દર્શનની - પહેલાં ઈ તો ૧૭મી ગાથામાં (‘સમયસાર’) કહ્યું ને...! (... ‘ટીકાઃ – મોક્ષાર્થી પુરુષે
પ્રથમ આત્માને જાણવો, પછી જેનું જ શ્રદ્ધાન કરવું કે ‘આ જ આત્મા છે...) કે પહેલો આત્મા
જાણવો, ત્યાં જ્ઞાન લીધું પહેલું. જ્ઞાનમાં, આત્મા અખંડ છે એમ જાણવો. (પછી) એની પ્રતીતિ કરવી.
આહા... હા...! અહીંયાં તો કહે છે કેઃ સત્ ને સત્તા બે વચ્ચે (ગુણી - ગુણ અતદ્ભાવ છે. એમ કે
ગુણી ને ગુણ (અર્થાત્) દ્રવ્યને ગુણ એ અપેક્ષાએ એટલો અતદ્ભાવ (ભેદ) છે. પણ એકાંતે આ
અતદ્ભાવ નથી. આહા.....! એનો ભેદ પર્યાયનયથી જોઈએ તો ‘ત્યારે શુક્લ આ વસ્ત્ર છે આનો
શુક્લત્વગુણ છે’ જોયું...? શુક્લ આ વસ્ત્ર છે (એટલે) ધોળું આ વસ્ત્ર, વસ્ત્ર આ ધોળું અને આનો
ધોળો ગુણ.
અતદ્ભાવ (ભેદ) હોવા છતાં, એ અતદ્ભાવ બે દ્રષ્ટિથી દેખાય, જ્યારે પર્યાયદ્રષ્ટિથી જોવું હોય તો
“આ શુક્લ વસ્ત્ર છે, આ આનો ગુણ છે’ ઇત્યાદિની માફક (અર્થાત્) આ આનો ગુણ છે એ
ઇત્યાદિની માફક. પર્યાયદ્રષ્ટિથી જોઈએ તો ગુણવાળું આ દ્રવ્ય છે (આનો ગુણ છે)’ આહા... હા..!
ભેદ પડયો ને...! પર્યાય થઈને ઈ, પર્યાય ભેદ (ગુણી - ગુણનો ભેદ). “ગુણવાળું આ દ્રવ્ય છે આ
આનો ગુણ છે.” એ પર્યાયનયથી ભેદ થ્યો ને...! આહા... હા..!
આવવું, મુખ્ય થવું) આહા... હા..!
વાણિયાને આ (સમજવું...!) આ તો ‘પ્રવચનસાર’ છે ને...! (શ્રોતાઃ) વાણિયાથી તો બીજા બધા
બુદ્ધિમાં ઓછા કહેવાય છે ને...! (ઉત્તરઃ) વાત તો સાચી છે. વાણિયા ને...! ભાગ્યશાળી છે ને...!
પુણ્ય છે ને...! અને એને સાંભળવા મળે છે. બીજાને તો એ સાંભળવા ય મળે નહીં. ગીતામાં તો કહે
કે ઈશ્વર કર્તા છે. ઈશ્વર બધું કરે છે. એક ઠેકાણે એમ કહે છે કે ઈશ્વર બધું કરે છે અને (વળી)
બીજે ઠેકાણે હું કર્તા નથી, મેં કાંઈ કર્યું નથી એવો એક શ્લોક છે. વળી (અધ્યાય - ૧૦, શ્લોક ૨૮,
૩૬, ૩૯, ૪૦) હું પરમાત્મા બધે છું, કામદેવમાં ય પરમાત્મા છું, વિષય-વાસનામાં પરમાત્મા છું
આહા...! એવું ત્યાં છે. આ તો પરમાત્મા સર્વજ્ઞદેવ (વીતરાગની વાત) (આ વિશ્વમાં) એવી વસ્તુ
અનંત-અનંત છે, અનંતમાં પણ-ગુણ-ગુણીના ભેદ એ તો પર્યાયનયથી અતદ્ભાવ ગુણ-ગુણીનો ભેદ
કહીએ છીએ. છે..? “ગુણવાળું આ દ્રવ્ય છે, આ આનો ગુણ છે.” એમ “અતાદ્ભાવિક ભેદ ઉન્મગ્ન
થાય છે.” પર્યાયનયથી-ભેદદ્રષ્ટિથી (અતાદ્ભાવિક ભેદ છે). આહા..હા..! સમજાણું કાંઈ...?
જોવામાં આવે), ત્યારે સમસ્ત ગુણવાસનાના ઉન્મેષ જેને અસ્ત થઈ ગયા છે.”