Pravachansar Pravachano-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Date: 10-07-1979.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 40 of 44

 

Page 505 of 540
PDF/HTML Page 514 of 549
single page version

gāthā – 114 pravachanasār pravachano pa0p
pravachanaḥ tā. 10–7–79.
‘pravachanasār’ gāthā - 114.
“have ekadravyane anyatva ane ananyatva hovāmān je virodh tene dūr kare chhe. (arthāt temān
virodh nathī āvato. em darshāve chhe)ḥ–
eṭale shun? keḥ sāmānyapaṇe dravya tenun te ja chhe, ane visheṣhapaṇe dravya bhinna-bhinna anya-
anyapaṇe chhe. chhatān te ananya chhe. sāmānyathī judun nathī (visheṣh.) anya-anya avasthā hovā chhatān
ananya chhe. āhā... hā! āvī vāt! darek dravya (nī vāt chhe.) dākhalo jīvano āpashe. paṇ darek
dravya, sāmānya chhe e to tenun te ja chhe. visheṣh chhe (te) anya-anya chhe. chhatān te visheṣh - paryāy te
svakāḷe, anya-anya hovā chhatān dravyathī ananyamay chhe. dravyathī judī nathī. āhā... hā... hā! ā to
darek dravyanun svarūp (āvun chhe.) ātmāne paradravya hāre kāī sambandh nathī. āhā... hā! (ātmāne)
karmanī hāre, sharīranī hāre, deshanī hāre, kuṭumb hāre, ābaru hāre, paisā hāre, pagār hāre, (putra-
putrīonī hāre) kāī sambandh nathī. darek dravya (nun) potānun svarūp kāyam rahīne, anerī-anerī,
anya-anya avasthā thāy, e apekṣhāe anya paṇ kahevāy, ane enī ne enī (avasthāo) chhe
māṭe ananya chhe. enī chhe - e dravya pote ja paryāyapaṇe āvyun chhe. āhā...hā...hā! āvī vāt!
āvī vaheñchaṇī (dareke-darek dravyanī!) ākhī duniyānī vaheñchaṇī thaī gaī! āhā...hā!
ahīnyān badhā dravyanī vāt chhe. dākhalo jīvano āpashe.
दव्वट्ठिएण सव्वं दव्वं तं पज्जयट्ठिएण पुणो ।
हवदि य अण्णमणण्णं तक्काले तम्मयत्तादो ।। ११४।।
dravyārthike badhun dravya chhe; ne te ja paryāyārthike;
chhe anya, jethī te samay tadrūp hoī ananya chhe. 114.
ṭīkāḥ– āhā... hā! tattvagnān eṭalun sūkṣhma chhe ke paryāyamān jīvane, nārakīādi (nī paryāy)
hovā chhatān, te anya-anya hovā chhatān, te ananya chhe. ātmānī sāthe e paryāyonun tanmayapaṇun chhe.
āhā... hā! chāhe to hinsānā pariṇām ho, (chāhe) dayānā ho, pūjānā-bhaktinā pariṇām,
raudradhyānanā pariṇām ho - e pariṇām dravyanī paryāyamān chhe. anerī-anerī avasthā (o)

Page 506 of 540
PDF/HTML Page 515 of 549
single page version

gāthā – 114 pravachanasār pravachano pa06
hovāthī anya paṇ kahevāy chhe. ane ātmā temān varte chhe māṭe ananya paṇ kahevāy chhe. āhā... hā!
paranī hāre kāī sambandh nahīn. par anya chhe e judī chīj. ane dravyanī paryāy anya-anya thāy chhe
e judī chīj. āhā... hā! darek dravyanī paryāy anya-anya thāy chhe. chhatān te ananya chhe. anya chhe
te ananya chhe. bījā padārtho anya chhe e ananya nathī e tadna bhinna chhe. āhā... hā! samajāy chhe?
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “ṭīkāḥ kharekhar sarva vastu”. joyun? dravya shabda na āpatān vastu kīdhī.
सर्वस्य हि वस्तुनः kem ke emān vaselī shaktio chhe anant. darek dravya-jīv kaho ke paramāṇu kaho ke
ākāsh kaho (dharmāsti, adharmāsti, kāḷ kaho). vastu kem kīdhī? ke emān (chhae dravyomān) anant
anvayī guṇo vaselā (te keṭalā chhe?) anant-anant atyant anant! āhā... hā! chāhe to ātmā
ho ke ākāsh ho ke chāhe paramāṇu ho (temān) anant-anant atyant anant guṇathī bharelī (vastu)
chhe māṭe tene vastu kīdhī. vastumān vaselī shaktio chhe. e potānī chhe. e shaktio bījānī
shaktiomān vase ane bījānī shakti ahīnyān āve em nathī. āhā... hā! (jīvane) najīkamān
najīkanun sharīr, najīkamān najīkano dīkaro, strī ke kuṭumb - chhatān ī chīj taddan judī (chhe.) enun
visheṣhapaṇun (darek) dravyanun anya-anya hovā chhatān, te dravyathī ananya chhe, te (kāī) judī nathī te
paryāyo. jem judun dravya taddan anya chhe em ā paryāy anerī-anerī thāy, māṭe (taddan) anya ja
chhe em nahīn. (paryāy apekṣhāe) anya (anya) paṇ kahevāy chhe. (kemake) pahelī nahotī ne thaī
e apekṣhāe. (parantu) dravya emān varte chhe māṭe ananya paṇ chhe. āhā... hā! āvun chhe
(vastusvarūp!) ko’ chīmanabhāī! jhīṇun chhe bhāī!
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “kharekhar sarva vastu” ek vastu na kīdhī. (sarva vastu kīdhī.) anant
- anant vastu “sāmānya–visheṣhātmak hovāthī” darek - anant vastu pote potāthī sāmānya -
visheṣh (hovāthī) sāmānya (visheṣh) eṭale dravya tarīke sāmānya ane paryāy tarīke visheṣh. ī derak
dravyanun svataḥ sāmānya-visheṣhasvarūp chhe. āhā... hā! e visheṣhapaṇun-jem sāmānyapaṇun ekarūp svanun chhe
em visheṣhapaṇun paranā sanyoge thāy chhe ke parathī thāy chhe? em nathī. e visheṣh avasthā darek dravyanī
te te samaye, pahelān nahotī ne thaī, māṭe te anerā dravyanā sambandhe thaī em nathī. āhā... hā! ām
anyane ekadam’ akasmāt bījī lāge paryāy! chhatān te paryāy, pahelī nahotī (ne thaī) apekṣhāe
- visheṣhapaṇe joīe to te anya chhe. paṇ te visheṣhapaṇun - sāmānya tyān varte chhe māṭe sāmānyathī
ananya chhe. sāmānyathī (te) judī chīj nathī. āhā...! jem badhī chījo taddan judī chhe (em ā
paryāy judī nathī vastuthī.) āhā... hā! ek ātmāne ane bījā ātmāne kāī sambandh nathī.
sāmānyapaṇe bey ek ne visheṣhapaṇe judā emey nathī, paranī hāre. āhā... hā! athavā sāmānyapaṇe
judā ne visheṣhapaṇe ek, eme ya nathī. shun kīdhun ī? anant je ātmāo ane anant paramāṇuo chhe.
e sāmānyapaṇe judā ane visheṣhapaṇe ek emey nathī, tem sāmānyapaṇe judā chhe

Page 507 of 540
PDF/HTML Page 516 of 549
single page version

gāthā – 114 pravachanasār pravachano pa07
māṭe (darek vastu potānī) paryāyathī paṇ judī nathī. (paryāyapaṇe anya paṇ (vastupaṇe) ananyatva
chhe. sāmānya dravyathī te te paryāyano kāḷ - svakāḷ, ‘kramānupātī’ kāl āvī gayun chhe. (gāthā-
113mān) te samaye, te paryāy krame-svakāḷe kramānusār āvavānī te āvī, tethī tene pahelī paryāyanī
apekṣhāe anya kahīe. paṇ vastunī apekṣhāe ananya chhe. āhā... hā... hā! e paryāy koī bījā
(dravya) thī thaī chhe (em nathī.) āhā...! ā vāt besavī (ākarī chhe.) bhāṣhā! bhāṣhā to bhale
sahelī chhe. āhā...! paṇ eno ‘bhāv’ kaṭhaṇ chhe!! ‘kaḷashaṭīkā’ mān (kaḷash-60mān) kahyun chhe
[prashnaḥ
sāmprat (hālamān) jīvadravya rāgādi ashuddha chetanārūpe pariṇamyun chhe tyān to em pratibhāse chhe ke
gnān krodharūpe pariṇamyun chhe. tethī gnān bhinna, krodh bhinna – evun anubhavavun ghaṇun ja kaṭhaṇ chhe. uttaraḥ
ām chhe ke sāche ja kaṭhaṇ chhe, parantu vastunun shuddha svarūp vichāratān bhinnapaṇārūp svād āve chhe.
]
kaḷashaṭīkāmān kahe chhe bhaī kaṭhaṇ chhe, bhāī! kharekhar kaṭhaṇ to chhe. paṇ svarūpanun vedan karatān, vedan
parathī judun jaṇāy chhe. kaṭhaṇ to chhe. paṇ, bhagavān ātmā, sāmānyapaṇe dravya je chhe tene jotān -
jonārī paryāy bhale enī - paṇ e jue chhe sāmānyane, ane te paryāy em māne chhe (jāṇe chhe) ke
hun to akhaṇḍ ekasvarūpe birājamān chhun. paryāy em jāṇe chhe. āhā... hā! kem ke paryāyano viṣhay je
chhe - ekalo paryāyano viṣhay paryāy na rahetān, paryāyano viṣhay trikāḷī dravya (thāy) chhe. āhā...
hā... hā! trikāḷī dravya vastu je chhe mahāprabhu! (e paryāyano viṣhay thāy chhe.) ahīnyān dākhalo
jīvano āpashe. vāt sarvadravyanī kahevī chhe. draṣhṭānt jīvanun āpashe. lokone khyālamān āvī shake māṭe
(jīvanun draṣhṭānt āpashe.)
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “kharekhar sarva vastu sāmānya–visheṣhātmak hovāthī.” eṭale eno artha
(e) ke koī chīj koīthī banelī chhe, koī īshvar kartā chhe, ke ek dravya (nī) paryāy karī shake chhe
evun kāī nathī. āhā...hā...hā! ‘sarva dravyo’ eṭale
“sarva vastu sāmānya–visheṣhātmak hovāthī”
kāyam rahevānī apekṣhāe sāmānya, ane palaṭavānī apekṣhāe visheṣh - nahīn palaṭavānī apekṣhāe
sāmānya, (ne palaṭavānī apekṣhāe visheṣh.) āhā...hā! darek vastu nahīn palaṭavānī apekṣhāe
sāmānya, palaṭavānī apekṣhāe visheṣh. be (paḍakhān) thaīne enun svarūp (ja) e be (paḍakhāmmān) chhe.
paranī hāre ene kāī sambandh nathī. āhā...hā!
(prashnaḥ) vahālā dīkarā hoy, vahālī strī hoy enī
hāre kāī sambandh nahīn? āhā...hā! (shrotāḥ) dīkaro to paramān chhe. ātmāne dīkaro kevo? (uttaraḥ)
paṇ sumanabhāī jevo chhokaro hoy lo (tamāre.) āṭh āṭh hajārano pagār. (shrotāḥ) āp to nā
pāḍo chho.
(uttaraḥ) konā dīkarā bāpā? kono bāpā kono dīkaro? āhā...! enun visheṣh paṇ ek
samay ṭake. āhā...hā...hā! te te dravyanun visheṣh paṇ ekasamay ṭake. to bījī chīj enī chhe kyān
āvī prabhu! āhā...hā...hā...hā! samajāy chhe kāī?
(kahe chhe) darek vastu, kāyam rahevānī apekṣhāe to bhale dhruv chhe paṇ kṣhaṇik avasthānī

Page 508 of 540
PDF/HTML Page 517 of 549
single page version

gāthā – 114 pravachanasār pravachano pa08
apekṣhāe eṭale ek samay hoy chhe. chhatān visheṣh je kṣhaṇik chhe (te) ek ja samay chhe. enī
(dhruvanī) chhe chhatān ek samay chhe. ane tene pūrvanī paryāyanī apekṣhāe anya paṇ kahīe. ane
ātmānī apekṣhāe (ātmā) andar varte māṭe ananya paṇ kahīe. parane ane ātmāne ke paramāṇu
ne ke ātmā, ātmāne ke bījā paramāṇune (kāī sambandh nathī.) āhā... hā! ā vāt besavī
(ākarī bahu) lokone ī vichārey kyān? vakhat na maḷe ne kyān (vichār) kare? e duniyānī
jañjāḷamān? āhā... hā! (nakāmo) vakhat gāḷī jindagī chālī jāy chhe. ane pachhī avatār! ghaṇānnā
avatār pashu thavānā, tiryañchamān javānā. āhā... hā! kāraṇ ke dharam nathī, tem ā shun vastun chhe?
tene samajavāno vikalpa paṇ visheṣhe nathī, ke divasamān babbe-chachchār kalāk e shun chīj chhe ā? to
to puṇye ya bāndhe. āhā... hā!
ahīnyān kahe chheḥ e “vastunun svarūp jonārāone anukrame (1) sāmānya ane (2)
visheṣhane jāṇanārān be chakṣhuo chhe (– (1) dravyārthik ane (2) paryāyārthik) evī rīte ja līdhun chhe.
anukrame jovāmān sāmānya ane visheṣh.
“ (1) dravyārthik ane (2) paryāyārthik.” ek sāthe jovānun
paṇ leshe. (e pramāṇ.) (ahīnyān) to āṭalun līdhun chhe. paṇ ekasāthe jovānun pāchhun leshe.
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “temān, paryāyārthik chakṣhune sarvathā bandh karī.” āhā... hā! nyānthī
ūpāḍayun (juo) dravyārthikane bandh karīne nyānthī (ūpāḍayun) nahīn. darek dravyane jovā māṭe, paryāyārthik
āṅkhyun ne sarvathā bandh karīne, paryāy chhe kharī. chhe paṇ tene jovā taraphanī āṅkhyun ne - draṣhṭine bandh
karī. āhā... hā! hā! gajab vāt chhe!! pahelī to kīdhīḥ ke sāmānya-visheṣh vastu chhe. paṇ
visheṣhane jovānī āṅkhyunne bandh karī āhā... hā! chhe? (pāṭhamān) te pāchhī kathañchit bandh karīne em
nahīn. “paryāyārthik chakṣhuene sarvathā bandh karīne” jāṇavun chhe ne...! āhā... hā! “ekalā ughāḍelā
dravyārthik chakṣhu vaḍe”
ekalī ughāḍelī gnānanī paryāy (vaḍe) āhā... hā! “dravyārthik chakṣhu vaḍe” dravya
jenun prayojan chhe. dravya
+ arthī (eṭale) artha = dravya jenun prayojan chhe (te dravyārthik) e nayathī
jotān, visheṣh nayanī āṅkhyun bandh karī daīne. āhā... hā... hā! “ekalā ughāḍelā dravyārthik chakṣhu
vaḍe” bhāṣhā joī? olī to (paryāyārthik) bandh karī dīdhī. avasthāne jovānī āṅkhyun ja bandh karī
de. āhā... hā! to tane sāmānya, avasthāmān jaṇāshe. avasthāne jovānī āṅkhyun bandh karī de ane
sāmānyane jo. to pāchhī jonārī paryāy to raheshe. āhā... hā! paṇ paryāyano jovāno (viṣhay)
visheṣh nahīn, sāmānya raheshe. visheṣhane-paryāyane jovānī āṅkhyun sarvathā bandh karī de. āvī vāt!
āhā... hā! bījāne jovānun bandh karī de e vāt to ekakor (paḍī rahī) hen? āhā... hā!
(kahe chhe keḥ) tārā sivāy bījā padārtho, chāhe to bhagavān traṇ lokano nāth (ke anya

Page 509 of 540
PDF/HTML Page 518 of 549
single page version

gāthā – 114 pravachanasār pravachano pa09
chha dravyo) ene jovānī draṣhṭi e koī paryāyārthik draṣhṭi ke dravyārthik draṣhṭi nathī hen? āhā... hā... hā!
phakat tārāmān be prakār chhe. sāmānyapaṇun (eṭale) kāyam rahevāpaṇun ane badalavāpaṇun - visheṣhapaṇun
(chhe.) ī badalavāpaṇānī āṅkhyunne bandh karī jaī (uparānt) parane jovānī āṅkhyunne bandh karī daī to
nahīn ja te (ī to vastumān chhe ja nahīn.) āhā... hā... hā! gajab vāt chhe!! parane jovānun to bandh
ja karī de. āhā... hā.. hā! thoḍe shabde ghaṇun chhe ho prabhu! āhā... hā!
(shrotāḥ) kharekhar vastu chhe...!
(uttaraḥ) bahu vastu ‘ā’ chhe! āhā... hā! paryāyārthik chakṣhune sarvathā bandh karī daī, em na kahyun ke
paradravyane jovānun bandh karī daī. āhā... hā... hā... hā! prabhu! tārāmān ja jyān chhe be (paḍakhān)
sāmānya ne visheṣh. ī be chhe emān ī visheṣhane jovānī āṅkhyun sarvathā bandh karī daīne - kathañchit
bandh karīne ne (kathañchit) ughāḍīne athavā gauṇ karīne ī (paṇ) ahīnyān to nathī (kīdhun) āhā...
hā! (shrotāḥ) āp to hamaṇān ja samyagdarshan thavānī vāt karo chho...! (uttaraḥ) hen? vastu ī chhe.
traṇalokanā nāthanī divyadhvani chhe. āhā...! jagatanā bhāgya chhe, (ā) vāṇī rahī gaī chhe!
kundakundāchārya to nimitta chhe! āhā... hā! ene sāmbhaḷavāno ne vichāravāno avasar levo nahīn. prabhu!
tāre kyān jāvun chhe? kyān rahevun chhe?
ahīnyān to (kahe chhe) paryāyanī āṅkhyun paṇ sarvathā bandh karī daīne (ekalā dravyārthik chakṣhu vaḍe
jo.) āhā.. hā! bāyaḍī-chhokarān jovānun bandh karīne e to vāt ja (āchāryadev karatā nathī.) e
to tārāmān nathī (tethī) tenī to vāt ja ame nathī karatā. āhā...! samajāṇun kāī...?
āhā... hā! “paryāyārthik chakṣhue sarvathā bandh karīne, ekalā ughāḍelā dravyārthik chakṣhu vaḍe”
ughaḍelun ho paṇ ī gnān pāchhun, chhe to paryāy. ene (dravyane) jonārī paṇ ī ughaḍelun gnān ke
(jayāre) paryāyane jovānī (āṅkhyun) bandh karī dīdhī eṭale svane jovānun ughaḍayun gnān. āhā... hā...
hā! samajāṇun kāī...? āhā...! shun ṭīkā! āvī vāt kyān chhe? bharatakṣhetramān! āhā.. hā! digambar
santoe to amr̥utanā sāgar relyān chhe! thoḍā shabdamān ghaṇun chhe!! shun kahīe enī gambhīratā!!
āhā...!
(ahīnyān) em ī kahe chhe. pahelī vāt kīdhī, ke sarva vastuo sāmānya-visheṣhātmak chhe,
have tyāre vastune tārī, tane (tāre) jovī hoy to... āhā... hā! “udhāḍelā dravyārthik chakṣhu
vaḍe.” “jayāre avalokavāmān āve chhe.”
juo, emān paranī vāt nathī līdhī. ke paryāyanayane bandh
karīne parane jovun. āhā... hā... hā! paryāyārthik nayane bandh karī daīne. ohohoho! amr̥ut reḍayān chhe
prabhue! are... re! jagatane (potānī khabar nathī!) kahe chhe ke tārāmān be prakār - sāmānya ane
visheṣh. jīvamān ūtāre chhe hon? sāmānya vāt to badhānī (badhā dravyonī) kare chhe. paṇ utāre chhe
jīvamān. jīvamān utārīne kahe chhe ke sarva dravyomān em samajī levun. āhā... hā! jayasenāchāryanī

Page 510 of 540
PDF/HTML Page 519 of 549
single page version

gāthā – 114 pravachanasār pravachano pa10
ṭīkāmān chhe. āmān chokhkhun nathī. jayasenaāchāryanī chhe ne ṭīkā? emān chhe juo, सर्वद्रव्येषु
यथासंभवं ज्ञातव्यं इति अर्थः - chhellā shabdo chhe, jayasenaāchāryanī ṭīkā, āhā...! ā to
dhīrānān kām chhe bhāī! olāmān (samayasār) mān āve chhe ne bhāī!! ‘nibhr̥ut’ - nibhr̥ut
puruṣho vaḍe āhā... hā! chintā vinānā puruṣho vaḍe āhā...! nibhut puruṣho vaḍe karīne ā vastu
vichārāy chhe (arthāt svarūpamān ekāgra thanārā puruṣho vaḍe, chintā vinānā puruṣho vaḍe ā vastu
vichārāy chhe.)
āhā... hā!
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “ekalā ughāḍelā dravyārthik chakṣhu vaḍe” āhā... hā! āṭalun
paryāyachakṣhune sarvathā bandh karīne (kahīne) jor āpyun. tethī “ekalā ughāḍelā dravyārthik chakṣhu vaḍe” -
dravyane joī shake te rīte gnānane khullo pragaṭ karīne -paryāyane jovānun nahīn’, paṇ dravyane jovānī
paryāyano-ughāḍ karīne (ekāgra thavā kahe chhe) “ekalā ughāḍelā” ughāḍelā pāchhā kīdhun chhe hon! pragaṭ
karīne... āhā... hā! ā vastu chhe vastu! enī kahe chhe paryāyane jovānī āṅkhyun bandh karī, ane
dravyārthik -(ekalā) ughāḍelā chakṣhu vaḍe (jo.) nayanun gnān ughaḍelun chhe. dravyārthik nay je jove chhe tyān
(te gnān) ughaḍelun chhe. paryāyane jayāre (jovānun) bandh karī dīdhun chhe tyāre ene svane jovānun gnān
ughaḍayun chhe. āhā... hā... hā! hā...!
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “ekalā ughāḍelā dravyārthik chakṣhu vaḍe jayāre avalokavāmān āve chhe,
tyāre nārakapaṇun, tiryañchapaṇun” juo utāryun jīvamān. “manuṣhyapaṇun, devapaṇun ane siddhapaṇun” siddha e
paryāy chhe ne...! āhā... hā!
“e paryāyosvarūp visheṣhomān rahelā (arthāt) e paryāyo
svarūpavisheṣhomān rahelā ek “jīv sāmānyane avalokanārā” āhā... hā... hā! pāchhī avalokanārī
paryāy ja chhe. āhā... hā! paryāyane jovānī (paryāyanay) bandh karī daīne, dravyane jovānī ughāḍelī
gnānanī paryāyathī āhā... hā! shun bharyun chhe!! have ām ne ām vāñchī jāy. pravachanasār vāñchī gayo,
ek jaṇo ke’ to’ to samayasār, mahārāj bahu vakhāṇ kare chhe ne... (hun to) pandar di’ mān vāñchī
gayo chhun kahe. bāpā! pandar di’ shun? bhāī! e gahan vāt no pār āve evun nathī prabhu! (draṣhṭi
maḷ‌yā vinā janmāro ya vāñche to.) āhā... hā!
(shrotāḥ) āj divyadhvanino ja divas chhe...!!
(uttaraḥ) divyadhvanino divas chhe, hā, vāt sāchī! āhā...!
(kahe chhe) olun ‘divyadhvani’ (nāmanun māsik) patra kāḍhayun chhe. shrīmad taraphathī chhe ne...!
olā sonī, amadāvādavāḷā (shrotāḥ) sonejī, ḍo. sonejī (uttaraḥ) hā, ī. goṭā badhā goṭā!
shvetābanranā nākhyā ne ane ām - shvetāmbar sādhue karyun ne... ḍhīkaṇāne ām karyun ne...! āhā...
hā! ā enun lakhāṇ chhe vajubhāīnun morabīvāḷā vāñche chhe ne... (vyākhyān). enun lakhāṇ

Page 511 of 540
PDF/HTML Page 520 of 549
single page version

gāthā – 114 pravachanasār pravachano pa11
ā lakhe chhe ‘shrīmade nav tattva kahyān ne... emān samyagdarshananī vyākhyā karī chhe, chha-padane jovun ne...
ahīnyān to kahe chhe ke ī chha-padanā bhed chhe. (shrotāḥ) ī bhed to rāg chhe, ene vichāravāthī to rāg
(vikalpa) utpanna thāy... (uttaraḥ) āhā...! (bhedane jovānī) e āṅkhyun ne bandh karī daīne...
āhā... hā! ‘ekalā ughāḍelā dravyārthik chakṣhu vaḍe.” (avalokan kar.) bahenun-dīkariyun ne jhīṇun paḍe
dhyān rākhīne sāmbhaḷavun. bāpu! ā to amr̥utanā ghar chhe bāpu, māṇḍ māṇḍ āvyun chhe! be’ na-dīkarī,
mātāone jhīṇun paḍe thoḍun, dhī... re thī sāmbhaḷavun - vichār karavo. āhā...! are, āvā samay kyāre
āve bhāī! āhā... hā!
(kahe chhe) vāh! bharyā chhe (bhāv) shun joyun? sāmānya-visheṣh vastu chhe. eṇe visheṣh (ne)
jovānī āṅkhyun sarvathā bandh karī daī ane dravyārthik (eṭale) ughaḍelun gnān dravyane jonārun ughaḍelun
gnān, pāchhun chhe to ī paryāy, ‘paṇ paryāy paryāyane na jotān, paryāy dravyane jotān’ - em kahevun chhe.
āhoho! āhā... hā... hā! gajab vāt chhe bhāī! mīṭhālālajī! samajāy chhe ne? vastu chhe ī
bhagavān ātmā, emān sāmānya ane visheṣh be paḍakhān kharān. chhatān visheṣh paḍakhānne jovānī āṅkhyun
to sarvathā bandh karī de. parane jovānī vātun to nahīn paṇ tārī paryāyane jovānun sarvathā bandh karī de.
āhā... hā! ane ekalā ughaḍelā dravyārthik (eṭale) ekalā dravyane jāṇavānun je gnān ughaḍelun je chhe.
āhā... hā... hā! gajab bharyun chhe ne...!
(shrotāne) sāme pustak chhe ne...? āhā... hā! “ekalā”
olāne bandh karī dīdhun chhe ne...? ‘ekalā’ ne pāchhun “ughāḍelā” dravyārthik, em ne em dravyārthik nay
(nahīn), paṇ dravyanun jene prayojan chhe evun gnān ughaḍayun chhe. āhā... hā! hen? āvī vātun chhe.
devīlālajī! āhā... hā! santoe to amr̥ut reḍayān chhe! shabde-shabdamān keṭalī gambhīratā ne keṭalī ūṇḍap
chhe? āhā... hā! bhale (samajaṇamān) thoḍo vakhat lāge. satyane samajavā māṭe paṇ barābar thoḍun
(paṇ) satya samajavun joīe. āhā... hā!
(kahe chhe keḥ) bhagavān ātmā, sāmānya ne visheṣh (paṇe) hovā chhatān, sāmānya nām trikāḷī
dhruv evun ne evun ane visheṣh nām paryāy, badalatī rahetān chhatān, badalatī paryāyane jovānī āṅkhyun
bandh karī daīne, āhā... hā... hā! bījāne jovānun ne bhagavānane jovānun te (to) bandh karīj daīne,
paṇ tārī paryāy chhe tene jovānī āṅkhyun bandh karī daīne āhā... hā! vimalachandajī! vimalachand
(ātmā) nī vāt hāle chhe ahīnyān. āhā... hā... hā! prabhu! tārī vāt to jo (anirvachanīy)
āchāryo-sant kahī shakyā nathī. gambhīr vāt! chhoḍīne beṭhā (chhe maun jaṅgalamān.) āhā... hā!
paryāyane (jovānun) sarvathā bandh karī daīne prabhu shun kahevun chhe tāre ā! ātmāne jovā māṭe enī
paryāyane jovānī āṅkhyun sarvathā bandh karī daī ane jayāre have dravyārthikane (dravyane) jovun chhe ne...! to
ī to (jovānun) paryāyamān āve ke nahīn? (jovānun kārya to paryāyanun chhe.) tethī kahe chhe
“ekalā
ughāḍelā dravyārthik chakṣhu vaḍe.” āhā... hā! vāh! prabhu! andarano gnānano paryāy,

Page 512 of 540
PDF/HTML Page 521 of 549
single page version

gāthā – 114 pravachanasār pravachano pa12
kahe chhe ekalo dravyane jāṇe te ughaḍayo chhe. āhā... hā! paryāyārthikane jovānun sarvathā bandh thaī gayun chhe
āhā... hā! āvī vāto sāmbhaḷavā maḷe nahīn ane māṇas pachhī kahe e ekānt chhe tyān ekānt chhe.
bāpu! ekānt chhe sāmbhaḷ bhāī! āhā... hā! bāpu, tārā gharanī vātun chhe bhāī! ohohoho! sant kahe
chhe ke tārī paryāyane jovānun to sarvathā bandh karī de. āhā... hā... hā! ane dravyane jovānun ughaḍelun je
gnān (dravyārthik chakṣhu vaḍe avalok.) āhā... hā... hā! samajāy chhe kāī?
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “ekalā ughāḍelā dravyārthik chakṣhu vaḍe jayāre avalokavāmān āve chhe.”
avalokavāmān āve chhe te (avaloke chhe) paryāy, te paryāy chhe ne...! paryāyathī dravyane jovāmān āve chhe
ne...! paryāyane, paryāy tarīke jovānun bandh karī de. ane dravyane jovānī ughaḍelī paryāy vaḍe avalokan
kar. āhā... hā... hā! āvī vātun chhe. “jayāre avalokavāmān āve chhe tyāre nārakapaṇun.” jīv upar
līdhun have. kahevun chhe to sarva dravyanun, paṇ samajāy eṭale ekadam jīvane (udāharaṇamān līdhun) mūḷamān
ahīnyān ā samajāy to barābar (sarvadravyonun) samaje.
svane jāṇe barābar to parane jāṇe. paṇ
āne ja na jāṇe to paranun jāṇavun kyāthī āve? sva-par, prakāshak eno svabhāv chhe. paṇ svane
jāṇyā vinā parano prakāshak - jāṇavāno svabhāv hovā chhatān paṇ svane jāṇyā vinā paranun jāṇavun
emān āvī shake ja nahīn.
āhā... hā! samajāṇun kāī?
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “nārakapaṇun, tiryañchapaṇun, manuṣhyapaṇun, devapaṇun ane siddhapaṇun - siddhe ya
paryāy chhe. āhā... hā! siddhanī paryāyane jovānī draṣhṭine bandh karī daīne... āhā... hā! vāh! prabhu
tāre shun kahevun chhe? siddhanī paryāyane jovānī draṣhṭi-paryāy nayane, (eṭale) paryāyane jovānī āṅkhyun
sarvathā bandh karī daīne, sumanabhāī? ī tamārā kāyadā-phāyadāmān nathī āvun kyāy! āhā...! to
āvyā barābar ṭhīk! bhāgyashāḷī! ṭāṇe ā vāt āvī, āvī chhe (apūrva vāt!) āhā...! jevun
ūḍun bhāse chhe ī bhāṣhā eṭalī badhī āve nahīn.
āhā... hā!
santo kahe chhe. ke tārī paryāyane jovānī āṅkhyun bandh karī de. paṇ (ā kahīne) shun kahevun chhe
prabhu tāre! bījāne jovun - paramātmā ne pañchaparameṣhṭhine e to kyāy vāt ja nathī rahī kahe chhe. paṇ
tārī (potānī) paryāy jovānī āṅkhyun ne sarvathā bandh karī daī ane paryāyamān dravyane jovānun thāy te
gnān ughāḍī (ātmadravyane jo.) ughaḍe ja te (gnān) em kahe chhe. ām paryāyārthik nayane bandh karyun
eṭale svane jovānun gnān ughaḍe andar. chhe to ī e ya paryāy. paṇ (ī) paryāyano viṣhay paryāy
nathī. (paryāyano viṣhay dravya chhe.) āhā... hā!
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “ane siddhapaṇun – e paryāyosvarūp.” ī pāñch paryāy kīdhī ne...!

Page 513 of 540
PDF/HTML Page 522 of 549
single page version

gāthā – 114 pravachanasār pravachano pa13
chār gatinī ne ek siddhanī. āhā...hā! e siddhane jovānī paryāyanī āṅkhyunne paṇ sarvathā bandh karī
daīne, are...re! āhā...hā! potāne to siddhaparyāy nathī, paṇ shraddhāmān ene chhe ke siddhaparyāy thavānī
chhe māre. chhatān ī siddhaparyāyane jovānī āṅkhyun (sarvathā) bandh karī de. āhā...! ane bījā siddha je
chhe - anantā siddho
वंदीत्तु सव्वसिद्धe (‘samayasār’ gāthā-1) lo! kīdhun tyān. bhāī! samayasāramān.
(tyān to kahyun) gnānamān sthāpīne, em kahyun chhe ne tyān...! ahīnyān to kahe chhe ke tārī paryāyamān
siddhane jovānun ya bandh karī de. āhā... hā! bhāī...! ā to pravachanasār chhe! bhāī, ā to santonā
kāḷajān - hr̥uday chhe!! are! evī vāt sāmbhaḷavā maḷe kyān? bhāī! āhā...!
kahe chhe “ughāḍelā dravyārthik nay vaḍe” āhā... hā! jayāre ā (paryāyane jovānun) bandh karyun
ne ī ughaḍayun ne gnān svane jovānun. samajāy chhe kāī? “jayāre avalokavāmān āve chhe, tyāre
nārakapaṇun, tiryañchapaṇun, manuṣhyapaṇun, devapaṇun ane siddhapaṇun – e paryāyosvarūp – visheṣhomān rahelā
(ek) jīvasāmānyane avalokanārā.” joyun? paryāyane (jovā) taraphanī āṅkhyun bandh karī daī -
pachhī to dravya (ne jovānī) āṅkhyun bandh karī daīne paryāyane jāṇ eme ya kaheshe. jāṇavānī apekṣhāe
(ādaravānī apekṣhāe) mūḷ-pahelun ānhīthī līdhun. dravyane jovānun (sauthī pahelun) kīdhun chhe. āhā...
hā! bhagavān! ā to bhagavānanā gharanī vātun chhe! pāmar prāṇī! shun kare ene! āhā...! evī chīj
chhe! emān em abhimān karī nākhe ke āvaḍe chhe mane ā, amane vāñchyun chhe ne...! bāpu! garva ūtarī
jāy evun chhe. āhā... hā... hā! bhāī! tārī paryāyane jovānun paṇ bandh karī de. ane (chhatān)
jovānun raheshe to kharun (paryāyane) jovānun bandh karyun eṭale dravyane jovānun ughaḍelun gnān, e vaḍe
karīne avalokavāmān āvatān paryāyosvarūp visheṣhomān rahelā - i pāñchey paryāyamān - visheṣhamān
rahelā ek
“jīvasāmānyane avalokanārā” bhāṣhā shun chhe? “e paryāyosvarūp visheṣhomān
rahelā”... pāchhun visheṣhomān rahelā. āhā... hā... hā! bījī chīj to ī paryāyamān rahelī chhe ja nahīn.
āhā... hā! dev-guru-shāstra ane siddhane ya kāḍhī nākh ahīnthī. phakat paryāyorūp je siddhanī paryāy
chhe evā visheṣhomān rahelā (vaḷī) evā visheṣhomān rahelā ek
“jīv sāmānyane avalokanārā” -
ek jīvane - sāmānyane - dhruvarūpe jāṇanārā (ī) paryāy to thaī. āhā... hā! ko’ āvun koī di’
sāmbhaḷ‌yun’ tun! sthānakavāsīmān kyāy nahotun? (shrotāḥ) duniyānī koī pīṭhamān nathī... (uttaraḥ)
āhā...! bhagavān trilokanā nāthanī vāṇī chhe ā. āhā...!
ātmāne sparshī nākhe evī vāt chhe!
rahe nahīn bhāī, bījun judun - judun na rahī shake have! āvī rīte jāṇe joyo (ātmāne) ke jene
siddhanī paryāyamān paṇ draṣhṭi nathī. paṇ e paryāyamān rahelo je ātmā, chhe? (pāṭhamān) siddhanī
paryāyamān - e paryāyosvarūp visheṣhomān rahelā
“ek jīvasāmānyane.” ek jīvasāmānyane... olī
(nārak ādi) pāñch paryāyo hatī. ī pāñchey paryāyamān rahelo pāchho. āhā... hā... hā! shun shailī ne shun
ṭīkā!! gajab chhe!!

Page 514 of 540
PDF/HTML Page 523 of 549
single page version

gāthā – 114 pravachanasār pravachano pa14
(kahe chhe keḥ) ek “jīv sāmānyane avalokanārā.” ane visheṣhone nahi avalokanārā.”
āhā...hā...hā! shun kīdhun? ‘ek jīv sāmānyane’ - ‘sāmānya’ shun hashe ā? kāyam rahenārī ekarūp
- badalyā vinānī rahenārī ek (rūp) chīj - asti tarīke badalyā vinānun, kāyam rahenārun te
sāmānya. āhā... hā! ā to kyān’ ya vāṇīmān āvyun nahīn vepāranā, dhandhāmān āvyun nahīn bhāī!
ā bhūkāmān na āvyun. pāvaḍarano dhandho chhe ne ene...! (shrotāḥ) parano viṣhay e to chhe, e viṣhay
judo (uttaraḥ) ene jovānun bandh ānhī to (kahe chhe) āhā...! pāvaḍar ī paramāṇunī paryāy chhe ene
jovānun nahīn ānhī siddhanī paryāyane jovānī ya nā pāḍe chhe. āhā...! āhā... hā! hā, emān rahelā
(pāñch prakāranī paryāyamān paṇ) ek “jīv sāmānyane avalokanārā ane visheṣhone nahi
avalokanārā e jīvone ‘te badhun ya jīvadravya chhe’ em bhāse chhe.”
chhe? (pāṭhamān) āhā... hā!
(shun kahe chhe? keḥ) potānī paryāyane, siddha ādi paryāyane paṇ jovānī āṅkhyun bandh karī daī.
ā āṅkhyun (charmachakṣhu) ām bandh karī dye ī nahīn ho? (enī vāt nathī.) je paryāy jovāmān āve
te paryāyane (jovānun) bandh karī daīne, ane ughaḍelā dravyārthik nay ne ughaḍelā chakṣhu vaḍe, paryāyamān
rahelā - visheṣho mān rahelā ne avaloke “e jīvone te badhuy jīvadravya chhe.’ em bhāse chhe” āhā...
hā! te paryāy uparanī najarun bandh karī daī ane dravyane jāṇanārī paryāyane (je) ughaḍelī chhe e dvārā
dravyane jotān ‘te badhun ya jīvadravya chhe’ bas vastu! ī chhe. āhā... hā! samajāṇun kāī?
āhā... hā! ‘te badhun ya jīvadravya chhe’ emān paryāy-paryāy (nā) bhed nahīn. paryāyamān rahelo
kīdhun. em kīdhun ne...? hen? “e paryāyosvarūpavisheṣhomān rahelā” jīvasāmānyane avalokanārā ane
visheṣhone nahi avalokanārā e jīvone ‘te badhun ya jīvadravya chhe’ em bhāse chhe.” āhā... hā... hā!
bhagavān ātmā, dravya je sāmānya je anant-anant achintya anant shaktiono sāgar prabhu!
ekarūp! dravyārthik nayanā ughaḍelā gnānathī jotān ‘te badhun ya jīv ja chhe’ āhā... hā! samajāṇun kāī?
ām lāge gāthā (o) sādhāraṇ! pravachanasār (nī) enā karatān samayasār ām chhe ne... bāpu!
badhun ya chhe ī chhe bāpu! eke-ek samayasār, pravachanasār, niyamasār! enī shun vātun karavī?
(alaukik āgam chhe.) bharatakṣhetramān kyāy evī vāt chhe nahīn. āhā... hā!
(sadguru kahe chhe) ane ā rīte andar kare eṭale prāpta thayā vinā rahe ja nahīn. em kahe chhe.
āhā...! em kīdhun ne...? ‘badhun ya jīvadravya chhe em bhāse chhe’ kīdhun ne? hen shun kīdhun? ‘bhāse chhe’
em kīdhun. ‘jaṇāy chhe em kīdhun.’ āhā... hā! dhanya kāḷ! dhanya samay bāpu ahā! paryāyane
jonārī draṣhṭine sarvathā bandh karī daīne ane dravyane jonārā gnānane-ughaḍelā dravyārthik nay vaḍe, e
pāñche paryāyomān rahelo (jīv). pāchho pāñchey paryāyomān rahelo (kīdho ane ek jīvasāmānyane

Page 515 of 540
PDF/HTML Page 524 of 549
single page version

gāthā – 114 pravachanasār pravachano pa1p
avalokanāro paṇ kīdho) paramān rahyo chhe ja nahīn - paranī paryāyamān ne emān to rahyo chhe ja nahīn.
vyavahāre ya rahyo nathī (ātmā). āhā... hā! (chhatān) potānī pāñch paryāyamān rahelo - “e
paryāyosvarūp visheṣhomān rahelā jīvasāmānyane avalokanārā ane visheṣhone nahi avalokanārā e
jīvone ‘te badhun ya jīvadravya chhe’ em bhāse chhe.”
āhā... hā! ā rīte jo jue to jīvadravya bhāse
chhe kahe chhe. āhā... hā! prabhu! ā pāñchamo āro chhe ne...? āvo halako āro chhe emān... (kahe chhe
ke) ārā-phārā kāī lāgu paḍatā nathī prabhu! āhā...! jene paryāy nayey lāgu paḍatī nathī. āhā...
hā! paryāy nayathī jovānī vāt karashe. jāṇavā māṭe. paṇ ī pachhī karashe. (pahelun) ā karīne. be
nayamān pahelī ā nay līdhī chhe. āhā... hā!
(shrotāḥ) to ja paryāyanun gnān sāchun thāy ne...?
(uttaraḥ) tyāre gnān (paryāy) sāchun nahīn ī vāt nahīn (kem ke temāny paryāy upar vajan āvī
jāy chhe.) gnān (paryāy) ene jove chhe (vajan ahīn chhe) (shrotāḥ) dravyane jue... (uttaraḥ) ī ja
gnān sāchun chhe. chhatān sāchun gnān jove chhe dravya - badhun jīv (dravya) ā chhe. pāñche ya paryāyamān rahelun
tattva ‘ā’ ‘ā’ chhe. āhā... hā! sārī vāt chhe. pravachanasār hamaṇān vañchāṇun no’ tun. ānhī vajan
vadhāre ānhī chhe. (dravyane jovāmān dravyārthik naye.) ī to paryāy bhāse chhe eme ya kaheshe. paryāyanayathī
bhāse chhe (kaheshe) gnān karavā (māṭe.) ānhī to pahelun ā upāḍayun (chhe) ahīnyānthī... āhā... hā...
hā! (anukramanā pahelā kramathī.)
(kahe chhe) prabhu! tārī pāñch paryāyamān rahelo tun, te paryāyane jovānī āṅkhyun bandh karī de.
siddhanī paryāyane jovānī āṅkhyun bandh karī de. āhā... hā! ane e vastu je chhe (ātmā) emān
ughaḍelā gnān vaḍe avalokan kar. tyāre tane bhāsashe ke ā jīv (dravya) ā badhun ya ā chhe. ākho
paramātmā-paramātmā (āhā... hā! (dekhāshe.)
(kahe chhe) (ātmā) anant anant achintya shaktionun ekarūp - ekarūp (kahyun) be - rūpe
nahīn. āhā... hā! guṇabhede ya nahīn. em kahyun ne...! shun ṭīkā! amr̥utachandrāchārya! are! jīvo jarī
shāntithī vichāratā nathī, vāñchatā nathī. ekadam (vagar vichārye) kahī nākhe. e enun ekānt chhe,
ekānt chhe, ekānt chhe. bhāī bāpā! pariṇām āvashe bhāī! pariṇām to satya hashe te āvashe.
asatnā asat pariṇām āvashe bāpu! āhā... hā! e ek vāt pahelī līdhī. have paryāy jovānī
vāt leshe.
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “ane jayāre dravyārthik chakṣhune sarvathā bandh karīne.” joyun? gnān
karāvavun chhe ne...? paryāy enī chhe, enāmān chhe. emān ī (ātmā) rahelo chhe. māṭe paryāyanun gnān
karāvavānun chhe. āhā... hā! paranun kāī gnān karāvavānī ī vāt ānhī nathī. āhā... hā! “ane
jayāre dravyārthik chakṣhune sarvathā bandh karīne ekalā ughāḍelā paryāyārthik chakṣhu vaḍe.”
pāchhun

Page 516 of 540
PDF/HTML Page 525 of 549
single page version

gāthā – 114 pravachanasār pravachano pa16
juo nyān ughaḍelun to chhe jāṇavānun paryāyamān. paryāyane jonārun gnān chhe ne...! dravyane jonārun jem gnān
chhe em paryāyane jonārun gnān chhe ne... āhā... hā! “ughāḍelā paryāyārthik chakṣhu vaḍe avalokavāmān
āve chhe tyāre jīvadravyamān rahelā nārakapaṇun, tiryañchapaṇun, manuṣhyapaṇun, devapaṇun ane siddhapaṇun – e
paryāyosvarūp anek visheṣhone avalokanārā.”
jīvadravyamān rahelā - ā pāñchey paryāyo pāchhī
jīvadravyamān (rahelī) āhā... hā! kāī paramān nathī ī kāī. have āvo upadesh eṭale ajāṇyā
māṇasane- kriyākāṇḍavāḷāne evun lāge ke ā, shun māṇḍī chhe? bāpā! prabhu! tārā gharanī vāt māṇḍī chhe
bhāī! āhā... hā! tārun ghar evaḍun moṭun chhe ten sāmbhaḷ‌yun nathī prabhu! paryāyathī vāt āvashe.

visheṣh kaheshe.....