Pravachansar Pravachano-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Date: 30-06-1979; Gatha: 110.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 34 of 44

 

Page 429 of 540
PDF/HTML Page 438 of 549
single page version

gāthā – 109 pravachanasār pravachano 429
pravachanaḥ tā. 30–6–79.
‘pravachanasār’ 109 gāthā.
have sattā ne dravyanun guṇ– guṇīpaṇun siddha kare chheḥ–
mūḷ vāt to e chhe ke ātmā ekalo gnānasvarūp ja chhe. bhale bījā guṇ chhe paṇ ī
asādhāraṇ (gnānaguṇ) ek ja chhe. ethī gnānasvarūpanun sat je rīte chhe. e guṇ-guṇīnā bhed tarīke
abhed (mān) atadbhāv kahayo. chhatān sarvathā anyatā (anyapaṇun) nathī, ethī te dravya upar
(abhed) draṣhṭi āpatān guṇanun pariṇaman thāy chhe. āhā... hā! samyagdarshan-gnān-chāritra thāy.
āhā.. hā! are! anantaguṇanun pariṇaman thāy. samyagdarshan eṭale ‘sarvaguṇānsh te samakit’!!
āhā... hā! e dravya ane guṇane sarvathā abhāv māne to, dravya upar draṣhṭi āpatān guṇanī vyaktatā-
pragaṭatā nahīn thāy. āhā... hā! guṇ ne dravya vachche tadna abhāv māne to, dravya upar draṣhṭi thatān
(chhatān) guṇanī vyaktatāno ansh nahīn āve. āhā... hā! ane dravya upar (abhed) draṣhṭi paḍatān dravya
ne guṇ-bhale be vachche atadbhāv chhe be chhe eno (ekabījāmān) tadran abhāv chhe em nathī- māṭe
te dravyanī draṣhṭi thatān guṇanun- anantaguṇanun pariṇaman (vyaktapaṇe) pragaṭ thāy chhe. pariṇamanamān ākhī
dashā palaṭī jāy chhe. āhā... hā... hā! samajāṇun kāī? (shrotāḥ) chhatān āp guṇanī draṣhṭi to
chhoḍāvo chho... guṇanī draṣhṭi chhoḍāvo chho...! (uttaraḥ) ahīn to abhinnapaṇun chhe puṇyanī to vāt ja
ahīnyān kyān chhe.
(shrotāḥ) puṇya nahīn guṇ-guṇīnun (uttaraḥ) abhedapaṇun (chhe.) tadna-sarvathā abhāv
chhe (guṇ-guṇīne) em nahīn. (atadbhāvanun anyatva paṇ) em nahīn. atadbhāv kahyo ne anyatva
kahyun. guṇ ne dravya vachche atadbhāv-anyatva kahayun to (te be) sarvathā judā chhe- bījā dravyo jem
sarvathā anyatva chhe. anyatva kaho ke judā kaho (ekārtha chhe.) em ātmā ne guṇ ne sarvathā judā
māno to vastu bey nahīn rahe.
kāraṇ ke ahīnyān to dravyadraṣhṭi chhatān, dravyane guṇ abhed chhe. tethī te te guṇanun-anantaguṇanun
pariṇaman nirmaḷ thaīne vyaktapaṇe pragaṭ thaī sāthe gnān-ānand-shānti-svachchhatā badhā guṇonun
pariṇaman thaī jashe. āhā... hā... hā! āvo prabhuno mārag chhe! satya ja āvun chhe. āhā.. hā!
satyane kāī paṇ moḷun karavānun kare (to) gharamān mithyātva raheshe, shalya! āhā... hā.. hā!
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “have sattā ne dravyanun guṇ-guṇīpaṇun siddha kare chheḥ- ahīnyān ek guṇanun
kīdhun (parantu) darek guṇ levā (samajavā.).

Page 430 of 540
PDF/HTML Page 439 of 549
single page version

gāthā – 109 pravachanasār pravachano 430
जो खलु दव्वसहावो परिणामो सो गुणो सदविसिट्ठो ।
सदवट्ठिर्द सहावे दव्वं त्ति जिणोवदेसोऽयं ।। १०९।।
āhā... hā! kundakundāchārya kahetān-kahetān paṇ bhagavān ām kahe chhe (em gāthāmān kahe chhe.) kahe
chhe to pote! āhā... eṭalī nirmānatā ne eṭalī (ke gāthāmān kahe chhe) जिणोवदेसोयं prabhu!
traṇalokanāth! tīrthaṅkaranī vāṇī ām chhe. ahā... hā... hā! kundakundāchārya (ām) kahe, e pote svatantra
paṇ kahī shake chhatān ahīnyān kahe chhe jinano upadesh-vītarāgano upadesh, āvo upadesh bāpu! āhā... hā!
pariṇām dravyasvabhāv je, te guṇ ‘sat’ – avishiṣhṭa chhe;
‘dravyasvabhāve sthit sat chhe’ – e ja ā upadesh chhe. 109.
ṭīkāḥ– “dravya svabhāvamān nitya avasthit hovāthī sat chhe.” sattāne ane dravyane ek siddha
karyun. dravya svabhāvamān nitya avasthit chhe ethī sat chhe. “–em pūrve 99 mī gāthāmān pratipādit
karavāmān āvyun chhe.” (gāthā) 99 potapotānā avasare pariṇām thāy chhe. dravyanā utpādavyayadhrauvya
traṇey pariṇām līdhā chhe. utpādavyayane dhrauvya traṇe pariṇām līdhā tyān dravyanā. āhāhāhā! (gāthā
99 ṭīkāḥ– ahīn vishvane viṣhe svabhāvamān nitya avasthit hovāthī dravya ‘sat’ chhe. svabhāv dravyano
dhrauvya–utpād–vināshanī ektāsvarūp pariṇām chhe.) e vātane yād kare chhe. utpād–vyay–dhrauvya te
traṇ pariṇām chhe. paṇ konā? ke! dravya je pariṇame (chhe) tenā. āhā... hā! pariṇāmī je dravya chhe
tenā utpād–vyayane dhrauvya e traṇ enāmān pariṇām chhe. tethī
‘उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं सत्’ ne ‘सद्
द्रव्यलक्षणम् (tattvārtha sūtra a. pa sūtra. 29–30) āhā... hā... hā!
(ahīnyān kahe chhe keḥ) dravya svabhāvamān nitya avasthit hovāthī sat chhe– em pūrve 99 mī
gāthāmān pratipādit karavāmān āvyun chhe.” dravyano svabhāv ‘hovo’ “ane (tyān) dravyano svabhāv
“pariṇām kahevāmān āvyo chhe.”
joyun? ā lo- utpād-vyayane dhrauvya traṇey pariṇām chhe em
kahevāmān āvyun tyān. ansh kahyā’ tā ne..! utpād-vyayane dhrauvya traṇ paryāy-ansh kahyā’ tā. e paryāy
āshrit traṇ chhe. ane paryāy dravya āshrit chhe em kahyun’ tun. āhā... hā... hā... hā! samajāṇun kāī?
(vaḷī kahe chhe) pharīne, ke je e utpād-vyayane dhrauvya pariṇām chhe. te pariṇām, dravyano

Page 431 of 540
PDF/HTML Page 440 of 549
single page version

gāthā – 109 pravachanasār pravachano 431
svabhāv- traṇey kahevāmā āvyo chhe. āhāhā... hā! dravyano svabhāv, pariṇām kahevāmān āvyo chhe.
āvo- ane em siddha karavāmān āve chhe, ke dravyanā svabhāvabhūt pariṇaman chhe. dravyanā svabhāvabhūt
pariṇaman traṇ (svarūpe chhe.) svabhāvabhūt eṭale utpād-vyay ne dhrauvya. ī traṇane ahīnyān pariṇām
kahevān chhe. kāraṇ ke traṇey ne paryāy kīdhī’ tī ne? (gāthā-99mān.) e traṇ paryāyo chhe. ī traṇ
paryāyane āshrit chhe. paryāy dravyane āshrit chhe. ahā.. hā.. hā! ā to vakīlātanun kām hashe badhāmān,
nahi?! ā are...! vāṇiyā sāṭu to shāstra chhe. vāṇiyāne vepārane jainapaṇun maḷ‌yun! āhā... hā!
(shrotāḥ) vāṇiyā to ghaṇā buddhivāḷā hoy, ne eṭalā badhā rūpiyā kamāy...! (uttaraḥ) kamāṇā-
bamāṇā dhūḷamān kyān’ ya khoṭ-khoṭ jāy chhe badhī ene. ‘ā kamāṇo ī jain! dravyanī draṣhṭi thatān-
utpād-vyay-dhrauvyapaṇe pariṇaman thāy chhe e māp chhe tyān. samyagdarshan pariṇām thāy chhe (tyāre)
mithyātvanā pariṇām jāy chhe ne samakitanā pariṇām thāy chhe ne dhrauvyapaṇāno ansh rahe chhe. e
dravyanā traṇ pariṇām chhe. āhā... hā! jhīṇun paṇ bahu bāpu! āhā..! dravya upar draṣhṭi paḍatān, dravyanā
traṇ pariṇām chhe. paranī to vāt ahīn kāī chhe nahīn. enā potānā pariṇām traṇ chhe. utpād-vyay
ne dhrauvya e pariṇām chhe. enī bhale samīp hoy! utpād-vyayane dhauvya paryāy āshrit chhe. paryāy
kaho ke pariṇām kaho (ek ja chhe.) āhā... hā! ane te pariṇaman dravya āshrit chhe. āhā...! te
paryāyo dravyaāshrit chhe. ahā... ṭhīk!
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “ane (tyān) dravyano svabhāv pariṇām kahevāmān āvyo chhe.”
āhā... hā! e parane laīne pariṇame chhe em nahīn, em kahe chhe. ī dravyano (ja) svabhāv pariṇām
kahevāmān āvyo chhe. shun kahyun? (shrotāḥ) dravyano svabhāv pariṇām kahevāmān āvyo chhe. (uttaraḥ) hā
dravyano svabhāv ja pariṇām kahevāmān āvyo chhe. enun pariṇaman koī bījā laīne chhe em nathī.
āhā... hā... hā! ekek nyāy! āhā...! ‘dravyano svabhāv pariṇamann kahevāmān āvyo chhe.
“ahīn
em siddha karavāmān āve chhe ke– je dravyanā svabhāvabhūt pariṇām chhe, te ja ‘sat’ thī avishiṣhṭa
(astitva abhinna evo, astitvathī koī bījo nahi evo) guṇ chhe.”
te astitva-sattāthī
abhinna chhe. āhā... hā! je dravya āpaṇe ahīnyān (enī vāt) paṇ chhe to chha e dravyanī vāt. paṇ
je dravyane pariṇām chhe utpādavyayadhrauvyanā e astitvane laīne chhe. chhe ne? (pāṭhamān) ‘sat’ thī
avishiṣhṭa, astitvathī abhinna evo astitvathī koī bījo nahi evo guṇ chhe. e utpādavyayadhrauvya
(koī) judī chīj nathī. paṇ ī astitvaguṇanun ja e rūp chhe. āhā... hā... hā! sattā je chhe. e
astitvaguṇ chhe. enun utpād vyay ne dhrauvya traṇ pariṇām chhe. ane sattā chhe ī dravyanī sāthe abhed
chhe. atadbhāv kahayo ī to apekṣhāe (te-bhāv nahīn) bākī abhed chhe. eṭale dravyanun pariṇaman
thatān, utpād vyay ne dhrauvyanā pariṇām pariṇame chhe. āhā... hā... hā! samajāṇun kāī? praviṇabhāī!
āvun kyān? āvun kāī tamārā vepāramān āve nahīn.

Page 432 of 540
PDF/HTML Page 441 of 549
single page version

gāthā – 109 pravachanasār pravachano 432
āhā... hā... hā! āvo mārag āhā...!! santoe to saraḷ karīne batāvyun chhe ā!
(kahe chhe keḥ) (tyān) “dravyano svabhāv pariṇām kahevāmān āvyo chhe.” (gāthā) 99 mān.
ahīn em siddha karavāmān āve chhe ke– je dravyanā svabhāvabhūt pariṇām chhe, te ja ‘sat’ thī
avishiṣhṭa astitvathī abhinna evo guṇ chhe.
e sattā guṇathī utpādavyayadhrauvya sat chhe. ane satthī
te abhinna chhe. je utpād-vyay-dhrauvya pariṇām kahayān’ tā (ī) sat chhe. kāraṇ
उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं
सत् te satthī te pariṇām judān nathī. āhā.. hā.. hā!
to tame to ā mahinā di’ thī ahīnyān chho. to ya sāmbhaḷ‌yun nathī? nahīn? le! (shrotāḥ)
sambhaḷāy to pāp lāgī jāy ne...! (uttaraḥ) emān vaḷī pāp lāgī jāy? ā vaḷī navā
sthānakavāsī! ā sheṭhey mahinā di’ thī andar chhe. āhā... hā. āhā... hā!
shun kahe chhe? ke dravyano svabhāv pariṇām hon, pariṇām. paryāy. dravya te guṇ nahīn ne guṇ te
dravya nahīn evo atadbhāv kahyo hato. te kāī be vachche tadna abhāv nathī. em ahīnyān dravyanā
pariṇām chhe, e enā satthī tadna abhinna chhe. satthī judān nathī. sattāthī judān nathī. āhā...hā!
astitvathī dravyanun pariṇaman utpādavyay dhrauvya judān nathī. ethī jyān ām dravyanī draṣhṭi kare chhe, tyān
sattāmān utpādavyayadhrauvya pariṇame chhe, traṇey pariṇaman thāy chhe ethī tyān samyagdarshanagnānacharitranā
pariṇām utpanna thāy chhe. āhā..hā..hā! badhā ā to tamārā chopaḍā chhe. digambaranā chopaḍā (grantho)
chhe. gharanā chopaḍā (hoy te) pherave, ām ām! āhā... hā! madhyasthatāthī jarī sāmbhaḷe-vichāre to
satnī vāt ene bese! ane besatān, enī draṣhṭi dravya upar jāy to pariṇaman thayā vagar rahe nahīn
kem ke sattā (chījā ‘
उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं सत्’ pariṇamanavāḷī chhe. āhā... hā... hā! e sattā ne
dravya abhinna chhe. pradeshe to bey tadna abhinna chhe. āhā.. hā! tethī sattāne-astitvane laīne, dravyamān
traṇ prakāranā pariṇām thāy chhe. utpād-vyay ne dhrauvya. āhā... hā!
ahīnyān to ī kahevun chhe. ke dravyasvabhāvamān sattā chhe- guṇ (chhe.) e kāī sarvathā (dravyathī)
bhinna nathī. ethī sattā ne dravyane atadbhāv (je) bhāvabhedathī bhed kahyo. chhatān ī dravyanī draṣhṭi thatān
sattāguṇ je enī sāthe chhe enā traṇ pariṇām thāy chhe. eṭale e traṇ prakāranā pariṇām dravyanā ja
thayā. āhā... hā! sattānā traṇ pariṇām kīdhān kāraṇ ke
‘उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं सत्’ ī ī sat kīdhun
pāchhun सद् द्रव्यलक्षणम् em. āhā... hā... hā! ākarī vāt chhe thoḍī! ā to mudanī rakamanī vāt
chhe! āhā... hā... hā!

Page 433 of 540
PDF/HTML Page 442 of 549
single page version

gāthā – 109 pravachanasār pravachano 433
(ahīnyān kahe chhe keḥ) ‘dravyano svabhāv pariṇām kahevāmān āvyo chhe. ahīn em siddha
karavāmān āve chhe ke je dravyanā svabhāvabhūt pariṇām chhe. te ja ‘sat’ thī avishiṣhṭa
astitvathī abhinna.”
dravyano sattāguṇ chhe. astitvaguṇ chhe. tenā utpādavyayadhrauvya pariṇām
kahyān. e astitvathī abhinna chhe. astitvathī dravya abhinna chhe tenā pariṇām paṇ astitva
abhinna chhe. “astitvathī koī bījo nahi evo guṇ chhe.” sattā nāmano guṇ chhe ī pariṇame chhe,
to sattā ne guṇ koī bījā (anya) nathī. traṇapaṇe pariṇame ī to sattāguṇ pote pariṇame chhe.
pariṇame chhe māṭe bījo (anya) koī guṇ chhe (em nathī.) “astitvathī abhinna evo,
astitvathī koī bījo nahi evo guṇ chhe.”
shun kahevā māge chhe? ke astitvaguṇ chhe. ane ā
utpādavyayane dhrauvya pariṇām kahyān. (tethī te to) em kahe traṇ thayān. utpād-vyay ne dhrauvya (traṇ)
pariṇām thayān. paṇ sattāguṇathī koī (ī) bhinna nathī. utpādavyayadhrauvyathī dravya bhinna nathī. paṇ
sattāguṇathī ā utpādavyayadhrauvya (traṇ) pariṇām bhinna nathī. āhā... hā.. hā ākarun bahu
bābubhāī! dhandhā āḍe navarāsh na maḷe ene kyān’ ya ahā... hā.. hā! āhā... hā! shun amr̥utavāṇī
chhe ne.... bhagavānanī! hen? āvī vāt kyān’ ya (bīje nathī.) amr̥ut varasāvyān chhe!! ek-ek shabde
nyāyanā bhaṇḍār bharyā chhe! āhā... hā... hā!
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “dravyanā svarūpanī vr̥uttibhūt evuun je astitva.” amr̥ut varasyān chhe.
“dravyanā svarūpanī vr̥uttibhūt.” ṭakavun e; hayāt rahevun te. “evun je astitva dravyapradhān kathan dvārā
‘sat’ shabdathī kahevāmān āve chhe.”
shun kīdhun ī? āhā...! ke dravyamān, svarūpanī vr̥uttibhūt eṭale
astitva- hayātī- (chhe.) svarūpanī hayātī (svarūp) sattā. evun je astitva. dravyapradhān kathan
dvārā-dravyanī mukhyatānā kathan dvārā, ‘sat’ shabdathī kahevāmān āvel chhe. āhā... hā... hā! “tenāthī
avishiṣhṭa (–te astitvathī ananya) guṇabhūt ja dravyasvabhāvabhūt pariṇām chhe.”
e
utpādavyayadhrauvya (traṇ) pariṇām chhe ī astitvaguṇathī bhinna nathī. astitvaguṇanā svabhāvabhūt
pariṇām chhe. sattāguṇanā ī utpādavyay ne dhrauvya, astitvaguṇanun ja pariṇām chhe. āhā...hā...hā!
māṇas vāñche nahī, svadhyāy kare nahīn shāstrano, pachhī (būmo pāḍe) ekānt chhe, ekānt chhe, ekānt chhe
em kahe! āhā...hā! bhāī! tane samajavā shāstra chhe, ā to amr̥utanā shāstra chhe! āhā... hā!
amr̥utanā jharaṇān kem (shī rīte) jhare.. em kahe chhe. āhā...hā...hā...hā!
(kahe chhe keḥ) kem ke ī astitvaguṇ, dravyathī judo nathīn tethī astitvaguṇanā pariṇām
utpādavyayadhrauvya chhe āhā... hā! astitvaguṇanā je mūḷabhūt dravyasvabhāv bhūt pariṇām chhe. e sattā
ne (sat) ek ja chhe. e sattāthī-sattā nāmano guṇ ek ja chhe. sattā nāmanā utpādavyayadhrauvya, sattā

Page 434 of 540
PDF/HTML Page 443 of 549
single page version

gāthā – 109 pravachanasār pravachano 434
ne e ek ja chhe. shun kahyun ī? samajāṇun? āhā... hā! dravyanā svarūpanī vr̥utti eṭale ṭakavun. evun je
astitva-sattā, e dravyapradhān kathā dvārā ‘sat’ shabdathī kahevāmān āvel chhe. ‘dravya’ pote ja ‘sat’
chhe. em kahevāmān āvel chhe.
उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं सत् te ja सदद्रव्यलक्षणम् ene ahīnyān siddha
karyun chhe. āhā... hā... hā! umāsvātie je sūtro kahyān chhe (‘tattvārthasūtra’ mān tene siddha karyān chhe.)
(kahe chhe keḥ) vastunī svarūpanī hayātī (svarūp) guṇ evī (je) sa ttā. emane dravyapradhān
kathan dvārā- ‘dravyanā svarūpanī vr̥uttibhūt evun je astitva dravyapradhān kathan dvārā ‘sat’ shabdathī
kahevāmān āve chhe.” tenāthī avishiṣhṭa (– te astitvathī ananya) guṇabhūt ja dravyasvabhāvabhūt
pariṇām chhe.”
ī evo astitvathī judān nahīn (ananya) guṇabhūt ja dravyasvabhāv, astitvanā
utpādavyayadhrauvya pariṇām chhe. astitvane dravyanī pradhānatāthī kahīe, to kahe chhe ī astitvano je
dravyasvabhāv, utpādavyayadhrauvya ī dravyano svabhāv chhe. samajāṇun kāī? astitvaguṇanun dravyapradhān kathan
kahīe, to astiguṇ- utpādavyayadhrauvya chhe eman kahetān dravyathī te utpādavyayadhrauvya chhe. āhā... hā...
hā! samajāṇun kāī? āhā...! dravyanā svarūpanī hayātī evun je astitva enun dravyanī mukhyatāthī
kathan karatān (eṭale) sattāguṇathī nahi paṇ sattāguṇane dravyanī mukhyatānā kathan karatān ‘sat’
shabdathī kahevāmān āve chhe. “tenāthī avishiṣhṭa (–te astitvathī ananya) guṇabhūt ja
dravyasvabhāvabhūt pariṇām chhe.” kāraṇ ke dravyanī vr̥utti traṇ prakāranā samayane (–bhūt, vartamān ne
bhaviṣhya evā traṇ kāḷane) sparshatī hovāthī (te vr̥utti arthāt astitva) pratikṣhaṇe te te svabhāve
pariṇame chhe.
pravachanaḥ tā. 30–6–79.
chhello peregrāph chhe. “(ā pramāṇe) tyāre pratham to, dravyanā svabhāvabhūt pariṇām chhe.” shun
kahe chhe? ke utpādavyayane dhrauvya thāy chhe. ī dravyanā pariṇām chhe. je kṣhaṇe kṣhaṇe utpādavyayane dhrauvya,
pot-potānā avasare thāy chhe. e dravyanā pariṇām chhe. e pariṇām (bījā) koīthī thayā chhe, ke
(bījā) koīthī thāy chhe, ke koīthī badalāy chhe em nathī. āhā... hā!
“ane te
utpādavyayadhrauvyātmak pariṇām, astitvabhūt evī dravyanī vr̥utti.” (nīche phūṭanoṭamān artha) vr̥utti
= vartavun te; hayāt rahevun te; (tethī) dravyanī hayātī. dravyano je hayātī nāmano sattāguṇ (chhe.) enā
astitvasvarūp dravyanī hayātīne līdhe
‘sat’ thī avishiṣhṭa evo” ‘sat’ (eṭale)
उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं सत् ane sattāguṇ bey judā nathī bey ek chhe. āhā... hā... hā! jem
paradravyanun pr̥uthakapaṇun tadna chhe em ā (guṇ-guṇī) pr̥uthak nathī. pahelun jarī kahī gayā chhe ne ke dravya
ane sattā atadbhāv tarīke anyatva chhe em kahyun’ tun. chhatān e atadbhāv

Page 435 of 540
PDF/HTML Page 444 of 549
single page version

gāthā – 109 pravachanasār pravachano 43p
chhe paṇ chhe to tadbhāvasvarūp. ī dravyanī ja sattā chhe ne dravyano ja guṇ chhe. āhā... hā... hā! ī
dravyano khās “evo dravyavidhāyak (–dravyane rachanāro) guṇ ja chhe.” e to dravya, sattāsvarūpe (ja)
chhe. (athavā) dravya sattāsvarūp ja chhe. āhā.. hā! enī sattānā svarūpamān je utpādavyayadhrauvya thāy, e
sattāthī bhinnanathī ane sattā dravyathī bhinna nathī. āvī vyākhyā chhe. keḷavaṇī karavī paḍashe ne jarī!
(kahe chhe) evī dravyanī hayātīne līdhe ‘sat’ thī avishiṣhṭa (eṭale) satthī judun nahi evo
“dravya vidhāyak (–dravyane rachanāro sattā ī guṇ ja chhe” dravyane rachanāro sattā- astitva (vastumān)
ī eno guṇ ja chhe. ahīnyān astitvathī vāt līdhī chhe.
“–ā rīte sattā ne dravyanun guṇ–guṇīpaṇun
siddha thāy chhe.” sattā guṇ chhe, dravya guṇī chhe. e rīte e guṇīno ja guṇ chhe e guṇ, guṇīno chhe.
guṇīno (ja) guṇ chhe. āhā...hā! ane e guṇanī hayātīpaṇāne laīne utpādavyayadhrauvyanā pariṇām
thāy, te dravyanā ja chhe. āvī vāt chhe! āhā...! bahu spaṣhṭa karyun (chhe.) . e pariṇām koī bījā
dravya kare nahīn e māṭe ā badhun (vastusthitinā nyāyathī) siddha kare chhe. game te prasaṅgamān, pratyek dravya
potānī hayātīvāḷā guṇathī, judo nathī. tethī te hayātīvāḷo guṇ je chhe emān pariṇām utpādavyayane
dhrauvya chhe ane utpādavyayadhrauvya pariṇām sattāthī judān nathī, ne sattāthī guṇī judo nathī. guṇīno
(sattā) guṇ chhe ne (sattānā) utpādavyayadhrauvya (e traṇ) pariṇām chhe. āhā... hā! have āvun
anokhun! vepārīne (samajavā) navarāsh nahīn ne...! āvī jhīṇī vāt! bhāṣhā to sādī chhe!
(kahe chhe keḥ) ātmā! siddha to ī karavun chhe ke pariṇaman je thāy chhe ī to enī sattāne
laīne thāy chhe. ane ī sattā guṇīno guṇ chhe. ane ī sattā उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं chhe. tethī te
sattānun pariṇaman te dravyanun pariṇaman chhe. (shrotāḥ) ek guṇanun pariṇaman chhe te ākhā dravyanun
pariṇaman? (uttaraḥ) e ī bījā guṇanun ī pramāṇe, trījā guṇanun pariṇaman ī pramāṇe. ahīnyān to
sattāguṇanī vyākhyā karī. em gnānaguṇ lo, gnānaguṇ paṇ hayātīvāḷo to chhe. te guṇīthī guṇ kāī
judo nathī. ane gnānaguṇamān paṇ utpādavyayadhrauvya pariṇām thāy chhe. ā to sattāguṇanī vāt karī
(chhe.) em anantaguṇanun pariṇaman-hayātī, e guṇīnā guṇ chhe. e guṇamān hovāpaṇāpaṇun chhe. ane
ene laīne enā utpādavyay ne dhrauvya pariṇām thāy chhe. e utpādavyayadhrauvyanā pariṇāmathī dravya judun
nathī. āhā... hā... hā... hā! ghaṇī vāt kare chhe! shabdo thoḍā paṇ ghaṇī vāt gambhīr karī chhe!! ko’
bhāī! āmān uparaṭapakethī samajāy tevun nathī. āhā... hā!
ahīnyān to bhagavant! sarvagna paramātmāe, anant dravya pr̥uthak (pratyakṣha) joyān. te anantadravyamān,

Page 436 of 540
PDF/HTML Page 445 of 549
single page version

gāthā – 109 pravachanasār pravachano 436
te dravyanun hovāpaṇun- ī hovāpaṇāno guṇ (astitva) te dravyathī judo nathī. ane te hovāpaṇāno
guṇ, utpādavyay ne dhrauvya pariṇāmathī judo nathī. hovāpaṇānā guṇanā ja utpādavyayadhrauvya chhe. āhā...
hā... hā! enī vāt karī, dravya chhe te sattā sahit chhe. astitvaguṇ sahit chhe. ane e guṇ chhe ī
utpādavyayadhrauvya pariṇām sahit chhe. māṭe te sattāguṇ-guṇīthī judo nathī. sattā (guṇ) nun pariṇaman
(utpādavyayadhrauvya) paṇ dravyathī judun nathī. āhā... hā! have ā vāṇiyāone yād rākhavun badhun dhandhā
āḍe! āhā.. hā! vāt to emān ī siddha karavī chhe prabhu! tun pote ātmā chho. ane ātmāmān
anantaguṇo enī hayātī dharāve chhe. e guṇīnā guṇo hayātī dharāve chhe. ane e guṇīnā guṇo,
samay-samayamān utpādavyayadhrauvyapaṇe pariṇame chhe. āhā...! traṇey paryāy līdhī chhe ne...?
utpādavyayadhrauvyane pariṇāmakīdhān chhe paryāy kīdhī chhe. āhā... hā! eṭale ene bījun (koī) dravya
utpādapaṇe pariṇamāve navī rīte (badalāve) eno pravāh toḍī dye-āhā.. hā! bhagavān ātmā ke
koīpaṇ dravya, enī hayātīvāḷā guṇono utpādavyayadhrauvyano pravāh (kram) e guṇ guṇīthī judo
nathī, ane te guṇīthī guṇ judo nathī. ethī te pravāhane koī toḍī shake -paryāy koī āḍī-avaḷī
karī shake, e nathī em kahe chhe. chhe thoḍun, paṇ ghaṇo māl bharyo chhe!! āchāryonā hr̥udayamān ghaṇo māl
chhe!! ākhī duniyāne vaheñchī nākhī. anant dravyo, anantapaṇe potāthī kāyam kem rahe? (enī
vaheñchaṇī karī nākhī.) jene paranī hayātīnī jarūr nathī kem ke pote ja (darek dravyo) hayātīvāḷā-
astitvavāḷā guṇothī chhe. ane te hayātīvāḷā guṇo pote ja utpādavyayadhrauvyapaṇe pariṇame chhe. eṭale
ene pariṇaman māṭe bījā koī dravyanī jarūr paḍe em nathī. uchit-yogya nimitta bhale hoy e to
pahelān (gāthā-9p) mān kahī gayo. uchit-nimitta-paṇ uchit nimitta chhe ī pariṇamanane kāḷe chhe.
e uchit nimitta āvyun eṭale (ahīn dravya) utpādavyay dhrauvyapaṇe pariṇamyun em nathī. āhā... hā!
samajāy chhekānī? jhīṇī vātun bahu! bhāī! ā to dayā pāḷavī ne... pratikramaṇ karavā ne... vrat karavān
ne... apavās karavān... ne e to sahelun saṭ hatun! rakhaḍavānun!! mithyātvapoṣhak hatun ī to badhu! kem ke
ahīnyān sāmun dravya paṇ te guṇīthī guṇ (sahit) chhe. ane te guṇ te utpādavyayadhrauvyathī chhe. ane
tethī tenā utpādavyayadhrauvya tenī sattāthī judān nathī, te sattā te sat-dravyathī judān nathī. eṭale bījānun
kānīpaṇ (koīdravya) karī shake ke bījā (dravyane) aḍī shake (evun vastusvarūpamān chhe nahīn) āhā...
hā!
(shrotāḥ) aḍī na shake eṭale to āchāryoe lakhyun chhe āmān...! (uttaraḥ) e āvī gayun ne
pahelān. ī eṭalā māṭe to kahe chhe. ke vastu chhe ī sattāguṇavāḷī astitvapaṇe chhe. ane evā badhā
guṇo paṇ astitvapaṇe chhe. ane astitvaguṇ chhe e badhā guṇ-paṇ utpādavyayadhrauvyavāḷā chhe.
(tethī) koīpaṇ guṇ utpādavyayadhrauvya vināno hoy nahīn ane utpādavyayadhrauvya chhe te sattānā chhe ne
e (sattā) guṇ guṇīno chhe. eṭale enā pariṇamanamān koī bījānun kāraṇ chhe (em nathī) emān
āvī gaī ī vāt! āhā...hā...hā!
(shrotāḥ) vadhāre (chokhkhun) āvyun nahīn (uttaraḥ) andar
tattvathī āvī gayun nyāyathī. āhā...hā! are.. re!

Page 437 of 540
PDF/HTML Page 446 of 549
single page version

gāthā – 109 pravachanasār pravachano 437
āhā...hā! shun vāṇī chhe! ‘pravachanasār’! vītarāganī divyadhvani!! āhā...hā! vaheñchī nākhyā anantā
(padārthone) judā (judā) bhale anant ho!
(have kahe chhe keḥ) koī paṇ dravyanā utpādavyayadhrauvyamān (anya) koī dravyanun utpādavyayadhrauvya
āve em nathī. kāraṇ ke sattā (guṇ) thī ja te guṇī chhe. ane guṇīnī te sattā chhe. ane te sattā
pote ja utpādavyayadhrauvyavāḷī chhe. eṭale have ene utpādavyayadhrauvyanā pariṇaman māṭe koī bījā
dravyanī apekṣhā chhe (em nahīn.) uchit (nimitta) ho! paṇ ī pariṇaman (nimitta chhe māṭe)
pariṇaman kare em nathī. ī to (mātra) nimitta chhe. āhā...hā! chīmanabhāī! āvī vātun chhe!
āmān māthān shun gaṇe vepārī ākho di’, māthākūṭamān paḍayā ne ā to nivr̥utti joīe, nivr̥utti!
magaje ya shun kām kare? āhā...hā...hā!
(kahe chhe) (dravyamān) kṣhaṇe kṣhaṇe bhinna bhinna avasthā thāy chhe. tethī koī bījā tattvanā
astitvane laīne (e avasthā) chhe (evun nathī.) ke bhinna bhinna avasthā ī sattānā potānā
utpādavyayadhrauvya guṇ chhe enāthī thāy chhe. āhā... hā! ek dravyane, bījā dravyano sanyog thatān, enī
avasthā bījī dekhāy, ethī kahe chhe ke tane em thaī jāy chhe ke ā sanyog thī avasthā badalī chhe
em nathī, em kahevun chhe. āhā... hā... hā! ghaṇun samāḍayun! te tenāmān, tun tārāmān. sanyogathī tun jovā
māṇḍ ke agni āvī māṭe pāṇī ūnun thayun- uchit nimitta āvyun māṭe pāṇī ūnun thayun em nathī.
e agnimān sattā nāmano guṇ chhe. ane uṣhṇa (tā) nāmano guṇ chhe. e paṇ utpādavyay ne
dhrauvyavāḷā (guṇ) chhe. to ī ṭhaṇḍī avasthāmānthī ūnī avasthā thaī ī enā utpādane laīne thaī chhe.
āhā... hā.. hā...! e uchit nimitta chhe māṭe thaī chhe em nathī. kāraṇ ke uchit nimitta chhe e paṇ
sattāvāḷun tattva chhe. ane e paṇ enā utpādavyayadhrauvyapaṇe sattā (svayam) thāy chhe. ane te sattāthī
utpādavyayadhrauvya (tenā) judā nathī. ane te sattā tenā satthī (eṭale) dravyathī judī nathī. āhā...
hā! mīṭhābhāī, samajāy chhe āmān? thoḍī vāt chhe paṇ gambhīr chhe! āhā... hā!
“ghaṇī (vātathī)
bhedagnān karāvyun chhe!” vaheñchaṇī karī nākhī vaheñchaṇī! ke game evā sanyogomān paryāy dekhāy ekadam,
jem pāṇīnī ṭhaṇḍī avasthā hatī te uṣhṇa dekhāy ekadam, ethī tane em lāge ke agnino sanyog chhe
māṭe te (uṣhṇa) thaīem nathī. e to agnino sattā nāmano guṇ chhe ne uṣhṇatā nāmano guṇ chhe,
e pote ja utpādavyayapaṇe pariṇamīne uṣhṇatā chhe. (paṇ) agnine laīne (pāṇī uṣhṇa thayun) em
nahi. āhā... hā... hā... hā! bahu samāvyun chhe!! gāthāmān!
(kahe chhe) sharīramān rog āvyo, ī enī sattā nāmano guṇ chhe (pudgalano) ethī emān
ahīnyān enunr pariṇaman utpādavyayadhrauvyapaṇe (thaī rahyun chhe.) māṭe ā thayo (rog.) have ī

Page 438 of 540
PDF/HTML Page 447 of 549
single page version

gāthā – 109 pravachanasār pravachano 438
utpādavyay koī bījā kāraṇe thayo chhe em nathī. ane ī (rogano) utpād ne koī davāno utpād
āve ī jātano (uchit nimittapaṇāno) māṭe ī (rogano) utpād jāy chhe em nathī. ane ī
utpād chhe ane āve olo davāno utpād māṭe (rog) no utpād pharī jāy chhe em nahīn. ā
davākhānā mīṇḍā vaḷe badhā. āhā... hā! sanyogane dekhanāro enā (sanyogathī-sanyogī draṣhṭithī dekhe
chhe.) shāstramān (nimittanī) bhāṣhā āve. ā davā, ā davāthī ām thāy e badhī vātun nimittathī
kathan chhe. āhā... hā! ahīnyān to ek (ek) guṇ (sattā sahit) te utpādavyayadhrauvya pariṇaman
sahit ja hoy chhe. ethī tane em lāge ke sanyog āvyo māṭe ā paryāy thaī to to enī sattāne
(nimitta ke upādān) enā guṇano utpādavyayadhrauvya enāthī (te te pariṇaman) thayun te ten mānyun
nahīn. āhā.. hā! samajāy chhe kāī? ā traṇ līṭīmān eṭalun bharyun chhe ahīn! āhā... hā! shun tyāre
āmān vāñchyun shun hashe tyāre tame tyān? dukāne. shāntibhāī! āhā.. hā! (shrotāḥ) koī ātmānī vāt
hoy to artha samajāy. (uttaraḥ) paṇ ā to sīdhī vāt chhe. enā vyājamān ne enā kāḍhavāmān ne
kem hushiyār thāy chhe? āhā... hā.. hā! ahīnyān to gajab vāt karī chhe ne...!
(kahe chhe) āhā... hā! sat-sattā- utpādavyayadhrauvyayuktan pariṇaman-āhā.. hā! te te dravyanun,
te te guṇanun. āhā... hā! te te guṇanun utpādavyayane dhrauvya te e guṇano ja utpādavyayadhrauvya chhe. have
ī guṇ guṇīno chhe. māṭe guṇī pote ja te rīte utpādavyayadhrauvyapaṇe pariṇamyun chhe. āhā.. hā!
sanyogone na juo!
(shrotāḥ) to hāthamān kem āve chhe? jo shakti ātmānī nahīn māno to to
ātmā shaktithī-sanyogothī (hāthamān) āve chhe... (uttaraḥ) ī... ī... ī vyavahāre kathan chhe. ī to
vāt karīy pahelī. kahyun chhe āvun nathī. āhā... hā! (shrotāḥ) kahyun chhe ne (shāstramān) paṇ..
(uttaraḥ) kahyun chhe ne vyavahārathī kahyun chhe. nimi tta gaṇāvyun chhe khabar chhe.. ne... āhā.. hā!
ahīnyān to māṇasane em thāy ke ā sanyogo āvyā ne ekadam palaṭan thayun, māṭe sanyogathī
thayun, em nathī. (juo,) atyāre (ahīnyān vyākhyānamān beṭhā chho tyāre) sāmbhaḷavāmān āve chhe,
gnān thāy chhe andar, e sāmbhaḷavāno sanyog āvyo māṭe tyān gnān thayun te (nī) ahīnyān nā pāḍe
chhe. (kāraṇ ke) e gnānamān sattā nāmano astitva guṇ chhe. ane e guṇ paṇ (hayātīvāḷo) chhe
ne...! e enā utpādavyayadhrauvyapaṇe pariṇame chhe tethī (gnān) enun thāy chhe. ene laīne (gnānaguṇane
laīne) utpād gnānano paryāy chhe. sāmbhaḷavāne laīne (ke) shabdanī paryāyane laīne tyān (gnān
paryāyano utpād) chhe em nathī. āhā... hā!
(shrotāḥ) e to upādānathī chhe... (uttaraḥ) hen?
(shrotāḥ) ā to upādānathī vāt karī. (uttaraḥ) upādānanī nahīn, e to vastunī sthiti e ja chhe.
uchit nimitta bhale ho! paṇ te kāḷe- te te potāne kāraṇe utpādavyayadhrauvyapaṇe sattā pariṇame chhe ne
e sattāguṇ, guṇīno chhe. ī sattānun pariṇaman chhe je ī guṇīnun ja pariṇaman chhe. sanyoganun nahīn.
āhā...hā...hā!

Page 439 of 540
PDF/HTML Page 448 of 549
single page version

gāthā – 109 pravachanasār pravachano 439
devīlālajī! āvī vāt chhe. besavī kaṭhaṇ paḍe! (shrotāḥ) bese to samādhān thāy... (uttaraḥ)
vastusthiti ām chhe.
(kahe chhe) ahīnyān batāvavāmān eṭalo bhāv chhe ke koīpaṇ tattvane ekadam badalatī avasthā
dekhīne, sanyog āvyo māṭe badalatī avasthā (ekadam) thaī em nathī. pahelān ām hatun ne pachhī
kem ām thayun? pahelān ā rīte, ā paryāy nahotī nyān beṭho tyāre ahīnyān (beṭho tyāre) ā
gnānanī paryāy āvī thaī ānhī. sāmbhaḷavāmānthī thaī to enun kāraṇ shun? āhā... hā! kahe chhe ke
eno gnānaguṇ ne sattāguṇ ja. utpādavyayadhrauvyarūp (pariṇame) chhe. ethī tenā guṇanun utpādavyay ne
dhrauvya karīne ja e (gnān) thayun chhe. ane e guṇ guṇīno eṭale dravyanun ja e pariṇaman chhe. bījānun
chhe nahīn’ . devīlālajī! āhā... hā! have āmān paranī dayā ne paranī hinsā... mandir banāvavā ne...
rathayātrā banāvavā ne.. āhā..! bhāre vāt bhaī!
koī paṇ dravya, te te kāḷe-sanyogo bhale vividh prakāranā āve- ethī ahīnyān vividh
prakāranī paryāyo thaī em’ nathī. te kṣhaṇe ja tenā utpādano, vyayano, dhrauvyano- sattāguṇanun pariṇaman
chhe. māṭe thāy chhe. te guṇ chhe guṇīno te, guṇī to dhruvapaṇe paḍayun chhe. sanyogorūpe pariṇamyā’ tā māṭe
sanyogone laīne pariṇamyā chhe em’ nathī. āhā... hā! ā to bese evun chhe.
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “guṇ ja chhe. – ā rīte sattā ne dravyanun guṇ–guṇīpaṇun siddha thāy chhe.”
om

Page 440 of 540
PDF/HTML Page 449 of 549
single page version

gāthā – 110 pravachanasār pravachano 440
have guṇ ne guṇīnā anekapaṇānun khaṇḍan kare chheḥ-
णत्थि गुणो त्ति कोई पज्जाओ तीह वा विणा दव्वं ।
दव्वतं पुण भावो तम्हा दव्वं सयं सत्ता ।। ११०।।
नास्ति गुण इति वा कश्चित् पर्याय इतीह वा विना द्रव्यम् ।
द्रव्यत्वं
पुनर्भावस्तस्माद्द्रव्यं स्वयं सत्ता ।। ११०।।
paryāy ke guṇ evun koī na dravya viṇ vishve dīse
dravyatva chhe vaḷī bhāv; tethī dravya pote sattva chhe. 110
gāthā – 110
anyavārthaḥ– [इह] ā vishvamān [गुणः इति वा कश्चित्] guṇ evun koī [पर्यायः इति वा]
ke paryāy evun koī, [द्रव्यं विना न अस्ति] dravya vinā (-dravyathī judun) hotun nathī; [द्रव्यत्वं पुनः
भावः] ane dravyatva te bhāv chhe (arthāt astitva te guṇ chhe); [तस्मात्] tethī [द्रव्यं स्वयं
सत्ता] dravya pote sattā (arthāt astitva) chhe.
ṭīkāḥ– kharekhar dravyathī pr̥uthagbhūt (jūdun) guṇ evun koī ke paryāy evun koī paṇ na hoy; -
jem suvarṇathī pr̥uthagbhūt tenī pīḷāsh ādi ke tenun kuṇḍaḷapaṇun ādi hotā nathī tem. have, te dravyanā
svarūpanī vr̥uttibhūt ‘astitva’ nāmathī kahevātun je dravyatva te teno ‘bhāv’ nāmathī kahevāto guṇ ja
hovāthī, shun te dravyathī pr̥uthakapaṇe varte chhe? nathī ja vartatun. to pachhī dravya svayamev (pote ja) sattā ho.
110.