Pravachansar Pravachano (Gujarati).

< Previous Page   Next Page >


Page 314 of 540
PDF/HTML Page 323 of 549

 

background image
ગાથા – ૧૦૧ પ્રવચનસાર પ્રવચનો ૩૧૪
સમકિતનો ઉત્પાદ, એક પરમાણુમાં ચાર (ગુણ ચીકાશ) પરમાણુની પર્યાયનો ઉત્પાદ, અને છ-છ
(ગુણ ચીકાશ) પર્યાયનો પાછો ઉત્પાદ એ વખતે પોતે (પોતાથી) ઉત્પાદ છે એ બધા ઉત્પાદ
ઉત્પાદના આશ્રયે છે. જુઓ! છ વાળો (પરમાણુ) હતો તે આ ચાર (ગુણ ચીકાશ) વાળો પરમાણુ
(તેને મળ્‌યો) માટે અહીંયાં છ ગુણ (ચીકાશ) વાળો થ્યો એમ નથી. આહા... હા!
द्वयधिकादिगुणानां तु (તત્ત્વાર્થસૂત્ર’ અ. પ. સૂત્ર-૩૬) આવે છે ને...! (અર્થઃ– બે અધિક ગુણ
હોય એવા પ્રકારના ગુણવાળા સાથે જ બંધ થાય છે.) તત્ત્વાર્થસૂત્ર’ માં ગુણ અધિક બે, એને લઈને
(બંધ) થાય એવો પાઠ છે એ તો એને (નમિત્તનું) જ્ઞાન કરાવ્યું છે! ઈ ચારગુણની ચીકાશની
પર્યાયવાળો પરમાણુ, છ ગુણની ચીકાશવાળા પરમાણુની પર્યાયને લઈને ઈ ચારગુણ ચીકાશ છગુણની
ચીકાશ થઈ છે એમ નહીં. એ અવસરે છે ગુણ (ચીકાશ) - ઈ ગુણ એટલે પર્યાય હોં? (એ)
છગુણની પર્યાયનો ઉત્પાદ છે તે ઉત્પાદને આશ્રયે છે. પરને આશ્રયે નથી, જ્યાં જેનો વ્યય થ્યોએને
આશ્રયે નથી, પરમાણુને આશ્રયે નથી - ધ્રુવને આશ્રયે નથી. આહા... હા! મધ્યસ્થ થઈ એકવાર
સાંભળે! બે-ચાર દિ’ - આઠ દિ’ પછી એમ (અભિપ્રાય) આપે પછી કે આ આવા છે આ!
(શ્રોતાઃ) લોકો એમ કહે છે કે સાંભળવા જઈએ ને તો કાન પકડાવે! (ઉત્તરઃ) આહા... હા... હા...
હા! આહા...! હા, એમ કહે છે નહીં... કાન... જી છે ને... કાન પકડાવે કહે છે! કાન... જી (એટલે)
હા, હા. અહીં કાનજીએય નથી ને કાંઈ નથી અહીં તો આત્મા છીએ. હેં? કહાન, કાન પકડાવે! (એમ
લોકો બોલે છે) કે ન્યાં જાઈએ તે હા પડાવે, ફરી જઈએ (છીએ!) એક બાઈ કહેતી’ તી કે એની
પાસે જવું ના. આ અશોકના મા ને બાપ લ્યોને...! એનો બાપ ઉદ્દ્યાટન ટાણે આવ્યો’ તો એની મા
નો’ તી આવી. એ ન્યાં ગઈ’ તી ભાવનગર. એ ન્યાં આપણે જવું નહીં ન્યાં છોકરો ફરી ગ્યો આખો.
અ... હા! ન્યાં જાયને બધાં ફરી જાય! જાદુગર લાગે ન્યાં કંઈક! આવી વાત કરે (અજાણ લોકો!)
આહા... હા! ઈ તો વીતરાગનો મારગ જ જાદુગર છે બાપુ! એની જાદુ વીતરાગના મારગની!!
આહા... હા! (કોઈ વિરલા જાણે.)
(અહીંયાં કહે છે કેઃ) “આ રીતે નાશ નષ્ટ થતા ભાવને આશ્રિત છે, ઉત્પાદ ઊપજતા
ભાવને આશ્રિત છે, અને ધ્રૌવ્ય ટકતા ભાવને આશ્રિત છે; નાશ–ઉત્પાદ–ધ્રૌવ્ય તે ભાવોથી ભિન્ન
પદાર્થરૂપ નથી.”
શું કીધું? નાશ, ઉત્પાદ ને ધ્રૌવ્ય એ તેના ભાવોથી જુદું નથી. આહા... હા! એનો
ભાવ પોતાનો ઉત્પાદનો ભાવ ઉત્પાદરૂપે ભાવ છે. વ્યયનો વ્યયરૂપે ભાવ છે, વ્યય કાંઈ ઓછો નથી.
વ્યય (સત્ છે.) સત્ ‘સદ્દ્રવ્યલક્ષણમ્’ કીધું છે ને...! (‘તત્ત્વાર્થસૂત્રમાં’)
उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं
सत् કીધું છે. વ્યયને પણ સત્ કીધું છે. અભાવનું કહ્યું પણ સર્વથા અભાવ નથી થતો.’ એ વ્યય
થઈને દ્રવ્યમાં જાય છે. માટે વ્યયને પણ સત્ કીધું છે. આ... રે...! ત્રણેય સત્!!
उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं અને सद्द्रव्यलक्षणम (‘તત્ત્વાર્થસૂત્ર. અ. પ. સૂત્ર ૩૦, ૨૯) આહા... હા...
હા!
(અહીંયાં કહે છે કેઃ) “નાશ–ઉત્પાદ–ધ્રૌવ્ય તે ભાવોથી ભિન્ન પદાર્થરૂપ નથી.”