇ-
guṇīne atadbhāv tarīke anyatva kahyun em be vachche sarvathā anyatva mān to ekey nahīn thāy.
āhā... hā!
(kahe chhe keḥ) ko’ sukhalālajī! ā pravachanasār vāñchyun chhe ke nahīn? (shrotāḥ) hā, prabhu!
(uttaraḥ) vāñchyun chhe. tame to navarā chho. āhā... hā! “arthāt kevaḷ nakārarūpatāno prasaṅg āve.”
māṭe dravya ane guṇanun ekatva, ashūnyatva ne anapohatva īchchhanāre.”
kathañchit prakāre dravyane guṇanun
ekapaṇun, ashūnyatva ane anapohatva īchchhanāre
“yathokta ja jevo kahyo tevo ja atadbhāv
mānavāyogya chhe.” ahīnyān vāt ā siddha karī chhelle! atadbhāv ā rīte mānavālāyak chhe. shī
rīte? ke dravya chhe te ‘bhāv’ ane guṇ chhe te ‘bhāv’ e be vachche atadbhāv chhe. anyatva eṭalun.
paṇ bey vachche (ekabījāno) tadna abhāv chhe (eṭale ke) atadbhāv chhe te judī vāt chhe ne sarvathā
abhāv chhe te judī vāt chhe. sarvathā abhāvamān to dravye ya bhinna rahe ne guṇe ya bhinna rahe. dravya vinā
guṇ ne guṇ vinā dravya (māno to) badhun shūnya thaī jashe. āhā... hā... hā!

Page 425 of 540
PDF/HTML Page 434 of 549
single page version

gāthā – 108 pravachanasār pravachano 42p
keṭalo nyāy nīkaḷe chhe!! māṇaso to bahāranī kriyāmān joḍāī gayā!! paṇ vāstavik tattva je chhe te
gnānamān-bhāvamān bhāsan thavun joīe, e kahe chhe. kem ke bhāsan vinā enī pratīti nahīn thāy.
āhā...hā!
(kahe chhe) (vastunī sthiti) je rīte chhe bhed-abhed, e rīte bhāsan (bhāvanun) na thāy, to
tattvanī ruchi (yathārtha) nahīn thāy. āhā.. hā! nyān kāī ene kriyākāṇḍ nahīn kām āve jarīe!
āhā.. hā! (shrotāḥ) kriyākāṇḍamān to kāī vichāravun na paḍe ne...! (uttaraḥ) kriyākāṇḍamān to
vichāravānun shun? shun dravya ke guṇ ke paryāy...
(shrotāḥ) vichāravānun nahīnne..... paṇ! (uttaraḥ) kalesh
chhe kalesh! bījā adhikāramān kīdhun chhe kalesh chhe kalesh (e kriyākāṇḍ) karo to karo! āhā.. hā! kalesh
chhe! prabhu! tun to rāgathī tadna abhāvasvabhāv chho. guṇathī to tadna abhāvasvabhāv nahīn, guṇathī to
atadbhāv chhe, paṇ rāgathī to (ātmā) tadna abhāvasvarūp chhe. āhā.. hā! samajāṇun kāī?
enāthī to tadna abhāvasvarūp chhe tenī sharīranī kānīpaṇ kriyā thāy, ke sharīr tane kriyāmān kānīpaṇ
madad (rūp) thāy. em bilakul nathī. kāraṇ (ke) be vachche tadna abhāvasvabhāv chhe. em guṇ
ane dravya vachche tadna abhāvasvabhāv nathī. phakat ‘bhāv’ mān pher chhe eṭalo atadbhāv kahyo. ke dravya
te guṇ nahīn ne guṇ te dravya nahīn. eṭale koī mānī le ke atadbhāv chhe eṭale anyabhāv chhe tethī
e vastu ja judī chhe tadna (arthāt) dravya judun ne guṇ judo- to beyanī shūnyatā thashe. bāpu! tane
yathārtha nahīn samajāy. āhā...hā!
(kahe chhe keḥ) ane ahīnyān beyane-guṇīne guṇane atadbhāv kahyo chhatān te judā nathī. dravya
pariṇamatān, guṇ pariṇame chhe bhegān. bhāī! āve chhe ne ‘chidavilās’ mān...! chiddavilās’mān (āve
chhe) guṇ pariṇamatān dravya pariṇamatun nathī. jo tame dravyathī guṇ tadna judo ja kaho, to guṇ
pariṇamatān dravya pariṇamatun nathī. āhā... hā... hā! ‘chiddavilās’ mān chhe.
[‘dravya adhikār’ (3)
द्रव्यत्वयोगाद् द्रव्यम्’ – “guṇaparyāyone dravyā vagar dravya na hoy (dravya pote) dravīne. guṇ–
paryāyamān vyāpīne tene pragaṭ kare chhe.”] dravya pariṇamatān guṇ pariṇame chhe, kāraṇ ke dravya to guṇano
piṇḍ chhe. dravya pariṇamatān guṇ pariṇame chhe. āhā... hā! (guṇī-guṇ) be vachche atadbhāv hovā chhatān,
be vachche anyatvano, tadna anyatvano abhāv chhe. māṭe dravya pariṇamatān guṇ pariṇame chhe. āhā...
hā... hā!
(shrotāḥ) anantaguṇano piṇḍ chhe dravya eṭale, dravya pariṇame guṇ to pariṇame ja ne...!
(uttaraḥ) dravya pariṇame eṭale guṇ (pariṇame). guṇ pariṇame eṭale dravya pariṇame em nahīn. dravya
pariṇamatān guṇ pariṇame chhe. āhā...hā! kāraṇ ke anantaguṇano āshray dravya chhe.
(द्रव्याश्रया निर्गुणा
गुणाः) ādhār eno dravya chhe (tethī) dravya pariṇamatān guṇ pariṇame chhe. āhā...hā...hā!

Page 426 of 540
PDF/HTML Page 435 of 549
single page version

gāthā – 108 pravachanasār pravachano 426
(kahe chhe) samyagdarshananī paryāy thatān paṇ, dravya pariṇame chhe ī. āhā... hā! trikāḷīdhruvasvarūp
hun chhun evī dravya upar draṣhṭi āpatān, dravya pariṇame chhe samyagdarshananī paryāyapaṇe, āhā...! emān
(badhā) guṇ pariṇame (chhe) e āvī gayun! jeṭalā guṇo chhe eṭalā anshapaṇe vyaktapaṇe-pragaṭ
pariṇame chhe. āhā... hā! dravya pariṇamatān-dravya upar draṣhṭi āpatān, dravyano āshray letān, dravya
pariṇamatān enā anantāguṇo chhe te (sarva) pariṇame chhe. tethī te dravyanā pariṇamatān - draṣhṭi dravya upar
rākhatān (ekāgra thatān) anantāguṇo jeṭalā chhe tenī shaktinī vyaktatā, pariṇamanapaṇe pragaṭ pariṇame
chhe. āhā... hā... hā! āvun (svarūp) kahe chhe.
(shrotāḥ) enun pariṇaman paryāyapaṇe... (uttaraḥ)
dravya pariṇamyun. dravya pariṇame chhe ī atyāre kahevun chhe. ‘dravatīti dravyan’ āhā...! pariṇame chhe paryāy,
paṇ atyāre (abhedathī) dravya (pariṇame chhe) em kahevun chhe. guṇ pariṇamato nathī eṭalun siddha karavun
chhe (kharekhar) pariṇame chhe to paryāy, guṇ ne dravya to (dhruv) chhe. āhā... hā! vāt āto kāī,
em levun chhe ne ahīnyān... (ā viṣhayamān) āhā... hā! (koī kahe) ke bhaī! guṇ pariṇame (tethī)
dravya pariṇame chhe (to kahe chhe) ke em nahīn. ‘chiddavilās’ mān chhe.
(shrotāḥ) te barābar chhe...!
(uttaraḥ) vāt sāchī chhe! bījī vāt ek. ke ākhun chaitanyadravya chhe enā upar draṣhṭi jyān paḍe chhe to
dravya pariṇame chhe em. dravya pariṇame chhe eṭale koīpaṇ guṇ pariṇamyā vināno raheto nathī. e dravya
upar draṣhṭi paḍatān āhā... hā... hā... hā! dravya ne guṇ (vachche) tadna abhāv nathī māṭe atadbhāv
tarīke (anyatva) bhale kīdhun, māṭe dravyadraṣhṭi thatān jeṭalā guṇo dravyamān chhe e badhā guṇanun pariṇaman
thaīne vyakta pragaṭ thāy chhe. āhā... hā! koī guṇ bākī raheto nathī. āhā... hā! āvun chhe. ā to
bījāne em lāge, ā to vātu ja chhe paṇ kāī karavun paḍashe (ke) nahīn? paṇ ā ‘karavun’ nathī?
āvī satyavastu ‘ā’ chhe eno nirṇay karavo (e ‘karavun’ nathī!) āhā... hā!
‘mūḷ chīj to e
chhe. parathī bhed–gnān karavun ne samyagdarshan karavun e to mūḷachīj chhe.’ āhā... hā! mūḷanī khabar vinā
pāndaḍān toḍayā kare, mūḷ toḍe nahīn (to to) em ne em pāndaḍān pāchhān (pāṅgarashe.) sājān raheshe.
bāyaḍī-chhokarān chhoḍayān, dukān chhoḍī ekalo thayo, nagna thayo, par vastuthī rahit thaī gayo, pāchhun
mithyātva chhe te em ne em thaī jashe. kasāīkhānā māṇḍashe ī. āhā... hā... hā!
ane samyagdraṣhṭi vartamānamān avratamān paḍayo hoy, chhannun hajār strīnā (saṅgamān dekhāto) paḍayo
hoy, paṇ ī kevaḷagnān pāmashe. eno saravāḷo (ī badhun) chhoḍīne kevaḷagnān pāmashe. āhā... hā...
hā! jeno mūḷatyāg karavo chhe ī tyāg thayo tyān, mithyātvano! āhā...! mūḷatyāg je dravyasvabhāvane
āshraye, dravyano āshray līdho tyān mūḷatyāg thaī gayo mithyātvano. āhā... hā... hā... hā! ane ā
bahāranā tyāg anantavār karyā paṇ kāī mūḷatyāg thayo nahīn. āhā... hā... hā! āvī vāt chhe!
lokone bese na bese! prabhunā gharanī to ā vāt chhe.’ āhā... hā... hā!

Page 427 of 540
PDF/HTML Page 436 of 549
single page version

gāthā – 108 pravachanasār pravachano 427
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “māṭe dravya ane guṇanun ekatva, ashūnyatva ne anapohatva īchchhanāre
yathokta ja (jevo kahyo tevo jā atadbhāv mānavāyogya chhe.” ā rīte ja mānavo (arthāt) ā
rīte ja atadbhāv mānavo. eṭale sarvathā ekabījāmān ekabījā nathī em na mānavun. ā rīte kīdhun
e rīte mānavun. have sattā ne dravyanun guṇ - guṇīpaṇun siddha kare chhe.
visheṣh āvashe.......

om

Page 428 of 540
PDF/HTML Page 437 of 549
single page version

gāthā – 109 pravachanasār pravachano 428
have sattā ne dravyanun guṇ-guṇīpaṇun siddha kare chheḥ-
जो खलु दव्वसहसावो परिणामो सो गुणो सदविसिट्ठो ।
सदवट्ठिदं सहावे दव्वं त्ति जिणोवदेसोऽयं ।। १०९।।
यः खलु द्रव्यभावः परिणामः सः गुणः सदविशिष्टः ।
सदवस्थितं स्वभावे द्रव्यमिति जिनोपदेशोऽयम् ।। १०९।।
pariṇām dravyasvabhāv je, te guṇ ‘sat’ – avishiṣhṭa chhe;
‘dravya svabhāve sthit sat chhe’ – e ja ā upadesh chhe. 109.
gāthā – 109.
anvayārthaḥ– [यः खलु] je, [द्रव्यस्वभावः परिणामः] dravyanā svabhāvabhūt
(utpādavyayadhrauvyātmak) pariṇām chhe [सः] te (pariṇām) [सदविशिष्टः गुणः] ‘sat’ thī
avishiṣhṭa (-sattāthī koī judo nahi evo) guṇ chhe, [स्वभावे अवस्थितं] svabhāvamān avasthit
(hovāthī) [द्रव्यं] dravya [सत्] sat chhe’ - [इति जिनोपदेशः] evo je (99 mī gāthāmān
kahelo) jinopadesh [अयम्] te ja ā chhe (arthāt 99 mī gāthānā kathanamānthī ā gāthāmān kahelo
bhāv saheje nīkaḷe chhe.)
ṭīkāḥ– dravya svabhāvamān nitya avasthit hovāthī sat chhe- em pūrve (99 mī gāthāmān)
pratipādit karavāmān āvyun chhe; ane (tyān) dravyano svabhāv pariṇām kahevāmān āvyo chhe. ahīn em
siddha karavāmān āve chhe ke- je dravyanā svabhāvabhūt pariṇām chhe, te ja ‘sat’ thī avishiṣhṭa (-
astitvathī abhinna evo, astitvathī koī bījo nahi evo) guṇ chhe.
dravyanā svarūpanī vr̥uttibhūt evun je astitva dravyapradhān kathan dvārā ‘sat’ shabdathī kahevāmān
āve chhe, tenāthī avishiṣhṭa (-te astitvathī ananya) guṇabhūt ja dravyasvabhāvabhūt pariṇām chhe;
kāraṇ ke dravyanī
*vr̥utti traṇ prakāranā samayane (-bhūt, vartamān ne bhaviṣhya evā traṇe kāḷane)
sparshatī hovāthī (te vr̥utti arthāt astitva.) pratikṣhaṇe te te svabhāve pariṇame chhe.
(ā pramāṇe) tyāre pratham to, dravyanā svabhāvabhūt pariṇām chhe; ane te
(utpādavyayadhrauvyātmak pariṇām), astitvabhūt evī dravyanī vr̥uttisvarūp hovāne līdhe, ‘sat’ thī
avishiṣhṭa evo, dravyavidhāyak (-dravyane rachanāro) guṇ ja chhe. - ā rīte sattā ne dravyanun guṇ-
guṇīpaṇun siddha thāy chhe. 109.
----------------------------------------------------------------------
* vr̥utti = vartavun te; hayāt rahevun te; ṭakavun te.