Pravachansar Pravachano-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Date: 30-05-1979; Gatha: 94.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 5 of 44

 

Page 39 of 540
PDF/HTML Page 48 of 549
single page version

gāthā – 93 pravachanasār pravachano 39
pravachanaḥ 30–pa–79.
‘pravachanasār’ 93 gāthā. (āpaṇe āvyun chhe tyān sudhī (shrotāḥ) kapaḍāno dākhalo. tyān sudhī
āvyun. (gurudevaḥ) pūro thaī gayo...? kyān sudhī āvyun chhe...? “āyatasāmānyasamudāy– jenun nām
‘dravya’ chhe te –guṇothī rachāto thako guṇothī judo aprāpta hovāthī guṇātmak ja chhe.”
- shun kahyun...? ke
paṭamān vistārasāmānyasamudāy ane doḍatā (āyatasāmānyasamudāy) vaḍe rachit chhe (rachāy chhe) e
guṇothī apr̥uthak hovāthī guṇātmak chhe. e rīte (samasta) padārtha- padārthomān avasthāyī
vistārasāmānyasamudāy (eṭale) guṇo. ane doḍato samūh paryāy (āyatasāmānyasamudāy) jenun
nām ‘dravya’ chhe. (dravya) guṇothī rachāto thako guṇothī judo aprāpta hovāthī guṇātmak ja chhe. dravya chhe
te guṇothī pr̥uthak nathī, apr̥uthak chhe. dravyathī guṇ judā prāpta nathī thatā. te kāraṇathī (dravya) guṇātmak
chhe. e guṇasvarūpī ja dravya chhe em kahevāmān āve chhe. jhīṇī vāt bahu...! ātmāmān guṇo je chhe tene
guṇātmak kahevāmān āve chhe, paṇ te guṇo dravya ja chhe. dravyathī koī guṇ pr̥uthak nathī. to dravyane
guṇātmak paṇ kahevāmān āve chhe. jhīṇī vāt bahu...!
“vaḷī jem anekapaṭātmak (–ekathī vadhāre
vastronā banelā) ‘dvipaṭik, tripaṭik evā samānajātīy dravyaparyāy chhe, tem anek – pudgalātmak
dvi – aṇuk, tri–aṇuk evā asamānajātīy dravyaparyāy chhe.”
- e dravyaparyāy chhe. be paramāṇu,
traṇ paramāṇu, chār paramāṇu ādi (anant paramāṇu) ene ek sāthe gaṇīne dravyaparyāy (kahevāy)
chhe. ene samānajātīy (dravyaparyāy) kahīne..! “ane jem anek reshamī ane sutarāu paṭonā banelā
dvipaṭik, tripaṭik evā asamānajātīy dravyaparyāy chhe.”
- ek reshamī kapaḍun chhe ane ek sutar
(sutarāu) chhe. bhinna-bhinna jāt chhe. to te reshamī ane sutarāu paṭonā banelā dvipaṭik, tripaṭik
evā asamānajātīy dravyaparyāy chhe. reshamī ane sutarāu (e be tākā sāndhīne banāvelun vastra) te
asamānajātīy dravyaparyāy chhe.
“tem anek jīvapudgalātmak dev, manuṣhya evā asamānajātīy
dravyaparyāy chhe.” āhā...hā...! juo...! e pramāṇe anek jīvapudgalātmak (eṭale) sharīr ane
jīvanun ahīnyān (bhinna) paṇun batāvavun chhe. (banne) asamānajātīy (chhe) te batāvavun chhe. ātmā ane
ātmā e samānajātīy (chhe) e ahīnyān batāvavun nathī. pudgal pudgal (ekaṭhā) ekasāthe rahe te
samānajātīy chhe, te (ahīnyān) batāvavun nathī. (paṇ) ātmā ane pudgal e (banne) ek sāthe
rahe chhe te asamānajātīy dravyaparyāy chhe te ahīnyā batāvavun chhe..! kem ke asamānajātīy
dravyaparyāyamān (ekapaṇānī) jenī draṣhṭi chhe te mūḍh chhe. potāno dravyasvabhāv enāthī (pudgalathī -
sharīrathī) bhinna chhe evī tene draṣhṭi (abhiprāy) nathī. asamānajātiy (eṭale) jīv ane pudgal-
ā sharīr ek sāthe dekhāy chhe, te asamānajātīy (dravyaparyāy) chhe. anādithī (agnānīnī) draṣhṭi
asamānajātīy upar chhe. te (mithyā) draṣhṭinā kāraṇe, potāno trikāḷī svabhāv je chhe te bhūlī gayo
chhe tethī tene asamānajātīy (dravya paryāy) mān ekatvabuddhi chhe, e badhī avidyā - mithyātvanun mūḷ
chhe. (e) dravyaparyāy (nī vāt thaī).
“vaḷī jem kyārek paṭamān potānā sthūl agurulaghuguṇ
---------------------------------------------------------------------------------------------
1. dvipaṭik= be tākā sāndhīne banāvelun vastra. (banne tākā ek ja jātanā hoy to samānajātīy dravyaparyāy kahevāy ane jo be tākā
bhinna jātinā (jem-ke ek reshamī ane bījo sutarāu) hoy to asamānajātīy dravyaparyāy kahevāy.

Page 40 of 540
PDF/HTML Page 49 of 549
single page version

gāthā – 93 pravachanasār pravachano 40
dvārā kāḷakrame pravartatā anek prakāro rūpe pariṇamavāne līdhe anekapaṇānī pratipatti te guṇātmak
svabhāvaparyāy chhe.”
- agurulaghuguṇanī paryāy guṇātmak svabhāv chhe. sarva dravyonī kāraṇ ke
agarulaghuguṇ badhā (dravyomān) chhe. agurulaghuguṇanī paryāyane ahīnyā svabhāvaparyāy - guṇonī
svabhāvaparyāy kahevāmān āvel chhe.
“tem samasta dravyomān potapotānā sūkṣhma agurulaghuguṇ dvārā
pratisamay pragaṭatī ṣhaṭsthānapatit hānivr̥uddhirūp anekapaṇānī anubhūti te guṇātmakasvabhāv–
paryāy chhe.”
- have guṇanī vibhāvaparyāy kahe chheḥ-
“ane jem paṭamān, rūpādikane sva– paranā kāraṇe pravartatī” - vastramān sparsha, ras, gandh, varṇa
(ādi guṇo) temān nimitta par (chhe) upādān sva potānun chhe e pravartamān pūrva - uttar avasthāmān
thatā tāratamyane līdhe - “pūrvottar avasthāmān thatā tāratamyane līdhe jovāmān āvatā
svabhāvavisheṣhorūp anekapaṇānī āpatti te guṇātmak vibhāvaparyāy chhe.”
pahelī guṇātmak
svabhāvaparyāy agurulaghuguṇanī (je chhe) tene kahī chhe. (vāstavamān em kahyun) svabhāvavisheṣhorūp
hovāthī e vibhāvaparyāy kahī, asalamān em kahyun ke je dravya chhe te dravya vistārasāmānyaguṇ ane
āyatasāmānyasamudāy - paryāy (bannenun ekarūp) te dravya chhe. (temān) guṇo je chhe te dravyanā āshraye
rahe chhe māṭe tene guṇātmak kahe chhe. ane paryāy, dravya-guṇathī utpanna thāy chhe māṭe tene paryāy kahechhe.
paranā kāraṇe koī paryāy (koī dravyanī) utpanna thatī nathī. darek padārthamān potānun dravya kāyam
rahevāvāḷun - sāmānya guṇ - ane visheṣh paryāyono piṇḍ (sāmānya - visheṣhanun ekarūp) te dravya
(chhe) ane sāmānya (eṭale) je vistārasāmānyasamudāy - guṇo (chhe) ane te dravya - guṇathī
utpanna thāy chhe te visheṣh (eṭale) paryāy chhe. anya dravyathī anya dravyanī paryāy kadī utpanna thāy
em traṇ kāḷamān banatun nathī..! (dravyonī vastusthiti ā chhe.) ā...hā...hā...! samajavānun ā
(vastusvarūp) chhe. karmathī ātmāmān vikār thāy chhe. em kyārey nathī. ane vikār thayo chhe tethī
(jīvane) karmabandhan thayun chhe em nathī. karmabandhanathī paryāy, potānā samānajātīyaparamāṇunā kāraṇe,
karmabandhanī paryāy utpanna thaī chhe. (jīvamān) rāg chhe, rāg thayo (te kāraṇe) karmamān (dravya karmamān) e
paryāy utpanna thaī em chhe nahīn.
(shrotāḥ) nimitta to kharun ne...! (uttaraḥ) nimitta...! paṇ nimitta
kāī kare nahīn, āhā.... nimitta kare e agnānīnī.. (mānyatā)...! potānī dravyaparyāy (potānā dravya
- guṇathī utpanna thāy chhe)
“tem samasta dravyomān, rūpādikane ke gnānādikane sva–paranā kāraṇe
pravartatī pūrvottar avasthāmān thatā tāratamyane līdhe jāvāmān āvatā svabhāvavisheṣho rūp
anekapaṇānī āpatti te guṇātmak vibhāvaparyāy chhe.
ahīnyān em līdhun chhe keḥ je dravya chhe (te)
guṇ-paryāyano piṇḍ (chhe) emān dravyaparyāy be prakāranī (kahī chhe) ek svabhāvik dravyaparyāy, ek
vibhāvik guṇaparyāy. svābhāvik dravyaparyāy to potānā dravya-guṇathī utpanna thāy chhe te
svabhāvaparyāy athavā agurulaghuguṇanā kāraṇe utpanna thāy chhe te svabhāvaparyāy (chhe). ane
agurulaghusvabhāv sivāy (je paryāy utpanna thāy) te vibhāvarpāy (chhe). jem kapaḍānā paramāṇumān
varṇa, gandh, sparsha (ādi guṇ chhe). to rūpādikanī tāratamyatā-hīnādhikatā thāy chhe (temān upādān
paramāṇunā guṇ chhe) nimitta

Page 41 of 540
PDF/HTML Page 50 of 549
single page version

gāthā – 93 pravachanasār pravachano 41
bījī chīj chhe to te vibhāvaparyāy (chhe), evī rīte ātmāmān je guṇo chhe temān vikāranun nimitta
thatān vibhāvaparyāy thāy chhe te guṇanī vibhāvaparyāy (chhe), dravyaparyāy nahīn... āhā...hā...! āvun
chhe...! yād rākhavun paḍashe... sār āvashe 94 (gāthā) mān. āhā...hā...! samajāṇun kāī...?
(kahe chhe keḥ) “kharekhar ā, sarva padārthonā dravyaguṇaparyāyasvabhāvanī prakāshak pārameshvarī
(parameshvare kahelī) vyavasthā bhalī – uttam – pūrṇa yogya chhe, bījī koi nahīn” - āhā....! bhagavāne
kahyun...! sarvagna parameshvare, trilokanāth vītarāgadeve āvī dravyaguṇaparyāyanī prakāshak, pārameshvarī vyavasthā
(arthāt) parameshvare kahī chhe evī chīj (vastusthiti) chhe. bhagavān trilokanāthe (je vyavasthā) kahī ke
ā dravyaguṇaparyāy (svarūp dravya chhe). darek dravyaguṇaparyāy potānāmān chhe. ahīnyān (ā gāthāmān) je
dravyaparyāy līdhī te bījā dravyanā sambandhavāḷī paryāy (sāthe gaṇīne) dravyaparyāy līdhī. ane guṇaparyāy
līdhī to potānā agurulaghusvabhāvanī paryāy te guṇaparyāy (kahī) paṇ rūpādik, gandhādik (nī)
paryāyamān nimittathī (kāraṇ gaṇīne) vibhāv thāy chhe tene guṇavibhāvaparyāy kahe chhe. āvun chhe...!
āhā...hā...! “vāstavamān ā sarva padārthonā dravyaguṇano paryāy svabhāvanī prakāshak pārameshvarī
vyavasthā” - bhagavāne kahelī (ā sarva padārthonī) vyavasthā chhe. atyāre to evun (agnān) paṇ
chāle chhe ke sharīr chāle chhe to ātmā chhe to sharīr chāle chhe. ātmā chhe to (tyān) bhāṣhā nīkaḷe chhe.
(eṭale ātmā sharīranī kriyā ne vāṇīnī kriyā kare chhe) e badhun jūṭhun chhe, mithyātva chhe. bhāṣhānī
paryāy je utpanna thāy chhe te tenā paramāṇunā dravya guṇathī ūṭhe chhe. ane sharīranī ā halan - chalan
paryāy chhe. e enā paramāṇudravya - guṇ chhe, enāthī ā halan- chalan paryāy utpanna thāy chhe,
ātmāthī nahī, (juo) ā ek kapaḍun chhe te ahīnthī uṭhāvīne ahīn āvyun te tenā dravyaguṇathī te
paryāy thai chhe te āṅgaḷīthī ke ātmāthī nahīn. emān (kapaḍāmān) jeṭalī paryāyo thaī te konā kāraṇe
thaī...? āṅgaḷīthī (thaī)...? ātmāthī (thaī)...? to kahe chhe, nā.. te (paryāyo) tenā dravya ane
guṇathī thaī chhe. āhā...hā...!
(shrotāḥ) kesh loch koṇ kare chhe...? (uttaraḥ) loch koṇ kare...? loch
je thāy chhe e vāḷane āṅgaḷī sparsha paṇ karatī nathī. e vāḷanī paryāy potāthī (potānā dravya-
guṇathī) vāḷane nīkaḷavā samaye, māthāmānthī nīkaḷavānī yogyatāthī nīkaḷe chhe. āṅgaḷīthī nahī,
ātmāthī nahīn, īchchhāthī nahīn, loch (munine hoy chhe ne...!) ek- ek padārthanī pote potānā
dravya-guṇathī paryāy samay-samaye thāy chhe. ā siddhānt levāno chhe. (samajavāno chhe) koī paṇ dravya-
guṇanī paryāy, te bījā dravya- guṇathī utpanna thāy chhe em nathī. āhā... hā.
(shrotāḥ) to koī
koīne madad karī shake nahīn? (uttaraḥ) koī koīne madad karī shake nahīn ane nukasān (paṇ) karī shake
nahīn. (shrotāḥ) to sansār kem chālashe? (uttaraḥ) sansār chālashe. (mithyā potānī mānyatāthī sansār
chālashe. hun kartā chhu. paranī paryāy hun karun chhu, sharīranī paryāy hun karun chhun, bhāṣhānī - kapaḍānī (paryāy)
hun karun chhun. ā ṭopī chhe, te (kapaḍānī) paryāy chhe. te enā dravya-guṇathī (ṭopī) thaī chhe. (darajīnā)
ātmāthī nahīn, ane (māthā upar) ṭopī chhe te māthānā ādhāre chhe em (paṇ nathī.
(shrotāḥ)
ṭopī karī koṇe? (uttaraḥ) ṭopī enā dravya - guṇathī thaī chhe. (shrotāḥ) darajīe karī nathī?
(uttaraḥ) darajīe karī nathī. āhā...hā..!

Page 42 of 540
PDF/HTML Page 51 of 549
single page version

gāthā – 93 pravachanasār pravachano 42
(sarvagna bhagavānanun tattvagnān) jagatathī ūndhun chhe bāpā! (shrotāḥ) paisā āpavā paḍe chhe ne...!
(uttaraḥ) paisā koṇ āpe...? paisā te to pamāṇunī paryāy (chhe). ek jagāethī bīje jāy te tenī
(paramāṇunī) paryāy chhe. te tenā dravya-guṇathī thāy chhe. (te) jāy chhe, āpanār hāth chhe māṭe jāy
chhe? em paṇ nathī (paramāṇunī yogyatāthī jāy chhe).
(shrotāḥ) darajī vagar ṭopī thaī...?!
(uttaraḥ)ḥ darajī koṇ? darajīnā ātmānī paryāy, temān je (ṭopī banāvavānā) rāgādi thayā te
tenā dravya-guṇathī thayā chhe, ane kapaḍānī (ṭopīrūp) paryāy thaī te tenā dravya-guṇathī thaī chhe. (koī
koīno koī kartā nathī). (ā) dāgīnā - jhaverāt (ghareṇān) kuṇḍal, kaḍān sonethī thayā nathī, kuṇḍal,
kaḍān thayā te tenā (sonānā) dravya - guṇathī thayā chhe. āhā... hā! āvī vāt chhe. (ghareṇān)
hathoḍāthī, eraṇathī paṇ thayā nathī. āvī vāt chhe.
ahīnyān e kahe chheḥ pārameshvarī vyavasthā-pratyek dravyane pratyek guṇ - potānāmān chhe e
kāraṇathī e samayamān (je) paryāy (utpanna thāy chhe) - dravyātma kaho ke guṇaparyāy kaho. paṇ potānā
dravya-guṇathī thāy chhe. parathī bilakul nahīn. āhā... hā! lokone ā (vastusthiti samajavī kaṭhaṇ paḍe
chhe!)
(shrotāḥ) sansārīne shāk-bhājī lāvavā...ne! (uttaraḥ) shāk koṇ lāve ne... koṇ dev? dūdhī je
(āvī) chhe. te paisāthī shāk āvyun nathī, potānā hāthathī āvyun nathī. (paṇ) dūdhīnā je paramāṇu
chhe temān sparsha, ras, gandh, varṇa (guṇ chhe) te guṇathī dūdhīnī paryāy thaī chhe. to e (dūdhīnā
paramāṇun) nī paryāyathī e ahīn āvī chhe. āvī vāt, jagatathī ūndhī chhe! ane je (dūdhīnun shāk)
pāke chhe te agnithī nahīn, pāṇīthī nahīn. shākanā je paramāṇu chhe tenā dravya - guṇathī tenī (shākanī)
pākavānī paryāy thaī chhe. agnithī, pāṇīthī, strathī bilakul nathī thaī. āvī padārtha vyavasthā
(sarvagna) bhagavānanā mukhathī āvī chhe. āhā! (gaḷe utāravun) ākarun kām chhe. prabhue kahyunḥ padārtha
anant chhe, anant chhe. (e) anant anantapaṇe kyāre rahe? keḥ potānā kāraṇathī dravya-guṇaparyāy hoy
to anant anantapaṇe rahe. bījāne kāraṇe potānī paryāy thāy, to paryāy vinānun potānun dravya thaī
gayun (athavā bījānun thaī gayun) to dravya-guṇ-paryāy yathārthamān rahyā nahīn. paranā kāraṇe koī (paṇ
dravyanī) paryāy thāy to paryāy vinānun dravya thaī gayun. parathī paryāy thaī? (shrotāḥ) nimittathī to
thāy ne...?
(uttaraḥ) bilakul nahīn. nimitta ho! paṇ nimittathī thatun nathī. nimitta chhe kharūn, paṇ
nimittathī paramān paryāy thāy chhe em traṇ kāḷamān nathī. have āvī vātun chhe! prabhunā gharanī bāpā!
ā “gney adhikār” chhe ne..! gney adhikār chhe, jeṭalān gney chhe te pratyek gney, svatantra,
potānun dravya svatantra, guṇ svatantra, ane samaye-samaye je paryāy thāy chhe dravya-guṇathī te svatantra
(utpanna) thāy chhe. paranā kāraṇe, paranī paryāy thāy e traṇ kāḷamān vītarāgamārgamān nahīn...āhā...
hā...! āvun (ākarun) kām chhe..! (shrotāḥ) ahīnyā to sva-paranā kāraṇe kahyun ne...! (uttaraḥ) e
to (ātmā) draṣhṭā chhe. nimittathī kathan karyun. vibhāvik paryāy māṭe (kathan karyun chhe). (shrotāḥ) ahīn
sva-par kāraṇ kahyun chhe ne...? (uttaraḥ) e vibhāvikaparyāy chhe. māṭe sva upādān chhe to thavāvāḷun
thashe ja. tyān nimitta bījī chīj chhe māṭe vibhāv kahevāmān āvyo chhe bas! sva-upādān potānī
paryāy chhe. potānī paryāyathī kramabaddhamān, dravyanī paryāy, thavāvāḷī thaī tyān bījī chīj nimitta chhe to
sva-parathī chhe tem kahevāmān āvyun chhe.

Page 43 of 540
PDF/HTML Page 52 of 549
single page version

gāthā – 93 pravachanasār pravachano 43
(kramabaddha paryāy) thaī chhe to potāthī ja thaī chhe, nimitta to sāthamān upasthit chhe. e nimittathī
paryāy paṇ potānā - (nimittanā) dravya-guṇathī e paryāy thaī chhe. nimitta (eṭale) nimitta dravya
je chhe to potānā dravya- guṇathī potānī paryāy thaī chhe.
juo...! ā lākaḍī chhe. lākaḍī ām (thī) ām chāle chhe. to enā (lākaḍīnā paramāṇu)
nā dravya-guṇane kāraṇe enī paryāy thāy chhe. ā āṅgaḷīothī nahīn ane āṅgaḷīne ādhāre e
(lākaḍī) rahī chhe em nahīn. emān paryāyanā ṣhaṭkārak chhe. jaḍanī paryāy ho ke chetananī paryāy ho,
darekanī paryāyamān ṣhaṭkārak chhe. ṣhaṭkārak eṭale shun..?
[kartāḥ je svatantratāthī potānā pariṇām kare te
kartā chhe. karma (kārya) kartā je pariṇāmane prāpta kare chhe te pariṇām tenun karma chhe. karaṇaḥ te pariṇāmanā
sādhakatam arthāt utkr̥uṣhṭa sādhanane karaṇ kahe chhe. sampradānaḥ karma (-pariṇām-kārya) jene devāmān āve
athavā jene māṭe karavāmān āve chhe tene sampradān kahe chhe. apādānaḥ jemānthī karma karavāmān āve chhe te
dhruv vastune apādān kahevāmān āve chhe. adhikaraṇaḥ jemān athavā jenā ādhāre karma karavāmān āve chhe
tene adhikaraṇ kahe chhe. sarvadravyonī pratyek paryāyamān ā chha e kārak ekasāthe varte chhe tethī ātmā
ane pudgal shuddha dashāmān ke ashuddha dashāmān svayam ja chhae kārakarūp pariṇaman kare chhe ane anya koi
kārako (kāraṇo) nī apekṣhā rākhatā nathī - ‘pañchāstikāy’ gāthā-62 san. ṭīkā
]
āhā...hā...! paryāy paryāyanī kartā, paryāyanun kārya, paryāy paryāyanun sādhan - karaṇ, paryāy
paryāyanun sampradān, paryāyanun apādān, paryāy paryāyano ādhār. ‘pañchāstikāy’ gāthā - 62 (mān pāṭh
chhe) “nishchayanaye abhinna kārak hovāthī paramāṇu jīv svayam potānā svarūpanā kartā chhe.” karmanī
paryāy potāthī thāy chhe. karmamān gnānāvaraṇīy, darshanāvaraṇīy ke game te ho e karmanān paramāṇuthī te
paryāy (svayam) thaī chhe. e karmanī paryāy (potānā) ṣhaṭkārakathī thaī chhe. jhīṇī vāt bahu bāpu...!
karmanā rajakaṇ bāpu..! (svatantra dravya chhe) chha kāraṇe gnānāvaraṇīy (darshanāvaraṇīy) karma bandhāy chhe. chha
kāraṇ āve chhe ne... gnānanī ashātanā, gnānano ninhav (pradoṣh, nihnav, mātsarya, antarāy,
āsādan, upaghāt- ‘tattvārthasūtra” a. 6. sūtra. 10) e chha kārak (kāraṇ) chhe vikārī paryāyanā, e
ṣhaṭkārak vikalpa potāthī chhe. ane gnānāvaraṇīyanī je paryāy thaī chhe e potānā ṣhaṭkārakathī karmanā
ṣhaṭkārakathī utpanna thaī chhe. rāgathī (vikalpathī) utpanna thaī nathī. āhā... hā...! āvī vātun chhe!!
jagatamān vītarāgano mārag koī judī jātano chhe. ‘tattvārthasūtra’ shāstramān āve chhe ne? chha kāraṇathī
gnānāvaraṇīy bandhāy. āve chhe ne...? e chha kārakī vikāranī jīvamān potāne kāraṇe utpanna thaī chhe,
ane gnānāvaraṇīy (karma) nī je paryāy thaī e paṇ karma (rūp) je gnānāvaraṇīy paramāṇu chhe, e
paramāṇamān e paryāy thaī (chhe). e ṣhaṭkārakī potāthī thaī chhe. āhā... hā... bahu ākarun kām ā.
ā to traṇ lokanā nāthanī ā vāṇī chhe. atyāre to garabaḍ chālī chhe garabaḍ badhī. paṇḍit loko
paṇ kahe chhe ke nimittathī (kārya) thāy chhe. nimittathī ja thāy chhe. jo nimittathī thāy chhe to paranī
paryāye (te samaye) shun karyun...? upādāne shun karyun...? ane nimitte shun karyun....? nimitte paranī paryāy
karī to potānī paryāy karī ke nahīn...? (ek samayamān ek dravyane be pariṇām hoy nahīn)
nimittamān paṇ potānā dravya-guṇathī potānī paryāy thaī chhe, ane upādānanī paryāy paṇ potānā
dravya-guṇanā

Page 44 of 540
PDF/HTML Page 53 of 549
single page version

gāthā – 93 pravachanasār pravachano 44
kāraṇathī thaī chhe. āvun (ja) upādān - nimittanun svarūp chhe. nishchayathī vikārī paryāy ke
avikārīparyāy pratyek dravyamān ek-ek samayamān svatantra (potānā) ṣhaṭkārakathī thāy chhe. ā
bhagavānanī vāṇī chhe.!! (shrotāḥ) potānā chha kārakathī potānī paryāy thāy chhe...! (uttaraḥ)
ātmānī paryāy vikārī ho ke avikārī ho, ke karmanī payāy vikārī ho ke ek paramāṇunī nirmaḷ ke
vikr̥ut paryāy ho - ek paramāṇu chhuṭo rahe te tenī svābhāvik paryāy chhe. - paramāṇunī vibhāvik
paryāy eṭale be paramāṇuno skandh thāy chhe tyārathī vibhāvaparyāy thāy chhe. paramāṇunā, varṇa, gandh, ras,
sparshanī paryāy thāy chhe te potānā ṣhaṭkārakathī thāy chhe (ane ātmānā gnān, darshan, ānand
(ādi) nī paryāy thāy chhe te potānā ṣhaṭkārakathī thāy chhe. paryāy kartā, paryāy karma, paryāy karaṇ,
paryāy sampradān, paryāy apādān, paryāy adhikār. āhā...hā... (e) ṣhaṭkārak (chhe).
juo “jīv, bhāvaparyāy pravartatā ātmadravyarūpe kartāpaṇāne dharato” potānī paryāy ātmā
(nī) vikārīpaṇe ke avikārī pariṇame, to te potānā kāraṇe chhe. bahu ja jorathī karmano uday āvyo
to’ ātmāne vikār thayo. e vāt vītarāgamārgamān traṇ kāḷamān nathī. samajāṇun kāī...? ā vāt
to ame 71 (nī sāl) thī kahetā āvyā chhīe. 71 nī sāl. chosaṭh varṣha thayān. chhāsaṭh to ā
dīkṣhā līdhī, ā dukān chhoḍayā pachhī (thayā). chhāsaṭh varṣha to dukān chhoḍayā ne thayā, dīkṣhā līdhī 70
nī sāl (mān) 71 (nī sal) lāṭhīmān amārun chomāsun hatun tyārathī ame (ā vāt) kahīe chhīe
keḥ vikār je thāy te potānī paryāyathī thāy chhe, potānā aparādhathī thāy chhe. karmathī bilakul nahīn,
(bījā gurubhāī hatā) viparīt...! garabaḍ thaī, takarār thaī hatī, guru hatā te to bahu samajatā,
bījā ek sheṭh hatā. das, lākh (rūpīyā) te vakhate (temanī pāse hatā). temaṇe kahyunḥ “ā kyāthī,
ā vaḷī kyāthī kāḍhayun..? ame to kyāy sāmbhaḷ‌yun nathī, amārā guru to kahetā nathī.” kahyunḥ
siddhānt em kahe chhe. bhagavānanī vāṇīḥ siddhānt em kahe chhe ke ātmāmān vikār thāy chhe te
ṣhaṭkārakanī pariṇati potāthī thāy chhe. karmanā kāraṇe nahīn, karmanī paryāy te tenā ṣhaṭkārakathī thāy chhe,
ātmāthī nahīn,
(shrotāḥ) nimittathī thāy to svabhāv thaī jāy...? (uttaraḥ) nahī. e vibhāv paṇ
svabhāv chhe. e āpaṇe āvī gayun chhe. āmān (ā gāthānī ṭīkāmān) āpaṇe āvī gayun chhe.
svabhāvavisheṣho - ā rāgaparyāy potānā dravya-guṇathī thāy chhe. e āpaṇe āvī gayun chhe juoḥ
“svabhāvavisheṣhorūp anekapaṇānī āpatti te guṇātmak vibhāvaparyāy chhe” -svabhāvavisheṣhorūp
anekatva āpatti te guṇātmak vibhāvaparyāy chhe. e āvī gayun chhe. svabhāv chhe. ‘svabhavanan svabhāvaḥ’
potānī paryāyamān thayun to ‘svanun bhavan te svabhāv’ (chhe). svabhāvano artha ahīnyān nirmaḷ ja na levo.
potānī paryāyamān vibhāvik - shaktithī vibhāv thayo. ātmāmān ek vaibhāvik guṇ chhe. anādi -
anant chhe. e vaibhāvikaguṇ nimittane ādhin potāthī thāy tyāre vikār thāy chhe. karmathī vikār nahīn.
ākarun kām chhe bhāī...! ā to amārī (vāt) 71nī sālathī - 64 varṣha thayān - bahār vāt pāḍī’
tī. jainamān karmathī vikār thāy chhe evun kahevāmān āve chhe e vāt jūṭhī chhe. jain parameshvar em kahetā
nathī. samajāṇun kāī...?
“pratyek dravyanī pratyek samayanī avasthā e potānā dravya – guṇathī

Page 45 of 540
PDF/HTML Page 54 of 549
single page version

gāthā – 93 pravachanasār pravachano 4p
thāy chhe em kahevun e paṇ vyavahār chhe. bākī e paryāy potānā ṣhaṭkārakathī thaī chhe e nishchay chhe.
parathī thāy chhe e vāt to ahīnyān chhe ja nahīn.”
vāstavamān ā, sarva padārthonī dravyaguṇarpāy svabhāvanī prakāshak-juo! tyān vibhāv kahyo
ahīn svabhāv kīdho. bhāī...! shun kahyun e...? pahelā kahyun hatun ke guṇamān rūpādik chhe - paramāṇumān -
to nimitta ane svaupādān - beuthī thayun (tethī) svabhāv (paryāy) (hovā chhatān) vibhāv
(paryāy) kahevāmān āvī chhe. e ahīnyān līdhun. juo...! dravya-guṇ-paryāy... nī juo prakāshak,
pārameshvarī vyavasthā- parameshvarī kahelī vyavasthā bhalī - uttam-pūrṇa - yogya chhe. sarvagnanī (ā
vāt) digambaramān ja chhe, bīje kyāy nathī. āhā... hā..! shvetāmbaramān ke sthānakavāsīmān to chhe ja
nahīn. ene to ajain kahevāmān āvyā chhe. anyamati - ‘mokṣhamārgaprakāshak’ pāñchamā adhyāyamān (chhe).
jevā vedāntī - īshvaravādī - īshvarakarttānī jem sthānakavāsī, derāvāsīne anyamatimān nākhyā chhe.
āhā...hā...!
ahīnyān kahe chhe keḥ prabhu...! vītarāge kahelā dravya-guṇ-paryāyanun (svarūp) samajavun hoy to,
dravya paṇ guṇathī svatantra chhe, guṇ paṇ dravyathī svatantra chhe ane paryāy paṇ potānā ṣhaṭkārakapaṇe
svatantra chhe. ā jainadarshananī padārthanī vyavasthā chhe. (padārthanun bandhāraṇ chhe). chāhe to svabhāvikaparyāy
ho ke vibhāvikaparyāy ho, paṇ ṣhaṭkārakathī potānī paryāy potāthī utpanna thāy chhe. samajāy chhe...?
ā judī jāt chhe...!!
(shrotāḥ) ṭopī sīvavāmān darajīe shun karyun chhe. (uttaraḥ) kāī karyun nathī.
darajīe potānī rāganī (ṭopī sīvavānī īchchhānī) paryāy karī, eṇe ṭopīnī kadī sparsha paṇ karyo
nathī...!
ek dravya bījā dravyane aḍatuny nathī ne...! e “samayasār” trījī gāthāmān āvyun chhe. (kevā
chhe te sarva padārtho...? potānā dravyamān antarmagna rahel potānā anant dharmonā chakrane (samūhane) chumbe
chhe-sparshe chhe to paṇ jeo paraspar ek bījāne sparsha karatā nathī.)-shrī samayasār gāthā-3 ṭīkā
om

Page 46 of 540
PDF/HTML Page 55 of 549
single page version

gāthā – 93 pravachanasār pravachano 46
āhā...hā! ‘samayasār’ trījī gāthāmān chhe ke pratyek dravya potānā dravya-guṇ-paryāyane chumbe
chhe. parane kadī chumbyā nathī. ek dravya bījā dravyane chumbatun nathī evo pāṭh chhe sanskr̥it ṭīkāmān. pratyek
dravya potānā dravya-guṇ-paryāyane sparshe chhe, chumbe chhe. paṇ paradravyanī paryāyane koī dravya chumbatun nathī,
sparshatun nathī, aḍatun nathī. āhā...hā! āvī vāt kyān (bīje chhe ke sāmbhaḷavā maḷe) atyāre to
(badhe) garabaḍ bahu! paṇḍitoe paṇ garabaḍ machāvī dīdhī chhe. jarāpaṇ samakitanī khabar na maḷe!
nimittathī thāy chhe. nimittathī thāy chhe (em paṇḍito kīdhā kare chhe paṇ) dhūḷey (nimittathī) nathī
thatun. nimitta nimittamān chhe. e (upādānanī) paryāyane sparshe chhe ke nimittathī thāy? (kadī na thāy)
āhā...hā!
“kharekhar ā sarva padārthonā dravyaguṇaparyāy svabhāvanī prakāshak pārameshvarī (parameshvare kahelī)
vyavasthā bhalī – uttam – pūrṇa yogya chhe, bījī koī nahīn.” - are! ā vāt sāmbhaḷavā maḷe nahīn, kyāre
bese ene?! ‘bījī koī nahīn’ parameshvare je kahyunḥ dravya-guṇ-paryāy (nun svarūp). e sivāy bījā koī
(vastusvarūpanī vāt) kahe te badhī vāt jūṭhī chhe! parameshvare kahyun te vāt satya chhe.
‘kāraṇ ke ghaṇāy
(jīvo) paryāyamātrane avalambīne paryāyamātrane avalambīne (eṭale) potānī mānīne tattvanī
apratipatti jenun lakṣhaṇ chhe.”
tattvanun agnān jenun lakṣhaṇ (chhe). ‘evā mohane pāmatā thakā parasamay
thāy chhe.’
e parasamay chhe eṭale te mithyādraṣhṭi chhe. āhā... hā! samajāṇun kāī?
(ahīnyān kahe chhe keḥ) ghaṇā agnānī jīvo paryāyane je potānun svarūp māne chhe. 93 gāthāmān
āvyun ne...! asamānajātīy (dravyaparyāy). sharīr ane ātmā e asamānajātīy (dravyaparyāy) chhe.
(agnānī) e sharīrane potānun māne chhe. sharīranī kriyā hun karun chhun em māne chhe. (sharīranī kriyā
hālavānī - chālavānī e mārāthī thāy chhe em māne chhe.) sharīr hale chhe chāle chhe te potāthī chhe.
(tyāre agnānī dalīl kare chhe ke) maḍadun kem chālatun nathī? are! sāmbhaḷe to kharo! maḍadun chhe e
paramāṇu (no piṇḍ) chhe. tenī paṇ tyān paryāyo (thāy) chhe. paryāy vagar koi dravya hoy nahīn. traṇ
kāḷamān koi dravya (kyārey) paryāy vagaranun hoy nahīn. ‘paryāy vihoṇun dravya na hoy’ e
‘pañchāstikāy’ mān chhe. e paryāy potāthī thaī chhe chāhe te vikār ho ke avikār ho, chāhe te svabhāv
(paryāy) ho ke chāhe te (vibhāvaparyāy ho.) āhā...hā! āvo mārga chhe bāpu! atyāre to badho
lop karī nākhyo chhe, badho! āmān... ām thāy ne...! vyavahār-ratnatray karatān karatān nishchay thāy
chhe...! (e) badhun mithyātvabhāv chhe.
ahīnyān to e kahyun keḥ samyagdarshananī paryāy, potānā dravya-guṇathī utpanna thāy chhe. rāgathī
nahīn. vyavahāraratnatray karatān karatān nishchay samyagdarshan - mokṣhamārga thāy chhe evun chhe nahīn. ahīnyān to
e kahyun ke samyagdarshananī paryāy ke samyakchāritranī paryāy, enā utpādak to dravya-guṇ chhe, dravya-
guṇathī utpanna thaī chhe, rāgathī nahīn. (e agnānī loko) vyavahār ratnatray (shubhabhāv) sādhak chhe,
nishchay ratnatray sādhya chhe em kahe chhe, dayā, dān, vrat, bhakti, tap karo, enāthī nishchay pragaṭashe.
(paṇ e mānyatā) badhun mithyātva chhe, jūṭh chhe! āhā...hā!
ahīnyān to kahe chhe ke samyagdarshan, gnān, chāritranī paryāy potānā dravya-guṇathī thāy chhe e
siddha karavun chhe. nishchayathī to e samyagdarshananī paryāy potānā ṣhaṭkārakathī potāthī svayam utpanna thaī
chhe. rāgathī

Page 47 of 540
PDF/HTML Page 56 of 549
single page version

gāthā – 93 pravachanasār pravachano 47
to nahīn paṇ dravya-guṇathī paṇ nahīn. e paryāy chhe to “sat” chhe te ahetuk chhe. ‘sat’ ne hetunī
jarūr nathī.
paryāy sat chhe. dravya sat chhe. “उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्त सत्” utpād, vyay, dhruv traṇey sat chhe.
‘sat’ ne bījā hetunī jarūr nahī. āgaḷ gāthā-101mān āvashe ke darek paryāyanī utpati (eṭale)
utpād te potāthī chhe. e utpād chhe te dravya - guṇathī paṇ nahīn. utpād chhe te vyayathī nahīn, utpād
dhruvathī paṇ nahīn, dhruv utpādathī nahīn, dhruv vyayathī nahīn, vyayathī vyay, (utpādathī utpād, dhruvathī
dhruv) vyay utpādathī nahīn, vyay dhruvathī nahīn, darek - utpād, vyay, dhruv potāthī chhe. darek dhruv
potāthī svatantra, darek utpād potāthī svatantra, darek vyay potāthī svatantra (chhe) - ām e gāthāmān
āvashe. āhā...hā...hā! samajāy chhe kāī? 102 gāthāmān āvashe (paryāyanī) ‘janmakṣhaṇ’ (nī
vāt). āpaṇe ghaṇīvār vyākhyān thaī gayā chhe. darek padārthanī je paryāy chhe tenī utpattino kāḷ
hoy chhe, tenī janmakṣhaṇ hoy chhe. pāṭh chhe sanskr̥itamān. pratyek dravyanī je samaye je paryāy thāy chhe te
teno utpattino kāḷ chhe. ‘janmakṣhaṇ’ utpattino kāḷ chhe, parane kāraṇe nathī thatī (te paryāy)
āhā...hā...hā...! (agnānī lok) pachhī ā sonagaḍhavāḷāonun ekānt kahe chhe ne...! e... vyavahārane
mānatā nathī! nimittane mānatā nathī! - badhī khabar chhe bāpu, sāmbhaḷane...! vyavayahārathī kanīk thāy
chhe, nimittathī thāy chhe, parane mānatā nathī
(shrotāḥ) vyavahāranī ene khabar nathī..! (uttaraḥ)
nishchay - vyavahāranī tane khabar nathī bhāī! vyavahār e paṇ rāganī paryāy chhe. ane samyagdarshananī
paryāy to nirmaḷ chhe. to vyavahāranī - rāganī paryāyathī nirmaḷ paryāy thāy chhe? (nā..) ahīnyān
to (kahyun) nirmaḷ paryāy thāy chhe te dravya - guṇathī thāy chhe. e paṇ vyavahār chhe, bākī
samyagdarshananī paryāy je thāy chhe te potānā ṣhaṭkārakathī potāthī thāy chhe e nishchay chhe. (e paryāy)
rāgathī nahīn, (potānā) dravya-guṇathī paṇ nahīn. āvī vāto ākarī paḍe lokone! atyāre chālatun
garabaḍ chhe badhun. paṇḍitoe andar (tattvanī vātamān) garabaḍ machāvī dīdhī chhe! loko paṇ bichārā! kahe
‘je nārāyaṇ’ (eṭale kāī vichāravun ja nahīn.)
ahīnyān (to kahe chhe) darek dravyanī, darek samayanī paryāy, potānā ṣhaṭkārakathī utpanna thāy chhe
tene nimittanī apekṣhā nathī, (potānā) dravya-guṇanī apekṣhā nathī, (nirapekṣha utpanna thāy chhe)
āhā...hā...! bhagavāne to ḍhaṇḍhero (svatantratāno) pīṭayo chhe! ḍhaṇḍhero (pīṭayo chhe.) samajāṇun kāī?
“kāraṇ ke ghaṇāy (jīvo) paryāyamātrane avalambīne - ghaṇā jīvo to paryāy- mātranun
avalamban karīne tattvanī apratipatti’ eṭale tattvanun agnān ‘jenun lakṣhaṇ chhe evā mohane pāmatā
thakā parasamay chhe.’ - e parasamay chhe, potānī paryāy, parathī utpanna thāy chhe ane paranī paryāy,
mārāthī utpanna thāy chhe em mānavāvāḷā parasamay chhe, mithyādraṣhṭi chhe, svasamayamān āvyā nathī,
ātmāmān āvyā nathī. (tethī) mithyātva chhe.
bhāvārthaḥ–
‘padārtha dravyasvarūp chhe. dravya anantaguṇamay chhe. dravyo ane guṇothī paryāyo thāy chhe.’ ā pāṭh
kāle thayo. dravyo ane guṇothī paryāy thāy chhe, parathī nahīn. chhe? bhāvārthaḥ – ‘paryāyo be prakāranā chheḥ
(1) dravyaparyāy; (2) guṇaparyāy. dravyaparyāyanā be bhed (chhe). samānajātīy - be,

Page 48 of 540
PDF/HTML Page 57 of 549
single page version

gāthā – 93 pravachanasār pravachano 48
traṇ, chār paramāṇuno skandh e samānajātīy dravyaparyāy chhe. temān dravyaparyāyo be prakāranā chheḥ (1)
samānajātīy – jem ke dviaṇuk, triaṇuk vagere skandh, (2) asamānajātīy – jem ke manuṣhya, dev
vagere...’
asamānajātīy - manuṣhya ane dev (vagere) e asamānajātīy (dravyaparyāy) chhe.
guṇaparyāyanā paṇ be bhed (chhe) svabhāvaparyāy - jem ke siddhaparyāyo e svabhāvaparyāy. vibhāvaparyāy
-jem ke sva-par hetuk. matignānane paṇ sva-par hetuk kahyun kem ke gnānāvaraṇīy (karma) no
kṣhayopasham nimitta chhe, matignān utpanna thayun te potānā upādānathī svatantra chhe. āhā..hā...hā..!
gnānāvaraṇīyathī pariṇamavun paḍayun?! gommaṭāramān āve chhe ke gnānāvaraṇīy gnānane āvaraṇ kare! to
(temān) āvaraṇ bījī chīj chhe. gnān bījī chīj chhe. (gnānāvaraṇīy karma āvaraṇ kare) e vāt
sāchī chhe ja nahīn, e to nimittanun kathan tyān karyun chhe.
(shrotāḥ) paradravya āvaraṇ kare? (uttaraḥ)
par dravya āvaraṇ kare potānī paryāyane? e paradravya sparsha karatun nathī to āvaraṇ shī rīte kare?
(kadī na kare) potānī paryāyamān, viparīt (paṇā) nī paryāy karīe, e āvaraṇ chhe. āhā... hā!
‘guṇaparyāyo paṇ be prakāranā chheḥ (1) svabhāvaparyāy –jem ke siddha paryāyo; (2)
vibhāvaparyāy – jem ke matignān.’ lyo, guṇaparyāyanā be bhed chhe. svabhāvaparyāy- jem ke siddha
paryāyo. vibhāvaparyāy-jem ke sva-par hetuk matignān. sva. parahetuk kahīne nimitta chhe eṭalun kahyun.
nimitta chhe paṇ enāthī (nimittathī) thatun nathī. nimittathī thāy chhe ke nathī thatun te vyavahāranun kathan
chhe. abhūtārthanaye kahevāmān āve chhe.
“āvun jinendra bhagavānanī vāṇīe darshāvelun sarva padārthonun dravya – guṇaparyāy svarūp ja
yathārtha chhe.’ bhagavāne je ā (vastusvarūp) kahyun te ja yathārtha chhe. ‘je jīvo dravya–guṇane nahi jāṇatā
thakā kevaḷ paryāyane ja avalambe chhe.’
- ek samayanī avalamban paryāyanun le chhe (ādhār le chhe).
dravya-guṇ trikāḷ ānandano nāth prabhu, dhruv chhe. eno āshray letā nathī ane paryāyano (ja)
āshray le chhe to mithyādraṣhṭi chhe. āhā... hā! (dhruvano āshray levānun) ākarun kām chhe!!
‘teo nijasvabhāvane nahi jāṇatā thakā parasamay chhe.’ āhā... hā! shun kahe chhe? keḥ je jīv,
dravya-guṇane jāṇatā nathī. potānun (ātma) dravya, anant guṇanun piṇḍ, ane te anantaguṇ svatantra,
eno to āshray nahīn ne mātra paryāyanun ja ālamban le chhe. ek samayanī paryāyanun -
asamānajātīy dravyaparyāyanun ālamban le chhe. e nijasvabhāvane nahi jāṇatā thakā - ek samayanī
paryāyamān ja draṣhṭi rākhī chhe. - parasamay, mithyādraṣhṭi chhe. ātmā ānandasvarūp, bhagavān gnāyak jeno
svabhāv trikāḷ ānand (svarūp chhe). ene na jāṇatā, ek samayanī paryāyamān mātra, draṣhṭi rākhī chhe
parasamay - mithyādraṣhṭi chhe! āhā! parasamay eṭale mithyādraṣhṭi. enī jainanī khabar nathī! e jain
nahīn. potānī paryāyamān rāg thāy chhe ane paranā gnānano kṣhayopasham (chhe). eno āshray le chhe ane
(ātma) dravyano āshray letā nathī e jain nathī. pharīne,... parano āshray to nahīn, paṇ potānā
ātmāmān je paryāy chhe kṣhaṇik, eno āshray le chhe ane dravya-guṇ trikāḷīno, āshray letā nathī -
e parasamay mithyādraṣhṭi-ajain chhe. āh...hā...hā..!

Page 49 of 540
PDF/HTML Page 58 of 549
single page version

gāthā – 93 pravachanasār pravachano 49
(paryāyano āshray chhoḍavo) ākarun kām chhe bāpu! duniyā (ne) to jāṇīe chhīe ne...! ahīnyān to
nevun varṣha (ā sharīranā) thayān. paṇḍitajī! sharīrane nevun - nevun, nav ane shūnya, 66 varṣha to dīkṣhāne
(thayān) 67 varṣhathī dukān chhoḍī. dukān upar paṇ ame to (shāstro) vāñchatā hatā. 64 ke 6p nī
sālathī. pitājī gujarī gayā. dukān hatī. pālej dukāne 6p sālathī ame shāstra vāñchatā. shvetāmbaranā.
tyān to badhā shvetāmbar hatā ne...! sthānakavāsī hatā paṇ e to shvetāmbarano (phāṇṭo chhe ne...!) tyān
‘adhyātmakalpadrum’ ek chhe shvetāmbaranā... e pahelān maḷ‌yun. 6panī sālathī. 63mān dukān (sambhāḷatā)
ane chosaṭhanī sālathī ame shāstra vāñchatā. paṇ shvetāmbar hatā. tyān to shvetāmbar shāstro hatā.
‘adhyātmakalpadrum’ pahelān maḷ‌yun. 64- 6panī sālanī vāt chhe. 18-19 varṣhanī ummar (hatī). to
‘adhyātmakalpadrum’ vāñchīe paṇ tattvanī vāt kāī nahīn. pachhī sūyagaḍāṅg, dashavaikālik, uttarādhyayan
joyān dukāne, dukān upar joyān. 6p-66nī sāl-70 varas pahelānī vāt chhe! ahīnyān to jindagī
emān ja (shāstrābhyāsamān ja) gaī chhe.
(shrotāḥ) karoḍo shloko āpe vāñchelā chhe...! (uttaraḥ)
āhā...hā! karoḍo! shvetāmbaranā badhā joyān chhe, āpaṇā digambaranā badhā joyān chhe, karoḍo shloko!
āhā...hā...!
ahīnyān kahe chhe keḥ ātmā potānā dravya-guṇ-paryāyamān to chhe. paṇ paryāyano āshray kare chhe
- ek samayanī avasthāno āshray kare chhe ane enun avalamban le chhe trikāḷīnun - dhravanun avalamban
letā nathī. - te parasamay-mithyādraṣhṭi chhe. paryāyabuddhi mūḍh jīv chhe. juo pāchhaḷ gāthā-93
(mūḷagāthā).
‘पर्ययमूढा हि परसमयाः’ e darek ātmā, potānī paryāyano āshray le chhe paṇ
trikāḷī bhagavān ātmā - dravyasvabhāvano āshray nathī letā te paryāyamūḍh - mithyādraṣhṭi chhe. āhā...
hā! e bhagavān! digambar santo! e ā tīrthaṅkaranī vāṇī kahevāvāḷā chhe. bīje kyāy (ā vāṇī)
chhe nahīn. ā digambar jain e koī pakṣha nahīn, koī panth nahīn, vāḍo nahīn. vastunun svarūp chhe. -
vastunun svarūp āvun chhe ene ahīnyān kahevāmān āvyun chhe. āvun (vastusvarūp) digambar santoe kahyun
chhe ane topaṇ (e) kahe chhe ke ā bhagavān trilokanāthe kahyun chhe (bhagavānanī ā vāṇī chhe)
potānī vāt nathī. āhā..hā!
visheṣh kaheshe.

Page 50 of 540
PDF/HTML Page 59 of 549
single page version

gāthā – 94 pravachanasār pravachano pa0
have * ānuṣhaṅgik evī ā ja svasamay-parasamayanī vyavasthā (arthāt svasamay ane
parasamayano bhed) nakkī karīne (te vātano) upasanhār kare chheḥ-
जे पज्जयेसु णिरदा जीवा परसमयिग त्ति णिद्धिठ्ठा ।
आदसहावम्मि ठिदा ते सगसमया मुणेदव्वा ।। ९४।।
ये पर्यायेषु निरता जीवाः परसमयिका इति निर्दिष्टाः ।
आत्मस्वभावे स्थितास्ते स्वकसमया ज्ञातव्याः
।। ९४।।
paryāyamān rat jīv je te ‘parasamay’ nirdiṣhṭa chhe;
ātmasvabhāve sthit je te ‘svakasamay’ gnātavya chhe. 94.
gāthā–94
anvayārthaḥ– [ये जीवाः] je jīvo [पर्यायेषु निरताः] paryāyomān līn chhe [परसमयिकाः इति
निर्दिष्टाः] temane parasamay kahevāmān āvyā chhe; [आत्मस्वभावे स्थिताः] je jīvo ātmasvabhāvamān
sthit chhe [ते] te [स्वकसमयाः ज्ञातव्याः] svasamay jāṇavā.
ṭīkāḥ– jeo jīvapudgalātmak asamānajātīy dravyaparyāyano - ke je sakaḷ avidyāonun ek
mūḷ chhe teno - āshray karatā thakā yathokat ātmasvabhāvanī sambhāvanā karavāne napunsak hovāthī temān
ja baḷ dhāraṇ kare chhe (arthāt te asamānajātīy dravyaparyāy pratye ja joravāḷā chhe), teo - jemane
nirargaḷ ekāntadraṣhṭi ūchhaḷe chhe evā - ‘ā hun manuṣhya ja chhun, mārun ja manuṣhya sharīr chhe’ em
ahaṅkār - mamakār vaḍe ṭhagātā thakā, avichalitachetanāvilāsamātra ātmavyavahārathī chyut thaīne, jemān
samasta kriyākalāpane chhātī - saraso bheṭavāmān āve chhe evā manuṣhyavyavahārano āshray karīne rāgī
ane dveṣhī thatā thakā paradravyarūp karma sāthe saṅgatapaṇāne līdhe (-paradravyarūp karma sāthe joḍātā hovāne
līdhe) kharekhar parasamay thāy chhe arthāt parasamayarūpe pariṇame chhe.
ane jeo asaṅkīrṇa dravya-guṇ-paryāyo vaḍe susthit evā bhagavān ātmānā svabhāvano -
ke je sakaḷ vidyāonun mūḷ chhe teno - āshray karīne yathokat ātmasvabhāvanī sambhāvanāmān samartha
hovāne līdhe paryāyamātra pratyenun baḷ (jor) dūr karīne ātmānā svabhāvamān ja sthiti kare chhe (-
līn thāy chhe),
----------------------------------------------------------------------
1. yathokat- (pūrva gāthāmān) jevo kahyo tevo. 2 sambhāvanā - sañchetan; anubhav; mānyatā; ādar.
3. nirargaḷ - aṅkush vinānī; behad. (jeo manuṣhyādi paryāyamān līn chhe, temane behad ekāntadraṣhṭi ūchhaḷe chhe.)
4. ahaṅkār- ‘hun’ paṇun. pa. mamakār- “mārā” paṇun.
6. ātmavyavahār-ātmārūp vartan; ātmārūp kārya; ātmārūp vyāpār.
7. manuṣhyavyavahār-manuṣhyarūp vartan (arthāt “hun manuṣhya ja chhun” evī mānyatāpūrvakanun vartan)
8. je jīv par sāthe ekapaṇānī mānyatāpūrvak joḍāy tene parasamay kahevāmān āve chhe.
9. asaṅkīrṇa = bheḷaseḷ nahi evā; spaṣhṭapaṇe bhinna (bhagavān ātmasvabhāv spaṣhṭa - bhinna (par sāthe bheḷaseḷ nahi evā) dravya-
guṇ-paryāyo vaḍe susthit chhe.)
* ānuṣhaṅgik-pūrva gāthānā kathan sāthe sambandhavāḷī.

Page 51 of 540
PDF/HTML Page 60 of 549
single page version

gāthā – 94 pravachanasār pravachano pa1
teo - jemaṇe sahaj khīlelī anekāntadraṣhṭi vaḍe samasta ekāntadraṣhṭinā parigrahanā āgraho (-pakaḍo)
prakṣhīṇ karyā chhe evā - manuṣhyādi gatiomān ane te gationā sharīromān ahaṅkār- mamakār nahi
karatān anek oraḍāomān sañchārit ratnadīpakanī māphak ekarūp ja ātmāne upalabdha karatā thakā
(anubhavatā thakā), avichalitachetanā vilāsamātra ātmavyavahārane aṅgīkār karīne, jemān samasta
kriyākalāpane bheṭavāmān āve chhe evā manuṣhyavyavahārano āshray nahi karatā thakā, rāgadveṣhanā unmeṣh
aṭakī gayā hovāne līdhe param udāsīnatāne avalambatā thakā, samasta paradravyanī saṅgati dūr karī
hovāne līdhe keḷav svadravya sāthe saṅgatapaṇun hovāthī kharekhar svasamay thāy chhe arthāt svasamayarūpe
pariṇame chhe.
māṭe svasamay ja ātmānun tattva chhe.
bhāvārthaḥ– ‘hun manuṣhya chhun, sharīrādinī samasta kriyāo hun karun chhun, strī - putra-dhanādikanā
grahaṇatyāgano hun svāmī chhun’ vagere mānavun te manuṣhyavyavahār (manuṣhyarūp vartan) chhe; ‘mātra achalit
chetanā te ja hun chhun’ em mānavun - pariṇamavun te ātmavyavahār (ātmārūp vartan) chhe.
jeo manuṣhyādiparyāyamān līn chhe, te ekāntadraṣhṭivāḷā loko manuṣhyavyavahārano āshray karatā
hovāthī rāgīdveṣhī thāy chhe ane e rīte paradravyarūp karma sāthe sambandh karatā hovāthī teo parasamay chhe;
ane jeo bhagavān ātmasvabhāvamān ja sthit chhe, te anekāntadraṣhṭivāḷā loko manuṣhyavyavahārano
āshray nahin karatān ātmavyavahārano āshray karatā hovāthī rāgīdveṣhī thatā nathī arthāt param
udāsīn rahe chhe ane e rīte paradravyarūp karma sāthe sambandh nahi karatān kevaḷ svadravya sāthe ja sambandh
karatā hovāthī teo svasamay chhe. 94.









----------------------------------------------------------------------
1. parigrah - svīkār; aṅgīkār.
2. sañchārit-laī javāmān āvatā. (jem judā judā oraḍāmān laī javāmān āvato ratnadīpak ekarūp ja chhe, te bilakul oraḍārūp
thato nathī ane oraḍānī kriyā karato nathī, tem judā judā sharīromān praveshato ātmā ekarūp ja chhe, te bilakul sharīrarūp nathī
ane sharīranī kriyā karato nathī - ām gnānī jāṇe chhe.)
3. unmeṣh-pragaṭ thavun te; prākaṭay; sphuraṇ.
4. je jīv sva sāthe ekatānī mānyatāpūrvak (sva sāthe) joḍāy tene svasamay kahevāmān āve chhe.

Page 52 of 540
PDF/HTML Page 61 of 549
single page version

gāthā – 94 pravachanasār pravachano pa2
pravachanaḥ tā. 30–31. pa. 79.
“have ānuṣhaṅgik - eṭale pūrvagāthānā kathan sāthe sambandhavāḷī, evī ā ja svasamay
parasamayanī vyavasthā (arthāt svasamay–parasamayano bhed) nakkī karīne (te vātano) upasanhār kare
chhe.”
‘pravachanasār’ gāthā-94
जे पज्जयेसु णिरदा जीवा परसमयिग ति णिद्धिट्ठा।
आदसहावम्मि ठिदा ते सगसमया मुणेदव्वा।।
paryāyamān rat jīv je te ‘parasamay’ nirdiṣhṭa chhe;
ātmasvabhāve sthit je te ‘svakasamay’ gnātavya chhe. harigīt

* ṭīkā
ḥ- juo! asamānajātīy (dravyaparyāy) pahelā līdhī. “jeo jīvapudgalātmak
asamānajātīy dravyaparyāyano – ke je sakaḷ avidyāonun ek mūḷ chhe teno - ā hā... hā...! ahīn
paryāyamūḍhane sharīranī sāthe laī līdho. paryāyanī draṣhṭi chhe enī draṣhṭi par upar jāy chhe. to e
‘sharīranī paryāy mārī chhe ne sharīr paryāy hun karun chhun’ evo je mūḍh jīv (enī āvī mānyatā)
“sakaḷ avidyāonun mūḷ e chhe” asamānajātīy - (eṭale) jīv ane pudgal (no sanyog) chhe.
bannene ek māne chhe ane hun pudgalane karī shakun chhun, pudgal mane karī shake chhe. evun je agnān-avidyā
e badhun (mithyā abhiprāy) avidyānun mūḷ chhe. āhā...! ṭīkā chhe amr̥utachandrāchāryanī! asamānajātīy
līdhun chhe bhāī! ātmāmān asamānajātīy kyān? ātmā, ātmā samānajātīy chhe. pudgalane ātmā
(ek sāthe dekhāy chhe) ene e (mūḍh) ek māne chhe. sharīrane ātmā māne chhe. paryāyadraṣhṭivāḷānī
draṣhṭi sharīr upar jāy chhe. ane paryāyadraṣhṭi chhoḍīne je dravyadraṣhṭi thaī tenī draṣhṭi ātmā upar, dhruv
upar chhe. samakitīnī draṣhṭi dhruv upar chhe. mithyātvīnī draṣhṭi, paryāy upar chhe (eṭale ke) hoy chhe draṣhṭi
sharīr upar - par upar tenī draṣhṭi jāy chhe. āhā... hā..! āvun jhīṇun have e karatān (āvun samajavā
karatān) dayā pāḷe, vrat kare, bhakti kare (dharma thaī jāy) sahelun saṭ! rakhaḍavānun! āhā...! ā
mārag!!
“jeo jīvapudgalātmak asamānajātīy dravyaparyāyano – ke je sakaḷ avidyāonun ek
mūḷ chhe” - mithyātva nun mūḷ chhe.” teno āshray karatā thakā yathokat ātmasvabhāvanī sambhāvanā
karavāne”
chhe... ne? ‘yathokat’ - jevun chhe tevun (svarūp) (93) gāthāmān kahyun hatun. sambhāvanā nām
sañchetan; anubhav; mānyatā; ādar. (agnānī mūḍh) ātmasvabhāvanī sambhāvanā
----------------------------------------------------------------------
* ṭīkā, mūḷ gāthā ane anvayārtha māṭe juo pānā nan. pa0

Page 53 of 540
PDF/HTML Page 62 of 549
single page version

gāthā – 94 pravachanasār pravachano pa3
karavāne e to ‘napunsak’ chhe. ene to sanskr̥itamān ‘क्लीब’ kahyun chhe. sanskr̥itamān क्लीब (shabda) chhe. je koī
prāṇī, rāg ane sharīranī avasthā mārī chhe evun māne chhe e napunsak chhe; pāvaiyā - hījaḍā chhe! e
napunsakane vīrya hotun nathī, to prajā thatī nathī. em parane - sharīrane mārun chhe, sharīranī kriyā hun karī shakun
chhun em mānavun ane e (mānyatā) rāg chhe evaḍo ja hun chhun em mānavun - (e mānyatā dharanār)
napunsak chhe ene dharmanī prajā (paryāy) utpanna thatī nathī. āhā...hā...hā...! ākarī vāt chhe.
‘samayasār.’ mān ‘क्लीब’ be vār āvyun chhe. gāthā-39 ‘इह खलु तदसाधारणलक्षणा–
कलनात्क्लीबत्वेनात्यन्तविमूढाः’ tathā gāthā - 1pa4 ‘दूरन्तकर्मचक्रोत्तरण ‘क्लीब’ तया’
‘क्लीब’ - napunsak puṇyane dharma mānavāvāḷā pāvaiyā - napusañjak - hījaḍā chhe. vyavahāraratnatrayathī
nishchayaratnatray thāy chhe em mānavāvāḷā napunsak chhe em kahe chhe. kemake vyavahāraratnatray rāg chhe
ane nishchayaratnatray to vītarāgī paryāy chhe. to vītarāgī paryāy to potānā dravyasvabhāvathī utpanna
thāy chhe.
rāgathī nahīn, ahā... hā! āmān (‘pravachanasār’ mān) napunsak ekavār āvyun (chhe) ne ā
bījīvār (ahīnyān) āvyun chhe. ane samayasāramān (paṇ) be vār chhe. (agnānī, mūḍh, puṇyathī dharma
mānanārane)
‘क्लीब’ kīdhā chhe. pāṭhamān chhe, ahīnyā (ā gāthāmān) sanskr̥it ṭīkāmān bījī līṭīmān chhe.
juo! ‘ययोदितात्मस्वभावसंभावनक्लीवा...’ bījī gāthāmān (“gney adhikār’ nī) vachche chhe.
‘napusaṅk’ kahe chhe. āhā.. hā!
(ahīnyān) bhagavān to em kahe chhe ke ātmānun je vīrya chhe - (puruṣhārtha) guṇ - e
puruṣhārtha - vīrya, svarūpanī rachanā kare chhe. vibhāvanī rachanā kare e (ātma) vīrya nahīn. 47
shaktimān em kahe chhe. dhīrethī samajo! pharīne... (kahīe)! ā vīryaguṇ līdho ne...! “samayasār’
chhelle (parishiṣhṭa) mān 47 shaktio chhe - 47 guṇ chhe. emān puruṣhārtha guṇ līdho chhe. vīryaguṇ
trikāḷī (chhe). bhagavāne kahyo chhe. ‘svarūpanī (ātmasvarūpanī) rachanānā sāmarthyarūp vīryashakti’.
pa.
-e puruṣhārtha guṇanun kārya svarūpanī rachanā samyagdarshan, gnān, chāritranī rachanā kare ene vīrya
(shakti) kahīe. paṇ ene chhoḍīne rāganī rachanā kare ene napunsak kahīe āhā... hā! (puṇyanā
pakṣhavāḷāne) ākarun lāge! āvo kaī jātano upadesh ke’ ānhī!
shun kahe chhe keḥ ‘ātmasvabhāvanī sambhāvanā karavāne napunsak’ - trikāḷī bhagavān dhruvabhāv,
paramapāriṇāmikabhāv, svabhāvabhāv potāno svabhāvabhāv trikāḷīno (teno) āshray na laīne,
paryāyamān rāgano āshray kare chhe ene ahīn prabhu napunsak kahe chhe. amr̥utachandrāchārya sant! muni chhe!
pañchamahāvratadhārī (bhāvaliṅgī sādhu) chhe! āhā... hā! vīryaguṇamān e kahyun keḥ ātmāmān vīryaguṇ chhe
trikāḷ e to shuddha (paryāy) nī rachanā kare chhe. ene vīrya kahīe. je vīrya puṇya ne pāp,
shubhāshubhabhāvanī rachanā kare e potānun (ātma) vīrya nahīn, e baḷ nahī, nāmardāī chhe. e
‘samayasār’ mān āvī gayun chhe. (tyān) gāthā-39 ne 1pa4mān nāmarda kahyun chhe. rāganī rachanā karīne
dharma mānavāvāḷā chhe e nāmarda chhe, marda nahīn, āhā... hā!

Page 54 of 540
PDF/HTML Page 63 of 549
single page version

gāthā – 94 pravachanasār pravachano pa4
paṇḍitajī! kaṭhaṇ lāge (paṇ) ā to paramātmānī vāṇī chhe. prabhu! ā koīne kāī kaheṇ āvyā
(antar anubhavathī vāṇī āvī) ā to sarvagna trilokanāth, paramātmā, sīmandharasvāmī bhagavān-
enī ā vāṇī chhe, āhā... hā!
shun kahyun keḥ “jīv–pudgalasvarūp asamānajātīy dravyaparyāy – ke je sakaḷ avidyāonun mūḷ
chhe.” -rāganī kriyā hun karun chhun; sharīranī kriyā hun karun chhun e (abhiprāy) sarva mithyātvanun mūḷ chhe.
‘teno āshray karatā thakā yathokat ātmasvabhāv.” je trikāḷī svabhāv chhe. chhe to dravya-guṇ-
paryāy. shun kīdhun e? shun kahe chhe keḥ ā svabhāv-ātmāno svabhāv - ne viparīt ane parabhāv karma-
sharīr (ādi) ene potānā māne chhe e parasamay, mithyādraṣhṭi chhe. āhā... hā...! potāno
dravyasvabhāv e olāmān (gāthā-93) mān kīdho chhe. ‘sarva padārthonun dravya–guṇ–paryāyasvarūp ja
yathārtha chhe.”
- e dravya- guṇ- paryāyanun svarūp bhagavāne kahyun emān e traṇemānthī (mātra) paryāyano
āshray le chhe te mithyādraṣhṭi chhe. chhe to dravya guṇ paryāy traṇey (potānā potāmān) potānāmān
(paryāy) parane kāraṇe nahī chhatān (mātra) paryāyano āshray levo nahī. e trikāḷī bhagavān
(ātma) svabhāvano āshray levo e samayane samakit chhe.
om