Pravachansar Pravachano-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Date: 07-07-1979.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 37 of 44

 

Page 466 of 540
PDF/HTML Page 475 of 549
single page version

gāthā – 112 pravachanasār pravachano 466
hoy ke jethī trikoṭi sattā (-traṇ prakāranī sattā, trikāḷik hayātī) jene pragaṭ chhe evo te (jīv),
te ja na hoy? (arthāt traṇe kāḷe hayāt evo jīv anya nathī, teno te ja chhe.)
bhāvārthaḥ– jīv manuṣhya-devādik paryāye pariṇamatān chhatān anya thaī jato nathī, ananya rahe chhe,
teno te ja rahe chhe; kāraṇ ke ‘te ja ā devano jīv chhe, je pūrva bhave manuṣhya hato ane amuk bhave
tiryañch hato’ em gnān thaī shake chhe. ā rīte, jīvanī māphak, darek dravya potānā sarva paryāyomān tenun
te ja rahe chhe, anya thaī jatun nathī-ananya rahe chhe. ām dravyanun ananyapaṇun hovāthī dravyano sat-
utpād nakakī thāy chhe. 112.
pravachanaḥ tā. 7–7 –79.
‘pravachanasār’ . 112 gāthā. ekaso agyār thaī gaī.
“have sarva paryāyomān dravya ananya chhe” game te paryāy hoy-nārakī, dev dravya to ananya chhe
dravya to “tenun te ja chhe” āhā... hā! dravya to tenun te ja chhe paṇ gnānaguṇ paṇ teno te ja chhe.
āhā... hā! jem ānand guṇ, shraddhā guṇ, ananya chhe te sadāy chhe. game te paryāyamān ho paṇ vastu chhe
ī pote anant guṇathī ananyamay trikāḷ-trikoṭi kaheshe. e trikāḷ chhe. āhā... hā!
“arthāt tenun
te ja chhe.” je dravya chhe te bhale manuṣhyapaṇe thayun, devapaṇe thayun, are matignānanī paryāyapaṇe thayun paṇ dravya
to te vastu chhe te te ja chhe. āhā... hā! emān kyāy ochhā-adhikapaṇun thayun nathī. vastu evī chhe
ākhī (pūrṇa). jene kāraṇaparamātmā kaho, kāraṇajīv kaho, sahaj trikāḷī, svarūpapratyakṣhagnān trikāḷ
kaho. ī game te paryāyamān ho paṇ vastu to vastumān (pūraṇ) chhe. draṣhṭi to tyān rākhavā jevī chhe em
kahe chhe. āhā... hā! svarūp pratyakṣha kīdhun ne...! svarūpadraṣhṭi trikāḷ chhe. em dravya
“tenun te ja chhe tem
tenī draṣhṭi–shraddhā tenī te ja chhe.” trikāḷī hon! tenī te ja chhe (draṣhṭi) mithyātva avasthā ho (paṇ
shraddhātrikāḷ tenī te ja chhe.) āhā... hā! to ī shraddhā- gnān- ānand anvay shaktio chhe.
anvayashakti levī chhe ne...!
“māṭe tene sat–utpād chhe–em sat–utpādane ananyapaṇā vaḍe nakakī kare
chheḥ– sat-utpādathī ananya chhe bhale paryāy- utpād anya thāy paṇ vastu to ananya chhe. vastu
anerī thaī nathī. paryāy anerī-anerī thāy.
(gāthā) ekaso bār.
जीवों भवं भविस्सदि णरोऽमरो वा परो भवीय पुणो ।
किं दव्वत्तं पजहदि ण जहं अण्णो कहं होदि ।। ११२।।
nīche harigīt.

Page 467 of 540
PDF/HTML Page 476 of 549
single page version

gāthā – 112 pravachanasār pravachano 467
jīv pariṇame tethī narādik e thashe; paṇ te–rūpe
shun chhoḍato dravyatvane? nahi chhoḍato kayam anya e? 112.
“ṭīkāḥ– pratham to dravya vastu dravyatvabhūt anvayashaktine” dekho. āhā... hā! dravya je chhe
vastu! enun dravyapaṇun-bhāv je chhe tenun bhāvapaṇun-evī anvayashaktione “sadāy nahi chhoḍatun thakun”
āhā... hā! pratham to ī kahevun chhe ke dravya, dravyatvabhūt vastu teno bhāv, tenun bhāvapaṇun āhā... hā!
vāt thaī’tī hamaṇān nahīn! chandubhāī āvyā’ tā dākatar. te di’ vāt thaī’ tī. bhāv ane bhāvavān
vastu ek ja chhe. nām bhale be (hoy) vastu abhed ja chhe. em dravyatva-dravya dravyatvabhūt (eṭale)
vastu chhe ī dravya, dravyatvabhūt (eṭale) enun bhāvapaṇun anvayashaktio. jem dravya anvay chhe
(athavā) kāyam rahenār. em enī anvayashaktione “sadāy nahi chhoḍatun thakun” āhā... hā! dravya
je chhe ī dravya to pote dravyane nahi chhoḍatun paṇ dravya chhe tenā dravyatva (eṭale) anvayashaktio ke
bhāvavān (arthāt) bhāvano bhāvavānane kadī nahi chhoḍatun. āhā... hā! āvī chīj (sat) chhe. ek
līṭīmān keṭalun samāḍayun chhe! bījā hāre tāre shun sambandh? (mūḷ to) em kahevun chhe.
(kahe chhe) bhale te dravya dravyatvabhūt anvayashaktione sadāy nahi chhoḍatun (bhale) te game te
paryāyamān ho. āhā... hā! to ya parane ane ene kāī sambandh nathī. trikāḷī dravya, enun dravyatvapaṇun
eṭale anvayashaktio- e to kāyam ekarūp trikāḷ chhe. paṇ tenī thatī paryāyo ī anvayashaktine
chhoḍīne nathī thatī. dravyane chhoḍīne paryāy thatī nathī. paryāyamān to teno te anvay te dravya ane teno
te guṇ (chhe) evo ne evo guṇ ne evun ne evun dravya rahe chhe. āhā... hā! samajāy chhe āmān?
‘sat’ prabhu! sat-utpād siddha kare chhe. ‘sat’ vastu chhe. enun je dravyapaṇun (eṭale) dravyanun dravyapaṇun.
āhā... hā! (eṭale ke) anvayashakti. vastune anvay kīdhī, paṇ enī shaktio je sattva chhe
(arthāt) satnun sattvapaṇun-dravyanun dravyapaṇun-bhāvanun bhāvavānapaṇun-evī
“anvayashaktine sadāy nahi
chhoḍatun thakun (sat ja chhe.) āhā... hā!
(kahe chhe keḥ) game te paryāyamān ho, paṇ dravya potānun dravyatva (eṭale) anvayashaktio -
trikāḷ ekarūp chhe guṇo-ene ī (dravya) koī di’ chhoḍatun nathī. āhā... hā! evī draṣhṭi karāvavā
ā vāt kare chhe. āhā... hā! dravya to līdhun paṇ dravyanun dravyatva eṭale ke anvayashaktio em.
āhā... hā! ‘dravyatvabhūt’ kīdhun chhe ne bhāī...! ‘dravyatvabhūt’ jhīṇī vāt chhe prabhu! dravya chhe vastu chhe.
‘sat ja (hayāt ja) chhe.’ satnun je satpaṇun-dravyatvapaṇun-anvayashaktipaṇun-e anvayashaktine dravya
sadāy nahi chhoḍatun (thakun) sat ja (hayāt ja) chhe. āhā... hā!
“jyāre juo tyāre ī puraṇ bhaṇḍār
bharyo chhe” em kahe chhe e dravya chhe (enun) dravyatvabhūt-dravyapaṇun eṭale anvayashaktipaṇun eṭale
bhāvanun bhāvapaṇun - dravya (ne) jyāre ‘bhāv’ kahīe tyāre enun sattvapaṇun

Page 468 of 540
PDF/HTML Page 477 of 549
single page version

gāthā – 112 pravachanasār pravachano 468
bhāvavān (athavā) bhāvapaṇun ene kadī (dravya) chhoḍatun nathī. āhā... hā! jhīṇī vāt chhe bhāī!
mudanī rakamanī vāt chhe. āhā... hā! parane ne ene kāī sambandh nathī em (āchāryadev) kahe chhe.
paramāṇu ho ke (anya dravyo ho) ahīnyān to ātmānī sāthe sambandhanī vāt chhe. ātmānī vāt kahevī
chhe ne ahīnyān to....! dravyapaṇe ane mūḷapaṇe. paramāṇunī kāī vāt nathī kahevī atyāre. āhā.... hā!
“pratham to” (sanskr̥it ṭīkāmān)
तावद् kahyun chhe. द्रव्यं हि तावद् sanskr̥it chhe. mūḷ vāt e chhe ke em
(artha chhe) तावद् eṭale mūḷ vāt em chhe ke sanskr̥it ṭīkānī pahelī līṭī (juo) द्रव्यं हि
तावद्द्रव्यत्वभूतामन्वयशक्तिं āhā...hā!
(kahe chhe) prabhu! tun koṇ chho? kahe chhe keḥ anvayashaktio-dravyatvapaṇun nahīn chhoḍato. e hun chhun.
āhā... hā! paryāyapaṇe bhale-nārakaparyāy, manuṣhyaparyāy, devaparyāy (ho) paṇ mārī chīj je chhe ane
chījanun chījapaṇun je chhe- enī anvayashaktio līdhī chhe ne...? anvayashakti kaho ke anvayasāmarthya
(athavā) svabhāvanun sāmarthya (ne sadāy nahi chhoḍatun thakun sat ja (hayāt ja) chhe. āhā... hā! ā
adhikār ‘gney adhikār’ chhe! ke. ātmagney! gney adhikāramān ahīnyān (mukhyapaṇe) ātmāne ja
līdho chhe. draṣhṭānt tarīke to ātmāne ja līdho. gneyo to badhān chhe. e darek dravya gney chhe ene dravyatva
(bhūt) anvayashaktio ne e dravya chhoḍatun nathī. e bhale game te paryāyapaṇe thāv (te to tenun te ja
chhe.) ahīnyān to bhale ātmāno draṣhṭānt dīdho. (paṇ badhā dravyo te totenā te ja chhe.) prabhu! tun game
te sthitimān ho paṇ te dravya chhe te dravyatvane-anvayashaktione (kadī chhoḍatun nathī.) e bhāvavān te
‘bhāv’ ne kadī chhoḍatun nathī. āhā.. hā! chhe? ek līṭī chhe.
तावद् (eṭale) mūḷ vāt em chhe ke
em (kahevun chhe.) तावद् nām pratham eṭale mukhya vāt te ‘ā’ chhe. āhā... hā! be (prakāre) bhāṣhā
līdhī chhe ne..! dravya (te) dravyabhūt (arthāt) bhāvavān tenā bhāvane kadī chhoḍato nathī. āhā.. hā!
dravya, dravyatva evo bhāv, evī anvay shaktio-guṇ, (emān) eṭalī anantī shaktio chhe te
bhāvane bhāvavān koī di’ chhoḍatun nathī. āhā...hā...hā...hā! pahelī līṭī (no ja bhāv spaṣhṭa thāy
chhe.)
(kahe chhe keḥ) ā chār mahinā (ā varasanā) thayā āne. pāñch varas ne chār mahināno
āje divas chhe ne...! phāgaṇ shud-13 (chhe.) chaitra, vaishākh, jeṭh ne aṣhāḍh tethī pāñch varas ne chār
mahinā thayā ‘paramāgam (mandiranī pratiṣhṭhāne) āhā... hā! (shrotāḥ) khajāno kholī dīdho chhe
āpashrīe to...!
(uttaraḥ) kahe chhe ke tun dravya chho ke nahīn! to enun dravyapaṇun chhe ke nahīn! dravyapaṇun eṭale ke
anvayashaktio chhe ke nahīn! anvay eṭale kāyam rahenārun sāmarthyavāḷun tattva chhe ke nahī! āhā... hā!
kāyam sāmarthya ne sattva ne rahenārun sat sat kaho ke dravya kaho, sattva-anvayashaktio tene te

Page 469 of 540
PDF/HTML Page 478 of 549
single page version

gāthā – 112 pravachanasār pravachano 469
anvayashaktine sat kadi chhoḍe chhe? (‘sadāy nahi chhoḍatun thakun sat ja (hayāt ja chhe.) āhā... hā..
hā! game te (paryāyamān ho) nigodanī paryāyamān ho, manuṣhyanī paryāyamān ho, prabhu tun dravya chho ne!
ane tārun dravyapaṇun-anvayashaktio-guṇo chhe (arthāt) bhāī ī bhāvavānane (chhoḍatun nathī.) bhale
nigodamān paryāy akṣharanā anantamā bhāge thaī jāy, paṇ ene-dravye dravyashaktione (kadī) chhoḍī
nathī. āhā... hā... hā! samajāṇun kāī..? bhāṣhā to sādī chhe paṇ have bhāv to (ākarā chhe!)
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “anvayashaktine sadāy nahi chhoḍatun thakun sat ja (hayāt ja) chhe.”
to kāyam-hyāt ja chhe. game te paryāyamān ho paṇ ī sat hayāt ja chhe. āhā... hā! sanyogane laīne
to nahīn, paṇ ek samayanī paryāy-paryāy thāy ene laīne asat (thaī jāy em) nahīn ī to
hyāt-kāyam tattva chhe. āhā... hā... hā! ā gney adhikār! ātmagney! āhā...! e gneyanun gneyapaṇun
gneye kadī chhoḍayun nathī. āhā... hā! āvo bhagavān ātmā! eṇe bhagavānapaṇun kadī chhoḍayun nathī.
‘niyamasār’ mān to ī ja āve chhe ne...! ‘kāraṇagnān’ (‘niyamasār gāthā 13-14) kāraṇadravya to
ṭhīk, kāraṇ paramātmā ī paṇ dravya ṭhīk! paṇ ‘kāraṇagnān’ - ‘trikāḷīkāraṇaanvayagnān’ . je chhe
emān. gnānīy evo je ātmā, enun je gnān-kāyamī gnān- kāraṇagnān (trikāḷ anvayachhe) ane
kevaḷagnān te kāryagnān chhe. āhā... hā!
(kahe chhe) bhagavān ātmā, enī anvayashaktio- dravyatvapaṇun sadāy tene nahi chhoḍatun -
ekadhārāe sadāy chāle chhe kahe chhe. āhā... hā! “ane dravyane je paryāyabhūt vyatirekavyakitano
utpād thāy chhe.” have kahe chhe ke e dravya ja chhe ene je paryāyo-vyatirek bhinna bhinna pragaṭatā-utpād
thāy chhe. (joyun?) olī anvay (shaktio) nī sāme vyatirek (paryāyo) līdhī. samajāṇun? utpād
thāy chhe vyatirek vyakitao te anvayanī sāme vyatirek līdhī. chhe? samajāṇun? olā dravyane
dravyatvabhūt anvayashakti līdhī (ane) dravyane paryāyabhūt vyatirekavyakit līdhī. āhā... hā! e
dravyane je anvayashaktine nahi chhoḍatun ene paryāyabhūt vyatirek vyaktino utpād thāy chhe. paryāyabhūt
vyatirek nām bhinna bhinna (paryāyo). olāmān (dravyamān) ekarūp trikāḷ (ane ā) bhinnabhinna
pragaṭatā utpanna thāy chhe
“temān paṇ dravyatvabhūt anvayashaktinun achyutapaṇun hovāthī” āhā... hā!
ī dravyane paryāyabhūt vyatirek pragaṭatāo bhinna bhinna chhe “temān paṇ dravyatvabhūt anvayashaktinun
dravyane. em chhe ne...? ane dravyane paṇ paryāyarūp vyatirek chhe temān paṇ te dravyane dravyatvabhūt
anvayashaktinun achyutapaṇun hovāthī
“dravya ananya ja chhe.” āhā... hā... hā! ā siddhānt kahevāy
ā! hen? vāratā (kāī nathī.) ā bhagavānanī vārtā chhe!
(kahe chhe keḥ) bhagavatsvasvarūp! enun (ātmadravyanun) bhagavatsvarūp chhe. anvayashaktio
(trikāḷ chhe.) āhā... hā! paryāybhūt vyatirek utpād thāy temān paṇ, “dravyatvabhūt anvayashaktinun

Page 470 of 540
PDF/HTML Page 479 of 549
single page version

gāthā – 112 pravachanasār pravachano 470
achyutapaṇun hovāthī.” dravyano dravyatvaguṇ evī anvayashakti (eṭale) anvayasāmārthyaekarūp
rahevāvāḷun anvayasāmārthya (nun) achyutapaṇun hovāthī-chyut jarīe thaī nathī. āhā... hā! chāhe to
nigodanī paryāy ho, lasaṇ-ḍuṅgaḷī (mān rahelā chhe) ek akṣharano anantamo bhāg-ughāḍ.
(upayogamān) te paryāyamān hovā chhatān te dravye dravyatvane-anvayashaktine chhoḍī nathī. āhā... hā... hā!
(vāt karavā pūratī) vāt nathī bātā ā! āhā... hā! ‘sat ne prasiddha karavānī e ṭīkā! ā
‘ṭīkā’ kahevāy. āhā...! amr̥utachandrāchārya! (kahe chhe) prabhu! tun dravya chho ne...! ane dravyamān dravyatvapaṇun
anvay shaktio chhe ne...! e anvayashaktiovāḷun dravya, vyatirek-bhinna bhinna paryāyane prāpta thatun
chhatān e anvay-dravyanun dravyapaṇun anvayashaktione kadī chhoḍatun nathī. āhā... hā! emān kadī ghāl-
mel kāī thatī nathī. nigodamān akṣharanā anantamān bhāganī thaī chhatān dravyanā dravyatvapaṇāmān kāī
khāmī thaī nathī. āhā... hā... hā... hā! ane kevaḷagnānanī paryāy thaī, to paṇ dravyamān
dravyatvaanvayashaktimān kāī paṇ ghaṭāḍo thayo nathī tem vadhāro thayo nathī. (dravya to tenun te ja chhe.)
āhā... hā... hā! samajāy chhe kāī?
(sadguru kahe chhe) ‘anantakāḷathī āthaḍayo vinā bhān bhagavān’ (-shrīmad rājachandra’)
āhā.. hā! deshane tithi chhe āj. ‘paramāgam (mandir) nī’ māsik tithi! bhakti ānhī thāshe ho
āj. himmatabhāī karāvashe. teras chhe ne... āhā...! temanun guṇasthān pāme-keval-to ya dravyanun
dravyatva-anvayashakti te evī ne evī chhe. āhā... hā... hā! ane akṣharanā anantamā bhāganī
nigodanīy paryāy thāy, to ya dravyanun-dravyatva-anvayashakti sadāy evaḍī ne evaḍī (evī ne evī)
chhe. “sadāy nahi chhoḍatun thakun.” āhā... hā... hā! are! ṭīkānā vadhāre shabdonī shun jarūr chhe? āhā..
hā! thoḍun lakhyun ghaṇun karīne jāṇajo. evī vāt chhe ā to! thoḍun kahyunḥ ke dravyanun dravyatvapaṇun
anvayashaktio koī di’ trikāḷ-trikāḷ (dravyane) chhoḍatun nathī. āhā.. hā! paryāyamān game te
hīnādhik dashāo thāv. chhatān dravyanun dravyatva-anvayashaktipaṇun, emān sadāy chhoḍayun nathī eṇe. emān
kadī ghaṭāḍo-vadhāro thayo nathī. āvo upadesh have, ākaro lāge lokone! nishchay chhe nishchay chhe paṇ
bāpā satya ‘ā’ chhe. (tun) nishchay- (nishchay) karīne ekānt karī nākh. paryāy ho, ī to paryāy
to kahe chhe. paṇ paryāy hovā chhatān, pūrṇatā dravyanī-pūrṇatā dravyatvanī dravyatvapaṇānī anvayashaktio
evī ne evī badhī chhe gnān evun ne evun, darshan evun ne evun, ānand evo ne evo, shraddhā evī ne
evī, shraddhā eṭale paryāy nahīn (trikāḷīguṇ) āhā..! sattā evī ne evī, vastutva evun ne evun,
prameyatva evo ne evo, jīvatar shakti evī ne evī ī (badhī) shaktionun shaktipaṇun evun ne evun
chhe. āhā... hā... hā!
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “temān paṇ dravyatvabhūt anvayashaktinun achyutapaṇun hovāthī āhā...
hā! pahelāmān em kahyun hatun “anvayashaktine sadāy nahi chhoḍatun thakun” chhe ne? emān

Page 471 of 540
PDF/HTML Page 480 of 549
single page version

gāthā – 112 pravachanasār pravachano 471
ā dravya dravyatvabhūt anvayashaktinun achyutapaṇun hovāthī “dravya ananya ja chhe” dravya to ananya enun
e ja chhe. āhā... hā... hā! kyān nigodanī paryāy ne (kyān) tiryañchanī ane kyān sarvāthasiddhinā
devanī paryāy! traṇ gnān-kṣhāyik samakit sahit (je devane varte chhe.) are! āhā... hā! chhatān dravya
ne dravyanī anvayashaktio to evā ne evā ja chhe. e ‘mahāsattā’ ne pakaḍavānī chhe. hen? evī
‘mahāsattā’ prabhu chhe. anvayashaktinun bharelun tattva, eṭale ‘bhāv’ thī bharelo bhagavān (ātmā)
āhā.. hā! (temān ekāgratā karavānī chhe.) “arthāt te utpādamān paṇ” paryāyamān navī navī
(paryāyamān) vyatirek utpādamān paṇ
“anvayashakti to” āhā... hā! kyān e chakravartī rājā hoy,
ane e marīne narakamān jāy. ke rājā moṭo hoy te nigodamān jāy marīne. āhā...! ānhī juo to
keṭalo ughāḍ dekhāto hoy, (ī) marīne nigodamān jāy. paṇ chhatān kahe chhe ke ī to paryāyamān pher chhe.
vastu to chhe ī chhe emān (pher thayo nathī.) “te utpādamān paṇ anvayashakti to apatit–
avinaṣhya–nishchaḷ hovāthī dravya tenun te ja chhe, anya nathī”
vastu to tenī te ja chhe (temān pher thayo
nathī.) āhā.. hā! samajāy chhe āmān?
“māṭe ananyapaṇā vaḍe dravyano sat–utpād nakakī thāy
chhe.”
āhā... hā! ‘māṭe ananyapaṇā vaḍe... dravyano sat-utpād chhe emānthī thāy chhe utpād em kahe
chhe. āhā.. hā! chhe emānthī āvyun chhe. e ja chhe (em) kahe chhe. ī paryāy je thaī chhe ī ‘sat’
mānthī thaī chhe. chhe emānthī thaī chhe. āhā... hā! ‘sat-utpād’ kahyo chhe ne...! ‘chhe emānthī thaī chhe.
‘sat-utpād’ āhā...!
“ (arthāt upar kahyun tem dravyanun dravya–apekṣhāe ananyapaṇun hovāthī, tene
sat–utpād chhe em ananyapaṇā ddhārā siddha thāy chhe.”) āhā... hā!
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “ā vātane (udāharaṇathī) spaṣhṭa karavāmān āve chhe.” jīv dravya
hovāthī ane dravya paryāyomān vartatun hovāthī” vaḷī shun kīdhun (ā) pāchhun dravya, anvayashaktione
chhoḍatun nathī ī e rākhyun; ane ī dravya paryāyomān vartatun hovāthī (em paṇ kahyun) āhā... hā! je
dravya chhe-bhagavān ātmā, emān anant anvayashaktio je chhe dravyatva (paṇā) rūpanī evun je dravya,
ī paryāyamān vartatun hovāthī! āhā... hā! bhāī! ek bājuthī kahevun ke paryāy ṣhaṭkārakapaṇe svatantra
pariṇame chhe ene dravya (guṇ) nī paṇ apekṣhā nathī. paryāy je chhe ī (sat) chhe.
उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं सत् chhe ī (paryāy). vyay paṇ ‘sat’ chhe. utpād paṇ ‘sat’ chhe. dhrauvya paṇ
‘sat’ chhe. e to chhe. āhā... hā! tethī e utpādanī paryāyamān dravya vartatun hovāthī (em ahīn kahyun
paṇ) dravya to anvayashaktiomān varte chhe. trikāḷapaṇe. ī dravya have ‘paryāyomān vartatun thakun’ āhā...
hā!
“jīv dravya hovāthī” em ahīnyān jīv upar utāravun chhe ne...? jīv paṇ “dravya hovāthī ane
dravya paryāyomān vartatun hovāthī” dravya paryāyamān vartatun hovāthī’ lo! (em kīdhun) ek bājuthī em
kahevun ke paryāy ṣhaṭkārakathī pariṇame chhe. āhā..! ekakor em kahevun ke jīvadravya

Page 472 of 540
PDF/HTML Page 481 of 549
single page version

gāthā – 112 pravachanasār pravachano 472
mokṣha ane mokṣhanī paryāyane karatun nathī. (‘samayasār’) sarva vishuddha adhikār (mān kahyun chhe ke) mokṣha
ne mokṣhanī paryāyane dravya karatun nathī. ānhī kahe chhe ke ‘dravya paryāyamān vartatun thakun’ āhā... hā! bhed
samajāvavo chhe ne... bhinna- bhinna āhā.... hā!
(kahe chhe keḥ) “jīv dravya hovāthī” -jīv dravya hovāthī em. jīv... dravya hovāthī āhā...!
olo (pahelān) si ddhānt kīdho have utāre chhe (jīvanā udāharaṇ upar) “jīv... dravya hovāthī, dravya...
paryāyomān vartatun hovāthī”
āhā... hā! “jīv nārakatva” jīvanārakīpaṇun “tiryañchatva” tiryañchapaṇun
“manuṣhyatva” manuṣhyapaṇun “devatva” devapaṇun ane “siddhatva” siddhapaṇun (athavā) siddha- pāñchey paryāy
ho? (paryāyo chhe). chār gatinī ja mātra em nahīn. “siddhatvamānnā koī ek paryāye avashyamev
thashe”
- ī pāñchamānthī koī ek paryāye (jīv) jarūr thashe. āhā... hā! chār gati (nī) ane (ek)
siddhaparyāy. (badhī) paryāy chhe ne...! ī jīv paryāyamān vartatun thakun āhā.. hā! “pariṇamashe.” parantu te
jīv te paryāyarūpe thaīne shun dravyatvabhūt anvayashaktine chhoḍe chhe?”
āhā... hā! e siddhanī paryāy
thaī, chhatān ī dravya (jīv) te paryāyarūpe thaīne shun dravyatvabhūt anvayashaktine chhoḍe chhe? siddhaparyāy thaī
chhatān dravya potānun dravyatva anvayashaktine chhoḍe chhe?
(“nathī chhoḍato”) āhā... hā! āvun
(vastusvarūp) dravyānuyoganī vāt chhe. nārakīpaṇe to ṭhīk, chār gatinī paryāyapaṇe vartatun thakun- jīvadravya
vartatun thakun potānā trikāḷī anvayaguṇone chhoḍatun nathī. em siddhatvanīy paryāye vartatun thakun- jīvadravya
potānī dravyatvaanvayashaktione chhoḍatun nathī. āhā... hā... hā... hā! chhe ne em andaramān? (pāṭhamān.)
juvāniyāone to ābadhun navun lāge. juvān koṇ chhe bāpāāmān? e to badhī jaḍanī avasthā chhe.
bhagavān (ātmā) to ā andaramān (teno te ja chhe) kahe chhe ne ke paryāyamān pariṇamyo to ya vastu to
evī ne evī ne em ne em rahī chhe. āhā... hā! e vastu paryāyomān varte chhe em kahevun vyavahāre.
āhā... hā!
(shrotāḥ) vyavahāre ātmā! (uttaraḥ) vyavahāre paryāy. (ātmadravya nahīn) ī dravyanun
paryāyamān pravartavun- pariṇaman enun chhe em batāvavun chhe ne dravyatva (kīdhun ne) dravyatva batāvavun chhe ne?
dravyatvaguṇ chhe ne..! dravyatva guṇ chhe ne...! to dravyatvaguṇano arthaḥ drave chhe. em tyāre siddha thāy chhe ne...
(pāñch paryāyo.) āhā... hā! tethī dravyatva līdhun chhe ne...? (kīdhun chhe) ‘dravyatvabhūt’ enun je ‘paṇun chhe
ī’ paṇun pāchhun paryāyamān jyāre pariṇame chhe chhatān te anvayashaktine chhoḍatun nathī. āhā... hā! are!
āvo vichār karavo kyāre? (vakhat) maḷe! nahīn ne sāmbhaḷavā maḷe nahīn ne nirṇay kyāre kare?
‘karavānun to ā chhe.’ āhā... hā!
(kahe chhe) bhāī...! ī kāntibhāīnā samāchār āvyā’ tā kāl. ke rātre dash vāgyā sudhī to
vātun karatā’ tā. have savāramān ūṭhayā ne... tresaṭh varasanī (ummar) dīkaro-dīkarī thayā nathī. dash
vāgyā sudhī rāte mitro hāre vātun karī sūī gayā. savāre ūṭhayā-ūṭhayāne ekadam āñchako-bandh

Page 473 of 540
PDF/HTML Page 482 of 549
single page version

gāthā – 112 pravachanasār pravachano 473
thaī gayun (hr̥uday) ā ūṭhayā ne ā bandh thaī gayun lo!!
āhā... hā! jaḍanī avasthā je samaye je thavānī-koṇ roke? ne koṇ kare? ī paryāyano kartā
dravya chhe hon pāchhā. ī ahīnyān siddha karavun chhe. ‘kaḷashaṭīkā’ mān āve chhe ne..! paryāyano kartā dravya chhe.
karaṇ dravya chhe. kartā dravya chhe. apekṣhāthī je vāt hoy (te apekṣhā samajavī joīe)
(shrotāḥ) paryāy
shun svabhāv chhe? (uttaraḥ) paryāy enī chhe ī svabhāv chhe. ahīnyān ī siddha karīne, paradravyone laīne
kāī (kārya) thatun nathī emān- em siddha karavun chhe. e (ātmā) pote ākho bharelo dravyatva-
dravyatvanī (anvay) shaktiothī (chhe.) chhatān e dravya, paryāyomān vartatun (thakun) ene bījun dravya kāī
paṇ karī shakatun nathī. āhā... hā! karam, sharīr, vāṇī, man, desh -kuṭumb (ādi paradravyo) koī chīj
ene (kāī paṇ karī shakatun nathī.) ī dravya, pote ja ī paryāyomān (paryāyabhūt vyatirekavyakitaomān)
varte chhe (em kīdhun chhe.) bījān dravya, ene vartāve chhe (em nathī.) āhā... hā! āvun (akartāpaṇun
samajavā) vakhat kyān maḷe? (āvun) sāmbhaḷavun ja kaṭhaṇ paḍe!n (lokone) olun to dayā pāḷo...
vrat karo... bhakti karo... tap karo... lo! (samajavānī emān jarūr ja nahīn.) āhā... hā! “ek
vyākhyāne pūrun chhe’!!
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “koī ek paryāye avashyamev thashe– pariṇamashe.” joyun? dravya, dravyatva-
anvayashaktione nahi chhoḍatān chhatān, te dravya, paryāyamān varte chhe. tethī (ā pāñchamānthī) koī paṇ ek
paryāye avashyamev thashe. koīpaṇ paryāye jarūr thashe (ja). āhā... hā! em karīne - e paryāyano
kāḷ- enāthī chhe. e paryāy (no utpād) phalāṇun dravya āvyun akasmāt ne ekadam ām thaī gayun.
ekadam pheraphār thayo. paradravyamān-e dravya (karma) no sanyog ekadam ākaro āvyo (māṭe ām thayun)
etrap vātamān māl kāī nathī em kahe chhe. e dravya pote ja te kāḷe paryāyamān varte chhe tethī the thaī
chhe. āhā... hā! par (dravya) karmane laīne nahīn, sanyogane laīne nahī, akasmāt kāī nahīn, āhā...
hā! akasmāt nahīn, te dravya pote te samaye te paryāye varte chhe, te pramāṇe varte chhe. āhā... hā!
samajāṇun?
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “parantu te jīv te paryāyarūpe thaīne shun dravyatvabhūt anvayashaktine chhoḍe
chhe?” em kīdhun. narakanī paryāy thaī ke siddhanī paryāy thāy. te jīv te paryāyarūpe thaīne- paryāyarūp
(jīvadravya) thayun chhatān shun te dravya, dravyatvabhūt anvayashaktine chhoḍe chhe? āhā... hā! teno bhāv ane
bhāvavān (jīvadravyanun) ī paryāyamān bhale āvyun chhatān tenun bhāvavānapaṇun e ‘bhāve’ kadī chhoḍayun chhe?
āhā... hā! vastu chhe ne...! tattva chhe ne tattva.. asti chhe ne...! ‘sat’ ... chhe ne... ‘sat’ nun satpaṇun
chhe ne...! satpaṇun rākhīne paryāyamān pravarte chhe ne...! ke satpaṇun chhoḍīne paryāyamān pravarte chhe? āhā...
hā! shun shailī!! āchāryanī ṭīkā!!
“parantu te jīv te paryāyarūpe”

Page 474 of 540
PDF/HTML Page 483 of 549
single page version

gāthā – 112 pravachanasār pravachano 474
thaīne” paryāyapaṇe (ātmā) thayo. “shun dravyatvabhūt anvayashaktine chhoḍe chhe? siddhaparyāy thaī, ethī
shun guṇanī -anvayashakti-dravyanun dravyatva chhe- e chhoḍe chhe? ke narakamān jaīne -sātamī narake gayo. paṇ
te paryāyomān vartatun dravya, e dravyanun dravyapaṇun-ā anvayashaktio shun tyān chhoḍe chhe? āhā... hā! ā
ṭīkā kahevāy! joī! ā siddhānt! thoḍāmān ghaṇun bharyun hoy- ‘bhāv’ . amr̥utachandrāchārya! digambar sant!
chālatā siddha!! āhā... hā! enī ā ṭīkā chhe.
(kahe chhe) (shrotāḥ) abhavī to anādi -anant mithyātvarūpe ja pariṇame chhe...! (uttaraḥ)
bhale pariṇame. (paṇ) dravyanun dravyatvapaṇun chhūṭayun chhe? bhale mithyātvapaṇe pariṇamyo. paṇ dravyanun dravyatva
-anvayashaktio je guṇo chhe emānthī kāī ochhun (thayun ke) kāī chhūṭayun chhe?
(shrotāḥ) anantakāḷathī
shun evo ne evo chhe? (uttaraḥ) evo ne evo chhe ne evo ne evo raheshe, siddha thashe toy evo ne
evo chhe. āhā...hā...hā! (mukta hāsya...) ane te paṇ paryāyamān dravya vartatun kahyun evī bhāṣhā līdhī
chhe. chhatān dravya evun ne evun chhe!! kāraṇ ke paryāy enī siddha karavī chhe ne..! parane laīne kāī thayun
nathī emān. āhā...hā...hā! keṭalī... sādāī andar vastu chhe! sādī vastu chhe!! āhā...hā! e āvun
dravya! dravyatva-anvayashaktiovāḷun dravya, paryāyamān vartatun chhatān-bhale sātamī narakanī paryāyamān vartatun-
ke nigodanī paryāye vartatun ke siddhanī paryāye vartatun, ke sarvāthasiddhinā devanī paryāyamān vartatun-
traṇagnānanā dhaṇī, ekāvatārī! e paryāyapaṇe pravartatun- shun dravyanun dravyatvapaṇun chhūṭayun chhe? chhe? (pāṭhamān)
te pāchho jīv ‘te paryāyarūpe thaīne’ (vaḷī) paryāyarūpe thaīne
“shun dravyatvabhūt anvayashaktine chhoḍe
chhe? nathī chhoḍato.” āhā...hā...hā...hā!
(kahe chhe keḥ) bhagavān ātmā, paryāyanā anshamān-game te paryāyamān ho, paṇ bhagavāne pote
dravyatvabhūt-anvayashaktione kadī chhoḍī nathī. āhā...! gnānanī pūraṇatā, darshananī pūraṇatā, ānandanī
pūraṇatā, svachchhatānī pūraṇatā, prabhutānī pūraṇatā, āhā... hā! e paryāyamān vartatun chhatān ā
pūraṇatāne chhoḍī nathī. āhā... hā! ko’ himmatabhāī! āvun sāmbhaḷ‌yun’ tu ke di’? āhā...!
tārī
najarane āḷase, rahī gayun chhe! kahe chhe. āchārya! vastu to evī ne evī rahī, paryāyamān varte chhe chhatān
vastuto evī ne evī ja rahī chhe. āhā.. hā! siddhapaṇe pariṇame to ya vastu evī ne evī rahī chhe.
to bījānī vāt kyān karavī? anant-anant paryāyo jyān anantī-anantī paryāyonī vyaktatā anantī
pūraṇ thaī gaī! anant shaktio (je) chhe. anant sāmārthyavāḷo bhāv dravyatva-emānthī anant pūraṇ
gnān, darshan paryāy thaī chhatān vastune enun anvayapaṇun (shun) chhoḍayun chhe? (kadī nathī chhoḍayun.)
āhā...hā...hā! e vastu chhe te ekarūpe chhe dravya ane dravya-guṇ. dravya ne dravyaguṇ, anvayashakti kaho
(ekārtha chhe.) shun kathan paddhati!! āhā.. hā!
ek gāthāe nyāl karī nākhe evun chhe!! takarār,
vādavivāde pār na paḍe bāpā! ā vāt to vastusthitinī maryādā bhagavān kahī varṇave chhe. āhā...
hā! game te paryāye pariṇamo- siddha ke kevaḷagnānapaṇe pariṇame toy shun?

Page 475 of 540
PDF/HTML Page 484 of 549
single page version

gāthā – 112 pravachanasār pravachano 47p
āhā...hā! kevun chhe ke kevaḷagnān? ke ek samayamān anantā kevaḷīone jāṇe chhatān tyān anvayashaktine
kāī ghasāro thayo chhe? (e to evī ne evī chhe.) āhā...hā!
(kahe chhe) gnānashakti, darshanashakti, ānandashakti, kāraṇashakti- e to pūraṇ badhī (chhe.)
kāraṇadravya chhe em kāraṇ shakti (o) pūraṇ enī (chhe.) emān kyāy ochhī-vattī thaī chhe kāī?
(nā.) e draṣhṭimān levun agharī vāt chhe bāpu! āhā...! ko’ chīmanabhāī! hen? āvī vāt chhe. ā
bahāranī kriyākāṇḍ ne.. ā ne ā ne.. e vakhate paṇ kahe chhe ke kriyākāṇḍ nā tārā rāganī paryāy
thaī chhatān dravya ne guṇ to evā ne evā rahyā chhe. āhā... hā... hā! grahītamithyātvapaṇe pariṇamo
e- to anādi chhe. te dravya te paryāyamān pravarte chhe. chhatān te paryāyamān (mithyātva) pariṇamyun chhe paṇ te
dravya ne guṇ to tevā ne tevā ja rahyā chhe. āhā... hā! enī moṭapane āñch nathī kyān’ya. pragaṭ dashā
thāy to ene āñch-ghaṭī jāy chhe em nathī. mahāprabhu!! kevaḷ thayun siddha anant-anant, anant gnān
anant darshan, anantasukh, anant vīrya jeṭalā guṇo chhe teṭalī paryāyo-vyaktione pūraṇ pragaṭī,
āhā..! chhatān ānhī je pūraṇ guṇo chhe dravyatva-e dravyanun dravyatva anvayashaktio sadāy evī ne
evī chhe. āhā... hā! ā vāt besāravī ochhī vāt chhe bāpā!
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “jo nathī chhoḍato to te anya kaī rīte hoy.” ī chhoḍato nathī prabhu!
potānā anantaguṇo je dhruv chhe. anvayashaktio-dravyatva chhe. āhā.. hā! ā dravyatva chhe (ī) olun
drave paryāy ī nathī hon? bhāī! (olun) dravya -guṇamān drave-drave āve chhe ne pañchāstikāy’ mān navamī
gāthā.
[anvayāthrḥ- te te sadbhāvaparyāyone je drave chhe– pāme chhe tene (sarvagno) dravya kahe chhe– ke je
sattāthī ananyabhūt chhe.] drave chhe-vibhāvapaṇe pariṇame chhe. ī ahīnyān nahīn. (ahīnyān to) dravyatva
eṭale enun bhāvapaṇun levun chhe. dravya, drave chhe paryāy em ahīnyān nathī levun. samajāṇun kāī? ahīnyān
to dravyanun dravyapaṇun kāyam je chhe-anvayashaktio ene shun kāī ghasāro lāgyo chhe? nigodamān. (gayo
tyāre) ane siddha thayo tyāre (anvayashaktio) vadhī! emān shun kāī ochhun-vadhāre thayun chhe ke
(paryāyamān) gnān ochhun-adhik dekhāy tyāre? nigodamān ke pūrṇatāmān kāī-kāī ochhap āvī chhe?
(kahe chhe nā. evī ne evī chhe.) ā te shun vāt chhe!! āhā...hā...hā! ā to bhāī! madhyasthanī
vāt chhe. āgrah chhoḍīne-pote mānyun hoy e pramāṇe kāī thāy, em na hoy, vastu jem chhe tem hashe,
tem (ja) raheshe. mānyatā karī’ tī em ī pramāṇe āmānthī nīkaḷe em nathī. āhā... hā!
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “to te kaī rīte hoy ke jethī trikoṭi sattā.” joyun? trikoṭi sattā
eṭale “traṇ prakāranī sattā, trikāḷik hayātī.” traṇ prakāranī sattā, āhā...hā! trikāḷ hayātī!
dravya ane anvayashaktionī trikāḷ hayātī (chhe.) āhā...hā! dravyanī, dravyatvane

Page 476 of 540
PDF/HTML Page 485 of 549
single page version

gāthā – 112 pravachanasār pravachano 476
anvayashaktionī trikāḷ hayātī (chhe.) ekarūpatā-trikāḷik hayātī! āhā.. hā! trikoṭisatā -
traṇ prakāranī sattā eṭale bhūt, bhaviṣhya ne vartamān em. trikāḷik hayātī “jene pagaṭ chhe evo te
jīv, te ja na hoy? (te ja hoy.)
game te paryāy hoy vastu te ja hoy, vastu te ja chhe. āhā...
hā! kārakhānān (kasāīkhānān) nākhe moṭān, lākho gāyo ne bhensu kāpe. evān pāp! āhāhā! e
paryāyamān vartatun dravya, shun dravye dravyatvapaṇun chhoḍayun chhe? kahe chhe. āhā... hā! hā! nathī (chhoḍayun) em
kahe chhe ātmā (evo) nathī em kahe chhe. e paryāye-pariṇaman chhe. āhā... hā... hā! chhatān enā
dravyanā dravyatvapaṇāmān kāī khāmī chhe? ī bhale nā pāḍe. (āchāryadev bhale nā pāḍe.) chhe? (pāṭhamān)
trikoṭisattā līdhī ne..! trikoṭi sattā traṇ prakāranī sattā-bhūt-bhaviṣhya ne vartamān. traṇey kāḷe
ekarūp sattā chhe. āhā...hā!
“tyān jovānun chhe” paryāy game te prakāranī hoy tyān jovānun nathī.
(ekarūp sattā jovānī chhe.) āhā...hā! dravya ne dravyatva-shakittao te (abhedapaṇe) chhe te jovānī chhe.
āhā...! ane te jovānī ja
samyagdarshanagnān ne mokṣha kevaḷagnān prāpta thāy chhe. āhā... hā! kem ke
ī sat -satmānthī sat āve chhe. em (ahīnyān) kahevun chhe. āhā...! chhatān satmānthī sat āvyun
chhatān-pravartyun chhatān satmān nyān khāmī kāī chhe nahīn āhā...hā! kṣhāyik samakit thayun, kevaḷagnān thayun
lo are! grahītamithyātva thayun, nāstik thayo- ‘ātmā nathī’ hun nathī’ evun paryāyamān pravartavā chhatān
dravye shun dravyatvapaṇun-anvayashaktio chhoḍī chhe? (nathī chhoḍī.) āhā..hā..hā! bhāṣhā to sādī paṇ
bhāv jarī ākarā chhe!
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “jene pragaṭ chhe evo te jīv, te ja na hoy? traṇe kāḷe hayāt evo
jīv anya nathī.” anero nathī teno te ja chhe.” teno... te... ja.. chhe āhā... hā... hā! shun vastunī
sthiti’!! samayasāramān ya chhe paṇ ā pravachanasār! (paṇ alaukik āgam!) vaḷī chhe niyamasār!
‘niyamasār’ (mān kahyun) svarūpapratyakṣha ī trikāḷ (chhe.) (
‘niyamasār’ gāthā 12 ṭīkā) āhā...
hā! svarūpadraṣhṭi e trikāḷasvarūp! are! trikāḷī upayogamān to em līdhun’ tun ne bhāī! ke gnānadarshan
trikāḷ chhe e potapotānā jāṇe chhe. ī guṇ jāṇe chhe eṭalun! guṇ, svarūp chhe pūraṇ ene jāṇe chhe. tevun
enun sāmarthya chhe. paryāyanī vāt nahīn. āhā...hā..hā! upayogamān chhe pahelī sharūātamān (
‘niyamasār’
gāthā 10, 12, 13) vastu pote je chhe emān je gnān-darshan anantā guṇo rahelā je -anant anvaye chhe
tene te gnān ne darshan jāṇe ne dekhe chhe. e evī tākātavāḷu chhe. paryāy nahīn. (tenī vāt nathī)
anvayashaktinun svarūp ja evun chhe kahe chhe. āhā...hā āmān to dhīraj joīe bāpu tyāre to māl
(hāth āve.) ā to pūrvanā āgrah karyā hoy badhā, (e badhā par) mīṇḍān mūke tyāre bese evun chhe
‘ā’. āhā... āvī vastunī sthiti ja chhe’. paramātmā trilokanāth je kahyun te santo kahe chhe. āhā...
hā! jineshvar em kahe chhe em bolyā ne.. santo! jineshvar em kahe chhe bākī (prabhu) tame kaho chho ī
(paṇ) kyān olun-khoṭun chhe! paṇ vāstav (darshī) āpe chhe prabhuno! trilokanāth! sarvagnadev! parameshvar
em kahe chhe. game te paryāyamān dravya pravarte chhatān

Page 477 of 540
PDF/HTML Page 486 of 549
single page version

gāthā – 112 pravachanasār pravachano 477
dravya, dravyapaṇun kāī ochhun (adhik) thayun chhe? (to kahe chhe nā.) āhā...hā! traṇe kāḷe te rīte ne ek
chījapaṇe rahī chhe. āhā...hā! evī anrtadraṣhṭi thavī, game te paryāyamān ho paṇ ā draṣhṭi thavī–e te chhe
evī draṣhṭi thavī–draṣhṭi–evaḍo ī chhe. chhe tene tevaḍo mānavo ī kāī sādhāraṇ vāt nathī bhāī!
āhā... hā! mahā puruṣhārtha chhe! ī traṇe kāḷe hayāt evo ne evo chhe!! āhā... hā!

vāt karashe ....