Pravachansar Pravachano (Gujarati).

< Previous Page   Next Page >


Page 363 of 540
PDF/HTML Page 372 of 549

 

background image
ગાથા – ૧૦પ પ્રવચનસાર પ્રવચનો ૩૬૩
દ્રવ્ય જુદું થઈ જાય. દ્રવ્ય પોતાથી-સ્વરૂપ (થી) સત્તા ન હોય તો સત્તાથી દ્રવ્ય જુદું થઈ જાય.
આહા...હા! “જો અસત્ હોય તો, ધ્રૌવ્યના અસંભવને લીધે પોતે નહિ ટકતું થકું.” વસ્તુ છે ઈ અસત્
હોય, સત્તા સ્વરૂપ ન હોય, હોવાપણાના ગુણવાળું ન હોય, તો તે અસત્ હોય. તો તે ધ્રૌવ્યના
અસંભવને લીધે, કાયમ રહેવું એના અસંભવને લીધે, પોતે નહિ ટકતું થકું, દ્રવ્ય જ પોતે ટકતું નથી.
(તેથી) “દ્રવ્ય જ અસ્ત થાય” છે. વસ્તુ નાશ પામી જાય છે. સમજાય છે કાંઈ? બધો ન્યાયનો
વિષય છે! આ ‘પ્રવચનસાર’.
કહે છે વસ્તુ (જે) છે. એ વસ્તુ, પોતાથી સત્તા ન હોય, પોતાથી હોવાપણે નહોય, તો સત્ છે
ઈ બીજું થઈ જાય, સત્થી દ્રવ્ય બીજું થઈ જાયએમ પોતાથી સત્ ન હોય, એ તો અસત્ થઈ જાય.
આહા... હા! હા! “દ્રવ્ય જ અસ્ત થાય.” છે’ એવું જો દ્રવ્ય પોતાથી છે એમ ન હોય, તો તે દ્રવ્યનો
નાશ થાય. આહા... હા... હા! “જો સત્તાથી પૃથક હોય.” વસ્તુ જે છે ભગવાન આત્મા કે પરમાણુ
(વગેરે) એની સત્તા નામના ગુણથી જો તે (સત્) જુદું હોય.
“તો સત્તા સિવાય પણ પોતે ટકતું
(–હયાત રહેતું) થકું.” સત્તા સિવાયથી પણ પોતે ટકતું, સત્તાથી હોવાપણે થ્યું અને સત્તા સિવાય જો્ર
હોય તો, સત્તા સિવાય પણ પોતાથી ટકતું (-હયાત રહેતું) થકું,
“એટલે જ માત્ર જેનું પ્રયોજન છે.”
એ ટકતું તત્ત્વ છે ઈ સત્તા છે. પણ પોતાથી હયાત છે. અને એમ ન હોય તો, સત્તા સિવાય પણ “એટલું
જ માત્ર જેનું પ્રયોજન છે.”
સત્તાનું પ્રયોજન એ છે કે દ્રવ્ય પોતે પોતાથી છે. જો ઈ સત્તાને ન માને, તો
દ્રવ્ય નો જ અભાવ થઈ જાય. અસ્તિત્વ ન રહે ‘છે’ ઈ છે સત્તાથી છે. સત્તાની ના પાડે તો વસ્તુ અસ્ત
થઈ જાય. આહા.. હા! સમજાય છે!
“એવી સત્તાને (જ) અસ્ત કરે.” એટલે શું કહે છે? દ્રવ્ય પોતે
વસ્તુ, પોતાથી સ્વરૂપે સત્ ન હોય, તો સત્તા વિનાની એ ચીજ નાશ થઈ જાય. એ દ્રવ્ય જ નથી એમ
થાય. ‘સત્તા’ છે તો આત્મા-દ્રવ્ય છે. એમ જો સત્તા ન માને. અથવા (સત્તાને સત્થી) ભિન્ન માને
તો (દ્રવ્યનું) હોવાપણું જ નકાર થઈ જાય. દ્રવ્યના હોવાપણાની (જ) નાસ્તિ થઈ જાય. આહા... હા...
હા!
(અહીંયાં કહે છે કેઃ) “પરંતુ જો દ્રવ્ય સ્વરૂપથી જ સત્ હોય તો–” હવે! (માર્મિક છે) પોતે
પોતાથી જ સત્ હોય, સત્તા સત્ છે એમ. સત્તા ગુણ છે. પણ, પોતાથીજ સત્ હોય. વસ્તુ પોતાથી જ
સત્ છે. પરમાણુ (એ) પરમાણુ પોતાથી સત્ છે. આહા... હા! તો
“ધ્રૌવ્યના સદ્ભાવને લીધે પોતે
ટકતું થકું” ઈ દ્રવ્યમાં સત્તા (ગુણ) છે. તેથી પોતે જ પોતાથી ટકતું થકું “દ્રવ્ય ઉદિત થાય છે
(અર્થાત્ સિદ્ધ થાય છે.) ”
કહે છે (તેથી) દ્રવ્યની સિદ્ધિ થાય છે. આહા... હા! આવું છે. વાણિયાને
વેપાર સિવાય હવે આવી વાતું (સમજવી) બીજી જાતની છે આ બધી! અહીંયાં સત્તાગુણ, અસ્તિત્વ
ગુણ, સત્તાગુણ, (એ જા અસ્તિત્વ, એ આત્મા (ને સત્તાગુણ) બે અભેદ છે. જો એમ ન હોય તો
અસ્તિત્વ વિના, સત્તાના ગુણ વિના દ્રવ્ય જ, તેનો અભાવ થઈ જાય. આહા... હા... હા!
સમજાણું? “સત્તાથી પૃથક રહીને પોતે ટકતું (હયાત રહેતું) થકું એટલું જ માત્ર જેનું