‘અને ભેદ ઉન્મગ્ન થાય છે’ ત્યાંથી છેલ્લો પેરેગ્રાફ છે. કાલે બીજો અર્થ થઈ ગ્યો’ તો...! દ્રષ્ટિ અંદર
ગઈ’ તી ને દ્રવ્ય ઉપર પર્યાય તો એવું થઈ ગ્યું...!
અતદ્ભાવ તરીકે એટલે ગુણ તે દ્રવ્ય નહીં ને દ્રવ્ય તે ગુણ નહીં. (એવો ભેદ છે. એને બે દ્રષ્ટિથી
જોવામાં આવે છે. (પર્યાયાર્થિક નય અને દ્રવ્યાર્થિક નય) એમ કહે છે. જેમ આ સત્ દ્રવ્ય છે ને સત્તા
ગુણ છે એવો ભેદ પર્યાયદ્રષ્ટિથી જોવાથી એ અતદ્ભાવ (ભેદ) ભિન્ન દેખાય છે. પણ દ્રવ્યદ્રષ્ટિથી
જુઓ તો સત્ ને સત્તા ભિન્ન નથી દેખાતા. (ભેદ) નિમગ્ન થઈ જાય છે. દ્રવ્યદ્રષ્ટિથી જુઓ તો સત્
ને સત્તા બેય નિમગ્ન થઈ જાય છે. નિમગ્ન નામ એક થઈ જાય છે. ભિન્ન નથી રહેતા. આવી વાત
છે. (અને) પર્યાયદ્રષ્ટિથી જુઓ તો એ ભેદ ઉન્મગ્ન થાય છે. “તે ઉન્મગ્ન થતાં તેના આશ્રયે
(કારણે) થતી પ્રતીતિ.” પ્રતીતિ એટલે જ્ઞાન, ખ્યાલમાં આવે છે કે સત્ દ્રવ્ય છે, સત્તા ગુણ છે.
એવી પર્યાયદ્રષ્ટિથી જોવાથી એવું ખ્યાલમાં આવે છે. એવી
પદાર્થ વડે ઉન્મગ્ન નથી થતું. (પણ) સત્થી સત્તા ભિન્ન છે એ ઉન્મગ થઈ જાય છે. દ્રવ્ય છે, સત્તા
છે, એમ ઉન્મગ્ન નામ બહાર દેખાય છે. (ઉપર આવે છે, તરી આવે છે) કે સત્ દ્રવ્ય છે, અને સત્તા
(ગુણ) છે. આહા... હા...! આવી વાત સૂક્ષ્મ છે..!
નથી.” ત્યારે પણ સત્ દ્રવ્ય છે અને સત્તા ગુણ છે. - જેમ જળરાશિથી જળતરંગ જુદું નથી એમ
પર્યાયદ્રષ્ટિથી - ભેદદ્રષ્ટિથી જુઓ તો પણ સત્ ને સત્તા ભિન્ન (વ્યતિરિકત) હોતું નથી. સત્થી સત્તા
ભિન્ન છે. અભિન્ન નથી (અતદ્ભાવ ભેદ છે) ભેદદ્રષ્ટિથી જુઓ તો જળથી તેનું તરંગ જુદું છે એમ
સત્ત્થી સત્તા ભિન્ન છે. આહા...હા...! આવી વાત છે, સૂક્ષ્મ..! વાણિયાને વેપાર આડે આમાં...
જુઓ તો સત્ દ્રવ્ય અને સત્તા ગુણ ઉન્મગ્ન થાય છે, ખ્યાલમાં આવી જાય છે. ઉપર.. આહા... હા..
હા..! અને ખ્યાલમાં આવી જાય છે. એ કારણથી દ્રવ્યથી સત્તા ભિન્ન છે. દ્રવ્યથી સત્તા ભિન્ન છે. અંદર
પર્યાયદ્રષ્ટિથી જુએ તો પણ દ્રવ્યથી સત્તા ભિન્ન છે. (છતાં જળરાશિથી જળકલ્લોલ વ્યતિરિકત નથી તેમ
સત્ અને સત્તા ભિન્ન નથી.) આહા... હા...! આવી વાત છે. સમજાણું આમાં...?
સમસ્ત નયવિલાસ જરાય સ્ફુરતો જ નથી. જેમાંથી સમસ્ત ભેદભાવ (–નયાદિ વિકલ્પ) દૂર થયેલ
છે તેને (–તે પરમાત્મપદાર્થને) હું નમું છું, સ્તવું છું, સમ્યક્પ્રકારે