સૂંઘાતો કે સ્પર્શતો નથી); વળી જેમ આત્મા જ્ઞાનગુણવાળો, વીર્યગુણવાળો વગેરે છે, પરંતુ જ્ઞાનગુણ
કોઈ વીર્યગુણવાળો કે અન્ય કોઈ ગુણવાળો નથી; તેમ દ્રવ્ય અનંતગુણોવાળું છે, પરંતુ સત્તા ગુણવાળી
નથી. (અહીં જેમ દંડી દંડવાળો છે તેમ દ્રવ્યને ગુણવાળું ન સમજવું; કારણ કે દંડી અને દંડને તો
પ્રદેશભેદ છે, દ્રવ્ય ને ગુણ તો અભિન્નપ્રદેશી છે.
સમજવું. ઈ તો પૃથક પ્રદેશ છે (બન્નેના) એમ અહીંયા ગુણ અને ગુણી વચ્ચે એમ ન સમજવું.
(અહીં તો) ફક્ત ગુણ તે દ્રવ્ય નહીં ને દ્રવ્ય તે ગુણ નહીં એટલો અતદ્ભાવ છે. આહા... હા!
(શ્રોતાઃ) આ વાતમાં ક્ષેત્ર એક છે ને...! (ઉત્તરઃ) ક્ષેત્ર એક છે. એક જ છે. ગુણ લેવું છે ને...!
ગુણ ને દ્રવ્ય ક્ષેત્ર એક જ છે. પર્યાય છે એ વળી પછી વાત. ઈ (પ્રદેશભેદની) અત્યારે વાત નહીં.
આ તો ગુણ ને દ્રવ્ય વચ્ચેની વાત છે. આહા...હા!
એમાં છે નહીં એનામાં. એનમાં છે નહીં ને ઈ અનેકાંત ક્યાંથી લાગુ પડે એને...! આહા... હા! એ
સત્તા નામનો ગુણ છે આત્મામાં, એ નિર્ગુણ છે. એમાં ગુણ નથી (બીજો). પોતે એક ગુણ છે પણ
એમાં બીજો ગુણ નથી. (વસ્તુ) એ ગુણોની બનેલી છે અને સત્તા એક જ ગુણની બનેલી છે.
વિશેષણ છે. (નીચે ફૂટનોટમાં) વિશેષણ
દ્રવ્યને રચનાર છે. દ્રવ્ય છે તે ગુણોનો રચનાર નથી. છે? (પાઠમાં) વિધાયક= વિધાન કરનાર;
રચનાર છે. આહા... હા! ગુણ છે ઈ દ્રવ્યને બતાવે છે. એટલે એનો રચનાર છે. દ્રવ્ય એનો રચનાર
(ગુણ) છે. દ્રવ્ય એને-ગુણને રચનાર નથી. આહા... હા! છે? (ફૂટનોટમાં) વિધાન કરનાર; રચનાર.
“નિર્ગુણ એક ગુણની બનેલી, વિશેષણ, વિધાયક (–રચનારી).
ગુણ’
આશ્રય વિના રહેતું” હવે દ્રવ્ય. હવે દ્રવ્ય કેવું છે? કેઃ “કોઈના આશ્રય વિના રહેતું” પહેલી એ
ગુણની વાત કરી. આહા! સત્તા નામનો ગુણ છે. તે નિર્ગુણ છે. ગુણમાં ગુણ નથી. એકગુણની બનેલી
છે. વિશેષણ છે, વિધાયક છે - રચનારી છે અને વૃત્તિસ્વરૂપ છે એવી જે સત્તા છે. બસ ત્યાં એ વાત
પૂરી. (હવે દ્રવ્યની વાત) “તે કોઈના આશ્રય વિના રહેતું”