Pravachansar Pravachano-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Date: 30-6-1979b,30-06-1979; Gatha: 111.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 35 of 44

 

Page 441 of 540
PDF/HTML Page 450 of 549
single page version

gāthā – 110 pravachanasār pravachano 441
pravachanaḥ tā. 30–6–79.
‘pravachanasār’ 110 gāthā. ‘have guṇ ne guṇīnā anekapaṇānun khaṇḍan kare chheḥ- āhā... hā!
abhed siddha karī ane pachhī tadna guṇ ne guṇī ek ja chhe, em’ nathī. guṇ ane guṇīnā
anekapaṇānun khaṇḍan kare chhe. āhā... hā!
णत्थि गुणो त्ति व कोई पज्जाओ तीह वा विणा दव्वं ।
दव्वत्तं पुण भावो तम्हा दव्वं सयं सत्ता ।। ११०।।
paryāy ke guṇ evun koī na dravya viṇ vishve dīse;
dravyatva chhe vaḷī bhāv; tethī dravya pote sattva chhe. 110.
āhā... hā! āchārya! digambar āchāryo! kundakund āchārya!! āhā... hā! prachur samvedan bharyā
chhe! prachur ānandanā samvedanamān paḍayā chhe! āvī ṭīkā thaī gaī chhe. āhā... hā! eno tātparya e chhe
ke koīpaṇ paryāy thavā kāḷe sanyog upar draṣhṭi na kar. sanyog āvyā māṭe ā thayun! āhā.. hā! ghare
beṭho’ to tyāre pariṇām bījān hatān, ane bhagavānanā darshan karyā tyāre pariṇām bījān āvyān, māṭe
ī pariṇām sanyogathī āvyān, em nathī. te pariṇām te vakhate sattāguṇano evo ja utpādano samay
hato. e thayo chhe. sattā utpādavyayadhrauvyapaṇe thaī chhe. ane e sattā dravyathī judī nathī māṭe dravya ja e
utpādavyayadhrauvyapaṇe thayun chhe. āhā... hā! bhagavānane laīne e shubhabhāv thayo nathī, em kahe chhe.
āhā... hā.. hā! ko’! ane ī shubhabhāv thayo, te kāḷe sātāvedanīy bandhāṇī, e ā shubhabhāvane
laīne nahīn em kahe chhe. tun sanyogathī na jo! āhā... hā... hā! ī sātāvedanīyanā paramāṇu je chhe ī
asti chhe ī sattā dharāve chhe. ane sattā (chhe) temān utpādavyayadhrauvya pariṇaman chhe tethī te vakhate karma
(prakr̥iti) paṇe pariṇamavānī paryāy, enā sattāguṇane laīne, ane ī guṇ guṇīno-dravyano chhe. to
dravyane laīne ī pariṇām karmarūpe thayān chhe’ . ātmāe rāg-dveṣh karyā māṭe sātāvedanīy (prakr̥iti)
thaī ke kaṣhāy thaī (to) em nathī. āhā... hā... hā!
(shrotāḥ) nimitta kāraṇane laīne
sātāvedanīy bandhāy, sakāraṇ...! (uttaraḥ) e badhī vātun! ī sāṭu to vāt kahevāy chhe ā.
(kahe chhe) ī vāt karatāne bahu, paṇ nimitta koṇ? uchit nimitta ho! paṇ ene laīne
pariṇām thayān chhe (em nathī kahe chhe) āhā.. hā! gajab vāt chhe!! tīrthaṅkaragotra bandhāy (evā)
shubhabhāv thayā, e enī sattānī paryāyano utpattino kāḷ chhe. tethī te tīrthaṅkaragotra bandhāṇun em
nahīn. tīrthaṅkaragotra bandhāṇun emān enā paramāṇunā je sattāguṇ chhe e karmanī paryāyapaṇe thavāno
utpādapaṇe, vyayapaṇe, ne dhrauvyapaṇe e sattāguṇanun (pariṇaman) chhe. ne sattāguṇanā pariṇām, guṇīnā

Page 442 of 540
PDF/HTML Page 451 of 549
single page version

gāthā – 110 pravachanasār pravachano 442
chhe eṭale karmanā paramāṇu chhe. e kramabaddha ja e rīte pariṇamyā chhe. āhā... hā! āvī vāt chhe.
āhā... hā! ekaso das (gāthā.)
ṭīkāḥ– “kharekhar dravyathī pr̥uthagbhūt (judun) guṇ evun koī ke paryāy evun koī paṇ na hoy;”
paryāy bhinna jātanī lāge. māṭe e to pr̥uthak chhe. em nathī. dravya-guṇanī paryāy, ekadam pheravāḷī
lāge. ek samaye mati-shrut ne bīje samaye kevaḷagnān. samajāṇun kāī? ethī em na lāge ke olā
sanyogo anukūḷ āvyā māṭe thayun. ke nā. e to utpādavyayadhrauvyapaṇe pariṇaman māṭe kevaḷagnān
thavānun, enā guṇ-guṇīno svabhāv ja evo chhe te thayun. pūrvanī paryāyane laīne ya nahīn. āhā... hā!
kevaḷagnānano paryāy, utpādarūpe sattāthī potānā gnān (guṇ) nī hayātīthī, utpādarūpe, vyayarūpe,
dhrauvyarūpe thayo. svataḥ potāthī thayo chhe. te karmano nāsh thayo ke pūrvanī paryāyane laīne thayo to ā
utpād kevaḷagnānano thayo eme ya nathī. āhā... hā! e to pahelān āvī gayun (gāthā.) ekaso
ekamān. vyay chhe ī utpādane laīne nathī, utpādane vyayanī apekṣhā nathī, potānā vyayanī apekṣhā
nathī. to paranī apekṣhā hoy, em ja nahīn. āvī vāt chhe bhāī! āhā...hā...hā!
(kahe chhe) mandir banāvavā pandar-pandar lākhanā. āvo pramukh māṇas hoy, agresar ṭhīk hoy
to ī sārun kām kare. enī ahīnyān nā pāḍe chhe. ahā... hā... hā! vyavasthāpak barābar hoy dhyān
rākhanāro. to tyān (sansthā ke mandiromān) paryāy sarakhī thāy. em nathī kahe chhe. āhā.. hā! ī
vakhate tenā te vastumān (je) guṇ chhe sattāguṇ lo, gnānaguṇ gaṇīe, enun pariṇaman e kāḷe e
ja utpādavyayadhrauvya rūpe pariṇaman thavānun chhe. tethī te (guṇ dravyano chhe) tethī te dravyanun ja pariṇaman
chhe. vyavasthā, vyavasthā karanāro chhe māṭe (vyavasthit) ahīnyān thayun chhe em nathī. āhā.. hā! keṭalun
pheravavun paḍe āmān! ākho di’ dukāne beṭho. ne ā karyun ne ānun karyun ne āvun kāryun ne ā karyun,
gharākane barābar sāchavyā ne...! āhā.. hā! mīṭhāsathī bolīne ām karyun! (karun-karun nā mithyātvathī
pheravavun paḍe!)
(shrotāḥ) ām mithyātva karyun ne vaḷī nokar rākhe (uttaraḥ) e badhā nokar-nokar
badhā, āhā! koṇ rākhe? ne koṇ chhoḍe? badhī vātun chhe. āhā... hā!
(kahe chhe) sheṭhiyāno je ātmā chhe. to tenā guṇanun astipaṇun (tenāmān) chhe ke nahīn! tenā
guṇanun astipaṇun chhe ke nahīn, sattā chhe ke nahīn! (to) sattā chhe te utpādavyayadhrauvyavāḷī chhe ke ekalī
sattā ja hoy.
उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं सत् aneसद्द्रव्यलक्षणम e siddha kare chhe.
‘utpādavyayadhrauvyayukta sat’ ane ‘saddravya lakṣhaṇam’ - eṭale koī paṇ padārthamān samay-samaye sattā
laīne utpādavyayadhrauvya te dravya chhe tethī dravyanā ja e pariṇām chhe. e parane laīne nahīn. ane te
sattāno utpādavyayadhrauvya thāy, e to tenun svarūp ja chhe. āhā... hā! ko’ samajāy chhe āmān? ā
badhā (sāme beṭhelā) hushiyār māṇas ke’ vāy. ā dākataro, vakīlo-davāyun-dākatarane davānun āvyun ne
ahīnyān. have ke’ ene

Page 443 of 540
PDF/HTML Page 452 of 549
single page version

gāthā – 110 pravachanasār pravachano 443
māṭe thashe. bolāve ke na bolāve! e to e vakhate bolāve nahīn to ya paryāy thavānī te thavānī.
āhā... hā! ane dākatarano ātmā paṇ te vakhate potānā utpādavyayadhrauvyanā pariṇamanamān te paryāy
thāyane! te āve chhe. āhā... hā... hā! bahu ākarun kām! ākhī duniyāmānthī judo paḍī jā! kahe chhe.
judo chho. paḍī jā eṭale...! (judo chho ja.)
(kahe chhe) ā sanyogone dekhīne, mārī paryāyamān pheraphār thayo, bījānī paryāyamān sanyogane
laīne pheraphār thayo, e bhulī jā! āhā... hā... hā... hā! te te kāḷe tenā utpādavyayane svabhāv
dhrauvya (eṭale)
उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं सत् e utpādavyayadhrauvya te pariṇām chhe. enun nām sattānā
pariṇām chhe. ane sattā satdravyanī chhe. tethī kharekhar dravyanā ja e pariṇām chhe. āhā... hā... hā!
ā sāmbhaḷ‌yun no hoy to bese nahīn. ekānt lāge ene ekānt! āhā... hā! shun thāy bhāī!
traṇalokanā nāth! kevaḷī paramātmānī ā vāṇī chhe. āhā... hā! e vāṇīmān kānīpaṇ pheraphār kare ke
ochhun, adhik ke viparīt (māne) to satne satpaṇe shāstrane, e rīte na māne e to mithyādraṣhṭi chhe.
āhā.. hā! shāstramān ek paṇ padane, ke ekapaṇ akṣharane-āve chhe ne ‘sūtra pāhuḍ’ mān bhāī!
sūtrapāhuḍamān kahe chhe ke shāstranā ek padane ke ek akṣharane pherave e mithyādraṣhṭi chhe. āhā... hā!
bhāre! ākarun kām bahu! āhā... hā!
(kahe chhe keḥ) to dravyanī je samayanī paryāy sattāne laīne thaī, ī parane laīne thaī em
māne ī mithyādraṣhṭi chhe. āhā... hā! shun! svatantratānā ḍhaṇḍherā!! āvā sāmbhaḷ‌yā nathī. āhā... hā!
(shrotāḥ) tenī lāyakāt nahotī to nahotun te vakhate... (uttaraḥ) mātra hāsya ja āhā..!
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “kharekhar dravyathī pr̥uthagbhūt (judun) guṇ evun koī ke paryāy evun koī
paṇ na hoy.” em siddha kare kare chhe have. ke guṇ ne guṇī judā nathī. e (sattā) guṇanun
utpādavyayadhrauvyanun pariṇaman thayun ī (dravyanun) guṇīnun ja thayun chhe. e dravya ne guṇ bey abhed chhe.
em kahe chhe. āhā... hā!
“jem suvarṇathī pr̥uthagbhūt tenī pīḷāsh ādi ke tenun kuṇḍaṇapaṇun ādi
hotā nathī.” e suvarṇa eṭale dravya, pīḷāsh eṭale guṇ ne kuṇḍaḷ ādi paryāy, e suvarṇathī tenā
guṇo judā nathī. ane kuṇḍaḷādi paryāyo hotān nathī. sonāthī sonānā pīḷāsh ādi guṇo, ane kuṇḍaḷ
ādi paryāyo, e sonāthī judān hotān nathī. āhā... hā! hajī ā to draṣhṭānt chhe hon? “tem have, te
dravyanā svarūpanī vr̥uttibhūt ‘astitva’ nāmathī kahevātun je dravyatva.”
dravyano-svarūpanī hayātīvāḷun
eṭale astitva-sattā, nāmathī kahevātun je dravyatva “te teno ‘bhāv’ nāmathī kahevāto guṇ.” dravyatva
nāmano guṇ, sattā nāmano guṇ, kahevāto
“guṇ ja hovāthī” sattā nāmano-dravyatva nāmano guṇ ja
hovāthī, “shun te dravyathī pr̥uthakapaṇe varte chhe? (arthāt) sattā, utpādavyayadhrauvyapaṇe pariṇamī ī sattā
dravyathī pr̥uthakapaṇe varte

Page 444 of 540
PDF/HTML Page 453 of 549
single page version

gāthā – 110 pravachanasār pravachano 444
chhe? āhā... hā! thoḍāmān bahu-ghaṇun bharyun chhe bhāī! dravyatva te bhāv kahevāy chhe e dravyano ‘bhāv’
kahevāy ne...! dravya (je chhe) bhe bhāvavāḷun ne dravyatva (te) bhāv. (athavā) dravya bhāvavāḷun-guṇavāḷun
ane sattā-dravyatva te guṇ. te ‘bhāv’ nāmathī kahevāto guṇ ja hovāthī kahe chhe ne dravyano ā
‘bhāv’. to e bhāv te guṇ ja chhe. āhā... hā! dravyano ‘astitva’ bhāv. dravyano sattābhāv. paṇ
ī dravyano sattābhāv te dravya ja chhe. āhā... hā! āhā... hā... hā... hā! āchāryoe! digambar
santoe! kām karyun chhe! māṇasane āgrah chhoḍīne jarī (vichāravun joīe) khoṭun lāge ke ā badhun
(tyāre) amārun shun khoṭun? bāpu! māṇasane. vichār to kar bhāī! āhā...! āvī vātanī gandh kyān
chhe bīje shāstramān ya. ā karo.. ā karo... ā karo... ā karo.. ahīnyān kahe chhe ke tun karavānun kahechhe,
(to sāmbhaḷ) enī sattānā pariṇām enāmān ne tārī sattānā pariṇām tārāmān (thaī ja rahyā
chhe.) shun karavun chhe tāre? āhā.. hā! kem ke ī dravya (shun) sattā vinānun chhe? ane ī sattā
utpādavyayadhrauvya vinānī chhe? ane utpādavyayadhrauvya vinānun e dravya chhe? (nathī ja.) āhā.. hā!
āvī vāt chhe. (loko to) vād-vivād kare pachhī, nahīn? ānāthī ām rahyun- karmano ākaro uday
āve tyāre vikār thāy ja. nahīntar vikār chhe ī svabhāv thaī jāy. ahīnyān kahe chhe ke vikār thavāno
paryāy te samaye sattānāmanā guṇanun e jātanun astitva pariṇām thavānun chhe ī utpādavyayadhrauvyarūpe
potāthī thayun chhe. karmane laīne nahīn. āhā... hā!
have ā ratanachandajī to jyān āve nyān ī ja nākhe chhe. āve te e karmane laīne thāy,
karamane laīne thāy, karamane laīne thāy- gnānāvaraṇīyane laīne gnān thāy. āhā... hā! ahīnyān kahe
chhe ke ī gnānanun je ochhā-vattāpaṇun thāy chhe ī gnānamān sattā nāmano guṇ chhe athavā gnānamān gnānanun
hayātīvāḷo guṇ chhe ne...! e hayātīvāḷī pote ja utpādavyay (dhrauvya) paṇe thāy chhe. dhrauvyapaṇun
rākhīne, utpādapaṇe (pote ja thāy chhe. hīṇī paryāy thāv ke adhik thāv. e potānā ja utpādavyay
(dhrauvya) thī thāy chhe, parane laīne nahīn’. āhā... hā... hā! ā moṭo vāndho hato ne..? varṇījī hāre.
ī eṇe lakhyun chhe badhā pustako (mān). sonagaḍhanun sāhitya jūṭhun chhe. būḍāḍī mūkashe badhāne! āhā.. hā!
eṇe ā vāt sāmbhaḷī no’tī. āhā... hā!
(kahe chhe keḥ) koī paṇ samaye, karamano utpād-vyay, enī sattānā ne satthī chhe. shun kīdhun? ī
karam chhe tenī sattāthī chhe ne ‘utpādavyayadhrauvya yuktan sat tenun dravya chhe. eṭale ī satthī sattā chhe ne
sattāthī pariṇaman chhe ne ī badhun abhed chhe. āhā..hā! em bhagavān ātmāmān, vikāranā pariṇām chhe
ī utpādapaṇe, sattā nāmanā ke astitvaguṇane laīne utpādavyayapaṇe pariṇame chhe te sattāguṇanun pariṇaman
chhe. ī karamane laīne nahīn. āhā...hā! (māthe hāth mūkīne loko bole chhe ne) amāre shun karavun bhāī,
karamanun jor chhe. karamanun jor chhe. karamanun jor chhe. ī tadna badhī mithyā-bhramaṇā chhe. āhā...hā!

Page 445 of 540
PDF/HTML Page 454 of 549
single page version

gāthā – 110 pravachanasār pravachano 44p
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “je dravyatva te teno ‘bhāv’ nāmathī kahevāto guṇ ja hovāthī.” sattā
kaho, guṇ kaho ke kaho (ekārtha chhe.) “shun te dravyathī pr̥uthakapaṇe varte chhe? je guṇ kaho ke bhāv kaho (ke
sattā kaho) e shun dravyathī judā varte chhe? “nathī ja vartatun. to pachhī dravya svayamev (pote ja) sattā
ho.”
ke vastu pote svayamev ja chhe. sattā chhe ne ī sattā utpādavyay (dhrauvya) paṇe pariṇame chhe.
āhā... hā! shabdo thoḍā (chhe.) paṇ emān bhāv ghaṇā bharyā chhe! āhā... hā! ahīnyān to vāt-sat
shun chhe enī vāt chhe bāpā! ahīn koī pakṣha nathī, vāḍo nathī. ā to
‘sat’ nī ‘sthiti’ nī
‘maryādā’ – satnī maryādā kaye prakāre chhe. (enī vāt chhe.) āhā.. hā! ī ekaso das thaī (gāthā-
110).
visheṣh kaheshe.......

Page 446 of 540
PDF/HTML Page 455 of 549
single page version

gāthā – 111 pravachanasār pravachano 446
have dravyane sat-utpād ane asat-utpād hovāmān avirodh siddha kare chheḥ-
एवंविहं सहावे दव्वं दव्वत्थपज्जयत्थेहिं ।
सदसब्भावणिबद्धं पाडुब्भावं सदा लभदि ।। १११।।
एवंविधं स्वभावे द्रव्यं द्रव्यार्थपर्यायार्थाभ्याम् ।
सदसद्भावनिबद्धं प्रादुर्भावं सदा लभते ।। १११।।
āvun darav dravyārtha–paryāyārthathī nijabhāvamān
sadbhāv–aṇasadbhāvayut utpādane pāme sadā. 111.
gāthā – 111
anvayārthaḥ– [एवंविधं द्रव्यं] āvun (pūrvokat) dravya [स्वभावे] svabhāvamān
[द्रव्यार्थपर्यायार्थाभ्यां] dravyārthik ane paryāyārthik nayo vaḍe [सदसद्धावनिबद्धं प्रादुर्भावं]
sadbhāvasambaddha ane asadbhāvasambaddha utpādane [सदा लभते] sadā pāme chhe.
ṭīkāḥ– ā pramāṇe yathodit sarva prakāre 1akalaṅk lakṣhaṇavāḷun, anādinidhan ā dravya sat-
svabhāvamān (astitvasvabhāvamān) utpād pāme chhe. dravyano te utpād, dravyanī 2abhidheyatā vakhate
sadbhāvasambaddha chhe ane paryāyonī abhidheyatā vakhate asadbhāvasambaddha chhe. te spaṣhṭa samajāvavāmān
āve chheḥ-
jyāre dravya ja kahevāmān āve chhe- paryāyo nahi, tyāre utpatti-vināsh rahit, yugapad pravartatī,
dravyanī nipajāvanārī 3anvay shaktio vaḍe, utpattivināshalakṣhaṇavāḷī, krame pravartatī,

----------------------------------------------------------------------
1. akalaṅk= nirdoṣh. (ā dravya pūrve kahelā sarva prakāre nirdoṣh lakṣhaṇavāḷun chhe.)
2. abhidheyatā= kahevāyogyapaṇun; vivakṣhā, kathanī.
3. anvayashaktio= anvayarūp shaktio. (anvayashaktio utpatti ane nāsh vinānī chhe. ekīsāthe pravarte chhe ane dravyane nipajāve
chhe. gnān, darshan, chāritra vagere ātmadravyanī anvayashaktio chhe.)

Page 447 of 540
PDF/HTML Page 456 of 549
single page version

gāthā – 111 pravachanasār pravachano 447
paryāyonī nipajāvanārī te te 1vyatirekavyakitaone pāmatā dravyane 2sadbhāvasambaddha ja utpād chhe;
suvarṇanī jem. te ā pramāṇeḥ jyāre suvarṇa ja kahevāmān āve chhe bājubandh vagere paryāyo nahi, tyāre
suvarṇa jeṭalun ṭakanārī, yugapad pravartatī, suvarṇanī nipajāvanārī anvayashaktio vaḍe, bājubandh vagere
paryāyo jeṭalun ṭakanārī, krame pravartatī, bājubandh vagere paryāyonī nipajāvanārī te te vyatirek
vyakitaone pāmatā suvarṇane sadbhāvasambaddha ja utpād chhe.
ane jyāre paryāyo ja kahevāmān āve chhe- dravya nahi, tyāre utpattivināsh jemanun lakṣhaṇ chhe
evī, krame pravartatī, paryāyonī nipajāvanārī te te vyatirek vyakitao vaḍe, utpattivināsh rahit,
yugapad pravartatī, dravyanī nipajāvanārī anvayashaktione pāmatā dravyane
*asadbhāvasambaddha ja utpād
chhe; suvarṇanī jem ja. te ā pramāṇeḥ jayāre bājubandh vagere paryāyoj kahevāmān āve chhe -suvarṇa nahi,
tyāre bājubandh vagere paryāyo jeṭalun ṭakanārī, krame pravartatī, bājubandh vagere paryāyonī nipajāvanārī te
te vyatirek vyakitao vaḍe, suvarṇa jeṭalun ṭakanārī, yugapad pravartatī, suvarṇanī nipajāvanārī anvay
shaktione pāmatā suvarṇane asadbhāvayukta ja utpād chhe.
have, paryāyonī abhidheyatā vakhate paṇ, asat-utpādamān paryāyonī nipajāvanārī te te
vyatire kavyakitao yugapadpravr̥utti pāmīne anvayashaktipaṇāne pāmatī thakī paryāyone dravya kare chhe
(paryāyonī vivakṣhā vakhate paṇ, vyatirek vyakitao anvayashaktirūp banatī thakī paryāyone dravyarūp kare
chhe); jem bājubandh vagere paryāyonī nipajāvanārī te te vyatirek vyakitao yugapadpravr̥utti pāmīne
anvayashaktipaṇāne pāmatī thakī bājubandh vagere paryāyone suvarṇa kare chhe tem. dravyanī abhidheyatā
vakhate paṇ, sat-utpādamān dravyanī nipajāvanārī anvayashaktio kramapravr̥utti pāmīne te te
vyatirekavyakitapaṇāne pāmatī thakī dravyane paryāyo (-paryāyorūp) kare chhe, jem suvarṇanī nipajāvanārī
anvayashaktio kramapravr̥utti pāmīne te te vyatirekavyaktipaṇāne pāmatī thakī suvarṇane bājubandh ādi
paryāyamātra- (-paryāyamātrarūp) kare chhe tem.
māṭe dravyārthik kathanathī sat-utpād chhe, paryāyārthik kathanathī asat-utpād chhe- te vāt
anavadya (nirdoṣh, abādhya) chhe.
----------------------------------------------------------------------
1. vyatirekavyakitao= bhedarūp pragaṭatāo. [vyatirek vyakitao utpattivināsh pāme chhe. krame pravarte chhe ane paryāyone nipajāve chhe.
shrutagnān kevaḷagnān vagere tathā svarūpācharaṇachāritra, yathākhyāt chāritra vagere ātmadravyanī vyatirek vyaktio chhe, vyatirek tathā
anvayanā artho māṭe āgaḷ āvel padaṭippaṇ (phūṭanoṭ) juo.
]
2. sadbhāv sambaddha = hayātī sāthe sambandhavāḷo- saṅkaḷāyelo. [dravyanī vivakṣhā vakhate anvayashaktione mukhya ane vyatirekavyakitaone
gauṇ karātī hovāthī, dravyane sadbhāvasambaddha utpād (sat-utpād, hayātano utpād) chhe.]
* asadbhāvasambaddha = ahayātī sāthe sambandhavāḷo- saṅkaḷāyelo [paryāyonī vivakṣhā vakhate, vyatirekavyakitaone mukhya ane
anvayashaktione gauṇ karātī hovāthī, dravyane asadbhāv-sambaddha utpād (asat-utpād, avidyamānano utpād) chhe.]

Page 448 of 540
PDF/HTML Page 457 of 549
single page version

gāthā – 111 pravachanasār pravachano 448
bhāvārthaḥ– je pahelān hayāt hoy tenī ja utpattine sat-utpād kahe chhe ane je pahelān hayāt
na hoy tenī utpattine asat-utpād kahe chhe. jayāre paryāyone gauṇ karīne dravyanun mukhyapaṇe kathan
karavāmān āve chhe, tyāre to je hayāt hatun te ja utpanna thāy chhe (kāraṇ ke dravya to traṇe kāḷe hayāt
chhe); tethī dravyārthik nayathī to dravyane sat-utpād chhe. ane jyāre dravyane gauṇ karīne paryāyonun
mukhyapaṇe kathan karavāmān āve chhe, tyāre je hayāt nahotun te utpanna thāy chhe. (kāraṇ ke vartamān
paryāy bhūtakāḷe hayāt nahoto), tethī paryāyārthik nayathī dravyane asat-utpād chhe.
ahīn e lakṣhamān rākhavun ke dravya ane paryāyo judī judī vastuo nathī; tethī paryāyonī vivakṣhā
vakhate paṇ, asat-utpādamān, je paryāyo chhe te dravya ja chhe. ane dravyanī vivakṣhā vakhate paṇ, sat-
utpādamān, je dravya chhe te paryāyo ja chhe. 111.
pravachanaḥ tā. 30–6–79.
‘pravachanasār.’ 111 gāthā.
‘have dravyane sat–utpād ane asat–utpād hovāmān avirodh siddha kare chheḥ– āhā...! shun kahe
chhe? dravya chhe... ne utpād thāy chhe. ī satno utpād chhe. ane asatno utpād chhe. eṭale pahelān no’
tun ne navun utpanna thayun e paryāyane asat utpād kahe chhe. (e satutpād ane asatutpād hovāmān)
avirodh siddha kare chhe; emān virodh nathī. shun kahyun ī? dravya chhe, te chhe, chhe eno utpād chhe. chhe teno
utpād chhe. ek vāt. ane bījī (vāt) nathī (paryāy) teno utpād chhe. āhā... hā! dravyamān te hatun
teāvyun chhe. ī sat chhe. ane paryāyamān nahotun ne paryāy (navī) thaī chhe ī asat utpād chhe. beyamān
virodh nathī. āhā...hā! asat-utpādamān hovāmān avirodh darshāve chhe. beyamān virodh nathī em kahevun
chhe. ā māthun (mathāḷun) gāthāmān nākhavun chhe. (eno bhāv gāthāmān chhe.) chhe? (pāṭhamān.) vastuno
satutpād chhe te ūpaje chhe ane nathī te ūpaje chhe e be bhāvamān virodh nathī. āhā...! chhe te
ūpaje chhe ī sat (dravya) nī apekṣhāe, ane nathī te ūpaje chhe ī paryāyanī apekṣhāe. paryāy no’
tī ne upajī e paryāyanī apekṣhāe (asatutpād). samajāṇun kāī āmān? ekasone agiyār
(gāthā).
एवंविहं सहावे दव्वं दव्वत्थपज्जयत्थेहिं ।
सदसब्भावणिबद्धं पादुब्भावं सदा लभदि
।। १११।।
āvun darav dravyārtha–paryāyārthathī nijabhāvamān
sadbhāv–aṇasadbhāvayut utpādane pāme sadā. 111.

Page 449 of 540
PDF/HTML Page 458 of 549
single page version

gāthā – 111 pravachanasār pravachano 449
āhā... hā! āvī jātano upadesh! āhā...! shun āmān karavun shun! na karavun kāī? shun karavun ī
āmān shun nathī āvatun? te dravyanī tenī paryāy, tenāthī chhe tem mānavun, te mān. (ī karavānun chhe.) te
koī paṇ kṣhaṇe, vilakṣhaṇ dravya (sanyogamān) dekhīne ane ā dravyane dekhīne, vilakṣhaṇ paryāy tane
dekhātī hoy, (to paṇ) ī parane laīne nathī. āhā... hā! ām amathun lākaḍun paḍayun chhe tenā upar
vānsalo ām paḍayo (chhoḍā thayān) to ī (vānsalānā) sanyogane laīne (lākaḍānī) ī paryāy thaī
chhe em nathī. vānsalo nahoto tyān sudhī kaṭako nahoto lākaḍāno, ām lāgatān ja thayo, (loko)
sanyogathī jue chhe ne (māne chhe ke) āne laīne ā thayun. gnānī jue chhe ke enāmān sattā chhe enā
utpādavyayadhrauvya pariṇaman chhe tenāthī te thayun chhe. āhā... hā! shāntibhāī! ā to samajāy tevun chhe.
āhā... hā!
ko’ sīsapenane chharī sārī aḍī, ām chharī. ī sanyogathī dekhanārā em dekhe chhe ke enāthī
(sīsapen chholāy) chhe. ī sanyogane dekhanārā mithyādraṣhṭi, enāthī dekhe chhe. ane svabhāvanī sthitinā
dekhanārā (samyagdraṣhṭi) te ṭāṇe, te sattāno, te rīte utpād thavāno chhe te tenā utpādavyayadhrauvyathī thayun
e. e chharīthī (sīsapenanun chholāvun) thayun nathī. āhā... hā... hā! (em gnānī dekhe chhe.) āvun koṇ
māne? have chokhkhī vāt. (āṅkhethī dekhāy.) jene sat jotun hoy ī māne bāpā! duniyā, duniyāne
ṭhekāṇe game te rahī! roṭalīnā be ṭukaḍā dāntathī thāy chhe. em jonārā sanyogathī jue chhe. shun kīdhun ī?
roṭalīnā ṭukaḍā be dāntathī thāy ī sanyogathī jove chhe. sanyog (dāntano) thayo māṭe ā ṭukaḍā thayā ī
enī vilakṣhaṇatā sanyogathī thaī em agnānī māne chhe. dharmī em māne chhe ke enī sattā te
roṭalīnā paramāṇunī, te rīte ṭukaḍā thavānā paryāyano utpād chhe te utpād thayo chhe. (dāntane laīne
nahīn.) ekadam vilakṣhaṇatā dekhī māṭe parane laīne thayun- pahelun kem nahotun ke ā āvyun tyāre thayun-
dānt aḍe tyāre ām kaṭakā thayā ī sanyogane dekhanārā, enā satnī te samayanī utpādavyayadhrauvya
sattā chhe. tenāthī thayun (chhe.) e joto nathī. āhā... hā! āvun chhe. (vastusvarūp!)
(gāthā) agiyāramīne? (shrotāḥ) jī, hā.
“ṭīkāḥ– ā pramāṇe yathodit.” yathā udit “sarva prakāre akalaṅk lakṣhaṇavāḷun.” āhā... hā!
nirdoṣh, ā dravya pahelān (thī jā nirdoṣh lakṣhaṇavāḷu chhe. āhā... hā! dravyanī sattā ne sattānā
utpādavyayadhrauvya, e nirdoṣh lakṣhaṇ chhe. shun kīdhun, samajāṇun? dravyano sattāguṇ, ane sat te
utpādavyayadhrauvyayuktan eṭale
उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं सत् ne सद्द्रव्य–लक्षणम् e nirdoṣh lakṣhaṇ chhe.
āhā... hā! ‘tattvārthasūtra’ nā sūtro chhe. (adhyāy-pa sūtra. 29, 30) pakṣhane āḍe sūjh paḍe nahīn
(lokone) sūjh paḍe nahīn! āhā... hā! “ā pramāṇe yathā udit sarva prakāre akalaṅk lakṣhaṇavāḷun” chhe
sat! akalaṅk lakṣhaṇavāḷun chhe dravya.
“anādinidhan ā dravya sat–svabhāvamān (astitvasvabhāvamān)
utpād pāme chhe.” āhā... hā... hā... hā! keṭalī vāt kare chhe!! anādi- anant ā dravya, koīpaṇ
dravya-sat-svabhāvamān - astitvasvabhāvamān

Page 450 of 540
PDF/HTML Page 459 of 549
single page version

gāthā 111 pravachanasār pravachano 4pa0
potānā utpādane pāme chhe. āhā... hā!
(kahe chhe) guruno shiṣhya nathī ne shiṣhyano guru nathī. em kahe chhe. guruthī thātun nathī. guruno
sanyog dekhīne-vāṇī sāmbhaḷīne-ā (gnān) thayun. ethī sanyogathī dekhanārā (nī) ī draṣhṭi khoṭī chhe.
(shrotāḥ) guruno upakār bhūlavānī vāt (ā) chhe...! (uttaraḥ) ī pachhī upakāranī vāt. ahā..
hā... hā! (muktahāsya). upakārano artha pachhī (bahumān) āve. vinay ādi (āve.) pahelān ā
siddhānt nakkī thaīne (pachhī nimittanī vāt chhe.) ahīnyān to evī vāt chhe bāpu! āhā... hā! ke
ā hun (tamāro guru) ne amāro upakār tame māno, ne tame ām karo ne tame ām karo ne... are
bāpu! sāmbhaḷane bhāī! āhā... hā! ī ja naṅkhāī chhe ne! (chhāpe chhe ne) ā chaud brahmāṇḍanun chitra
āve chhe ne...! ane pachhī (moṭā akṣharathī)
जीवानाम् परस्परः उपग्रहः jīv paraspar (anu) grahe
chhe, guru shiṣhyane anugrahe chhe. shiṣhya gurunī sevā kare ī paraspar upagrah chhe.’ āhā... hā... hā!
(shrotāḥ) paṇ upakār chhe ne emano? (uttaraḥ) ko’ mīṭhābhāī? āve chhe ke nahīn ā
chopāniyāmān? pahelun chaud brahmāṇḍ chitare ne heṭhe lakhe ‘ā’
जीवानाम् परस्परः उपग्रहः jīvone
paraspar upakār? kevun mīṭhun lāge ke māṇasane oshiyāḷā bhikhārīne! ahā... hā... hā! (vaktā-
shrotānun hāsya) oshiyāḷā! bhikhārīne lāge ke āhā! paraspar upakār! eno āpaṇane upakār!
āhā... hā! ene laīne āpaṇun nathī hon! (shrotāḥ) umāsvātīe kahyun enun shun samajavun? (uttaraḥ)
em kyān kīdhun chhe ī? e to upakārano artha chhe eṭalun jaṇāvyun chhe. shāstrījīe ‘(paramārtha)
vachanikā’ mān eno artha karyo chhe. upakārano artha (ek dravya bījā dravyanun) kāī kare chhe e nahīn. e
vakhate chhe ‘ā’ ene ānhī upakār tarīke kahyun chhe. shāstrījīe ‘vananikā’ mān artha karyo chhe evo.
āhā... hā! atyāre moṭo! jagatamān ām jāṇe ke... āhā... hā! (vyākhyāno kare) ‘paraspar
upakār ke ek-bījā’ ‘mānhomānhe samp karo’ ‘paropakār karo’ ‘bījāne madad karo’! āhā... hā!
balubhāī! shun karyun ī rūpiyā bhegā karyā ne davā... ne... bavā... ne moṭā kārakhānā!
(ahīnyān to kahe chhe) ek paṇ dravya, sattā guṇ vinā hoy nahīn. ane sattā guṇ, utpādavyay
(dhrauvya) thayā vinā rahe nahīn. (kartāpaṇānun bhūt) khalās thaī gayun!! āhā... hā! koī paṇ dravya,
sattā vinā hoy nahīn, ane sattāno guṇ utpādavyayadhrauvya (pariṇaman) vinā hoy nahīn. (aho!
sadguruno vātsalya guṇ) lo! atyāre kyāthī āvyā?
je vastu chhe (ī) vastu chhe asti! samajāṇun kāī? ‘chhe’ (asti athavā) ‘chhe’ eno je
gnānaguṇ ne sattāguṇ chhe. (eṭale) astitvaguṇ-sattāguṇ chhe ī paṇ chīj (asti) chhe. ‘chhe’ e
astitvanāmano guṇ chhe. ī sat chhe sattāguṇ chhe ī guṇīno guṇ chhe. (eṭale ke) ī dravyano guṇ chhe.
ane te sattā (guṇ) utpādavyayadhrauvyapaṇe pariṇame chhe. samay-samay enun pariṇaman thāy (chhe.)

Page 451 of 540
PDF/HTML Page 460 of 549
single page version

gāthā – 111 pravachanasār pravachano 4pa1
utpanna te utpād ne jūnun jāy ne dhrauvyapaṇe rahe. (te ekek samayamān traṇ chhe) sattānun (svarūp)
pariṇaman svarūp chhe. (athavā) ī sattānun svarūp (jā pariṇaman chhe. (e pariṇaman) ī dravyanun
(ja) pariṇaman chhe. enā pariṇamanamān bījāthī kāī (kārya) thayun chhe e vātamān kāī māl nathī.
āhā... hā! āvī vātun chhe bāpā! āhā... hā! ī ahīnyān kahe chhe juo!
“dravyano te utpād, dravyanī abhidheyatā vakhate.” abhidheyatā- kahevāyogyapaṇun; vivakṣhā;
kathanī (phūṭanoṭamān chhe artha.) abhidheyatā vakhate “sadbhāvasambaddha chhe.” shun kahe chhe? vastu je chhe- ā
ātmā, paramāṇu, māṭī-jaḍ-dhūḷ e darekamān jayāre enī paryāy thāy chhe (ī paryāy) enī sattāthī
thaī, enā dravyathī thaī (dravyamān hatī te thaī) ī sadbhāvasambaddhathī kahyun. ane paryāy apekṣhāe kahīe
to e ṭāṇe (utpādaparyāy) nahotī ne thaī e asadbhāv sambaddha kīdho. paṇ (je) hatī ne thaī,
ene sadbhāvasambaddha chhe.
vastu je chhe ātmā, ā paramāṇu (dehanā ādi) emān sattā sambaddha chhe. sattāthī thaī
(paryāy) te sattānā sambandhathīy thaī em kīdhun. ‘chhe te thaī’ ane pūrve ‘nahotī ne thaī’ to pahelānne
sambaddha- (sadbhāvasambaddha) ane ‘nahotī ne thaī’ tene asadbhāvasambaddha kīdho. pūrve nahotī ne thaī ī
apekṣhāe asambaddha kahī chhe pūrvanī (paryāyanī) hāre sambandh nathī. navī paryāy svatantra thāy chhe. jhīṇī
vāt chhe bahu bāpu! āhā...hā! āvyun ne... (mūḷ pāṭhamān ke) “dravyano utpād, dravyanī abhidheyatā
vakhate.”
dravyano utpād, dravyanī mukhyatāthī kahevun hoy to te sadbhāvasambaddha chhe. ‘chhe te paryāy thaī chhe’
chhe te thaī chhe’ hatī te āvī chhe’. ane paryāyanī apekṣhāe joīe to ‘ī paryāy nahotī ne thaī
chhe’ (utpād nahoto ne thayo.) āhā... hā! āvun vāñchan bāpu! jhīṇī vātun bahu bāpu! (shrotāḥ)
‘ā’ ne ‘ā’ bey (paryāy)!
(uttaraḥ) hā, bey chhe. ‘chhe’ emānthī āvī chhe. (ī) sadbhāvasambaddha
chhe. ane paryāy nahotī ne vartamān (utpādapaṇe) thaī e asadbhāvasambaddha chhe. bey aviruddha chhe.
beyamān virodh nathī. āhā...hā...hā!

om