ગાથા – ૧૦૮ પ્રવચનસાર પ્રવચનો ૪૧૭
(અથવા ઉભયશૂન્યતારૂપ બીજો દોષ આ પ્રમાણે આવેઃ)
(૨) જેમ સુવર્ણનો અભાવ થતાં સુવર્ણપણાનો અભાવ થાય, સુવર્ણપણાનો અભાવ થતાં
સુવર્ણનો અભાવ થાય- એ રીતે ઉભયશૂન્યત્વ (બન્નેનો અભાવ) થાય, તેમ દ્રવ્યનો અભાવ થતાં
ગુણનો અભાવ થાય, ગુણનો અભાવ થતાં દ્રવ્યનો અભાવ થાય- એ રીતે ઉભયશૂન્યતા થાય
(અર્થાત્ દ્રવ્ય તેમજ ગુણ બન્નના અભાવનો પ્રસંગ આવે).
(અથવા અપોહરૂપતા નામનો ત્રીજો દોષ આ પ્રમાણે આવેઃ)
(૩) જેમ પટ- અભાવમાત્ર જ ઘટ છે, ઘટ-અભાવમાત્ર જ પટ છે (અર્થાત્ વસ્ત્રના કેવળ
અભાવ જેટલો જ ઘડો છે અને ઘડાના કેવળ અભાવ જેટલું જ વસ્ત્ર છે) - એ રીતે બન્નને
અપોહરૂપતા છે, તેમ દ્રવ્ય-અભાવમાત્ર જ ગુણ થાય, ગુણ-અભાવમાત્ર જ દ્રવ્ય થાય- એ રીતે આમાં
પણ (દ્રવ્ય-ગુણમાં પણ) ૧અપોહરૂપતા થાય (અર્થાત્ કેવળ નકારરૂપતાનો પ્રસંગ આવે).
માટે દ્રવ્ય અને ગુણનું એકત્વ, અશૂન્યત્વ ને ર અનપોહત્વ ઈચ્છનારે યથોક્ત જ (જેવો કહ્યો
તેવો જા અતદ્ભાવ માનવાયોગ્ય છે. ૧૦૮.
----------------------------------------------------------------------
૧. અપોહરૂપતા= સર્વથા નકારાત્મકપણું; સર્વથા ભિન્નતા. (દ્રવ્ય અને ગુણમાં એકબીજાનો કેવળ નકાર જ હોય તો ‘દ્રવ્ય ગુણવાળું છે’
આ ગુણ આ દ્રવ્યનો છે’ - વગેરે કથનથી સૂચવાતો કોઈ પ્રકારનો સંબંધ જ દ્રવ્યને અને ગુણને ન બને.)
૨. અનપોહત્વ= અપોહરૂપપણું ન હોવું તે; કેવળ નકારાત્મકપણું ન હોવું તે