Pravachansar Pravachano (Gujarati).

< Previous Page   Next Page >


Page 159 of 540
PDF/HTML Page 168 of 549

 

background image
ગાથા – ૯૮ પ્રવચનસાર પ્રવચનો ૧પ૯
સામાયિક કરો.... ને.... પડિકમણા કરો... ને પોષહ.... કરો ને... શ્વેતાંબરમાં પણ ટીકામાં દ્રવ્ય-ગુણનું
(સ્વરૂપ બતાવ્યું છે) પણ આ સ્થિતિ નહીં, આહા... હા... હા... હા...! જગતના અનંતા દ્રવ્યો - એ
અનંત દ્રવ્યોને સત્તા પણ એની સાથે સંબંધ છે. સ્વભાવસબંધ છે, સંયોગસંબંધ નથી. આહા... હા...!
શું કહ્યું...? સમજાણું? દ્રવ્યને અને સત્તાને સ્વભાવસંબંધ છે, સંયોગસંબંધ નથી.’ આહા.. હા..!
(અહીંયા કહે છે કેઃ) “અતાદ્ભાવિક કહેવામાં આવે તો તે ઉત્પન્ન જ (–ઉચિત જ) છે,
કારણ કે ‘જે દ્રવ્ય છે તે ગુણ નથી.’ દ્રવ્ય તો અનંતગુણનો પિંડ છે, ગુણ છે તે એક - એક તેમાં
નામભેદ, સંજ્ઞાભેદ (લક્ષણભેદ) વાચ્યભેદ છે ને...! ગુણ ને ‘ગુણ’ કહેવાય ઓલાને ‘દ્રવ્ય’ કહીએ.
આહા.... હા...! “એવું શાસ્ત્રનું વચન છે. પરંતુ (અહીં પણ એ ધ્યાનમાં રાખવું કે) આ
અતાદ્ભાવિક ભેદ ‘એકાંતે આમાં આ છે.”
એકાંતે સત્માં સત્તા છે, એમ’ નથી. સત્ને સત્તાસ્વરૂપ
જ છે એ તો એકાંતે આમાં આ છે. “એવી પ્રતીતિનો આશ્રય (કારણ) નથી.” એકાંત સત્ સત્તા
છે એમ નહીં. સત્ (એટલે) દ્રવ્ય, અને સત્તા (એટલે) ગુણ એટલો એમાં ભેદ છે. ‘અતદ્ભાવ’
આહા... હા... હા... હા...! અતાદ્ભાવિક કહ્યું છતાં (ગુણી - ગુણ જેટલો) ભેદ છે. સમજાય છે
કાંઈ....? આહા... હા...! કાલનું ય ઝીણું હતું ને આ યે ઝીણું (છે)! ધરમ કરવો છે ને અમારે શું
કામ છે આનું...? પણ ધરમ કરવો છે તો ધરમ શું ચીજ છે, ધરમ અને ધરમીનો કોઈ હારે પ્રદેશભેદ
છે (એટલે) ધર્મી ને ધરમની પર્યાય બેને પ્રદેશભેદ છે..? અત્યારે આ વાત સિદ્ધિ કરવી છે હો
(પ્રદેશભેદ નથી તે) પણ નિશ્ચયથી તો પર્યાય ને દ્રવ્યના પ્રદેશભેદ છે. ઈ બીજી વસ્તુ છે ઈ. આહા...
હા..! આહા... હા... હા... હા..! (‘સમયસાર’) સંવર અધિકાર. એ (વાત અહીં નથી) અહીંયાં તો
વસ્તુની સ્થિતિ સિદ્ધ કરવી છે કે દ્રવ્ય છે એ જ સત્તા છે. (સત્તા) ગુણરૂપ છે, ગુણરૂપ છે તે દ્રવ્યરૂપ
છે. એવો અતદ્ભાવ ભલે નામભેદે કહો પરંતુ ભિન્ન- સતા જુદી હતી ને દ્રવ્ય હારે જોડાઈ ગઈ -
ત્યારે એની સત્ સત્તા થઈ એમ’ નથી. આહા... હા...! એનો અર્થઃ કે સત્તા ગુણને લક્ષમાં લેવું નથી.
એ સત્તા ગુણનું ધરનાર દ્રવ્ય છે તેને લક્ષમાં લેવું છે. આહા... હા...!
(શ્રોતાઃ) જ્ઞાન કરવું બેયનું
આશ્રય કરવો એકનો..! (ઉત્તરઃ) જ્ઞાન કરવું જુદી વસ્તુ છે. પણ વસ્તુ તો ત્રિકાળ’ સત્તારૂપે જે સત્
છે, એકરૂપ સત્ છે એનો ગુણ-ગુણીનો અતદ્ભાવ છે એ પણ લક્ષમાં લેવાનો નથી. દ્રષ્ટિમાં તો
(એક-અભેદ-અખંડ). આહા... હા... હા..!
(શ્રોતાઃ) સમયસાર કરતાં ય અઘરૂં આવ્યું...! (ઉત્તરઃ)
(‘સમયસાર’ ની) એ કથની છે દર્શનપ્રધાન, આ જ્ઞાનપ્રધાન કથની છે. ‘નિયમસાર’ માં જુઓ તો
(મુનિરાજ કહે છે) મારી ભાવના માટે મેં (આ) બનાવ્યું છે. એ કુંદકુંદાચાર્ય એમ કહેઃ કે ખરેખર
આત્મા તેને કહેવો કે પર્યાય વિનાનો જ ત્રિકાળ તેને ખરેખર આત્મા કહેવો. આહા...! ૩૮ (ગાથા)
‘શ્રી સમયસાર’
‘अहमेक्को खलु सुद्धो दंसणणाणमइओ सदारुवी। णवि अत्थि मज्झ किंचि वि
अण्णं परमाणुमेत्तं पि।। ३८।। મારી ભાવના માટે મેં બનાવ્યું છે. આહા... હા..! ઉદયભાવને
ઉપશમભાવ ને રાગભાવ તો ક્યાંય (દૂર) રહી ગ્યા...!! આહા... હા...!
અહીંયાં તો એ વસ્તુને સત્તા બે ભિન્ન પ્રદેશ નથી, એમાં નામભેદ, સંજ્ઞાભેદ છે તો અતદ્ભાવ
છે પણ અતદ્ભાવ હોવા છતાં એકાંત આ જુદું જ છે એમ’ નથી. અતાદ્ભાવિક ભેદ એકાંતે ‘આમાં
આ છે’ એ