Pravachansar Pravachano (Gujarati). Date: 29-06-1979.

ગાથા – ૧૦૮ પ્રવચનસાર પ્રવચનો ૪૧૮

પ્રવચનઃ તા. ૨૯–૬–૭૯.

‘પ્રવચનસાર’ ગાથા- ૧૦૮.

હવે સર્વથા અભાવ તે અતદ્ભાવનું લક્ષણ હોવાનો નિષેધ કરે છેઃ– અતદ્ભાવ કીધો માટે

સર્વથા ભિન્ન છે, બીજા પ્રદેશે (જે) ભિન્ન છે એમ આ નથી.

जं दव्वं तण्ण गुणो जो गुणो सो तच्चमत्थादो ।
एसो हि अतब्भावो ण्ेव अभावो त्ति णिद्दिट्ठो ।। १०८।।

સ્વરૂપે નથી જે દ્રવ્ય તે ગુણ, ગુણ તે નહિ દ્રવ્ય છે,
–અને અતત્પણું જાણવું, ન અભાવને; ભાખ્યું ભાખ્યું જિને. ૧૦૮.

આટલી અપેક્ષાએ તેને અતત્પણું કહ્યું બીજી રીતે અતત્પણું છે નહીં. પરની અપેક્ષાએ (પ્રદેશ

ભિન્નતાની અપેક્ષાએ) જે અતત્પણું છે એવું આ અતત્પણું નથી. આત્મા અને પરદ્રવ્યને તેમ તદ્ન
ભિન્નતા છે. એવું અહીંયાં નથી. અહીંયાં તો ‘તે-ભાવ એ ભાવપણે નથી’ એ અપેક્ષાએ અતત્પણું છે.
આહા... હા... હા... હા! દાદા, તમે તો દિગંબર પહેલેથી છો! તો વાંચ્યું નથી તમે આ. કંઈ અત્યારનું
નથી આ. આ તો પુસ્તક (‘પ્રવચનસાર’) પહેલેથી છે. કુંદકુંદઆચાર્ય! (ગાથા) એકસો આઠ.

ટીકાઃ– “એક દ્રવ્યમાં, જે દ્રવ્ય છે તે ગુણ નથી, “જે ગુણ છે તે દ્રવ્ય નથી– એ રીતે જે

દ્રવ્યનું ગુણરૂપે અભવન (–નહિ હોવું) અથવા ગુણનું દ્રવ્યરૂપે અભવન.” દ્રવ્યનું ગુણરૂપે અભવન
ને ગુણનું દ્રવ્યરૂપે અભવન- બે ની (આ) અપેક્ષા એ “તે અતદ્ભાવ છે.” તે રીતે અતદ્ભાવ છે.

“કારણ કે આટલાથી જ અન્યત્વવ્યવહાર (–અન્યત્વરૂપ વ્યવહાર) સિદ્ધ થાય છે! આહા... હા...
હા! કેટલું સ્પષ્ટ કર્યું છે! ‘કારણ કે આટલાથી જ’ એટલે કેઃ દ્રવ્યનું ગુણરૂપે નથી ને ગુણનું દ્રવ્યરૂપે
નથી. એટલેથી જ અન્યત્વવ્યવહાર એટલે અન્યત્વરૂપ વ્યવહાર, (સિદ્ધ) થાય છે. “પરંતુ દ્રવ્યનો

અભાવ તે ગુણ એમ નથી. આહા... હા! દ્રવ્યનો અભાવ તે ગુણ, ગુણનો અભાવ તે દ્રવ્ય– એવા
લક્ષણવાળો અભાવ તે અતદ્ભાવ નથી.” આહા... હા! સમજાણું કાંઈ? આહા.. હા! (જેમ)
પરદ્રવ્યનું તદ્ન અન્યપણું -ભિન્ન કર્યું, એવું અન્યપણું આમાં નથી. દ્રવ્ય બિલકુલ ગુણરૂપે નથી ને
ગુણ, પર્યાય રૂપે નથી ઈ તો (અતદ્ભાવની) અપેક્ષાએ તદ્ન કીધું. ‘અભાવ તે અતદ્ભાવ નથી’ “જો
એમ હોય તો (૧) એક દ્રવ્યને અનેકપણું આવે.” આહા... હા! તો સત્તાગુણ, જ્ઞાનગુણ, દર્શનગુણ
એવા અનંતગુણ, અનંત ન રહે. અને તો અનંતગુણ છે ઈ તો અનંત દ્રવ્ય આવે (દ્રવ્ય રૂપે થઈ
જાય.) ‘એક દ્રવ્યને અનેકપણું આવે, અથવા

“ઉભયશૂન્યતા થાય.” (અર્થાત્ બન્નેનો અભાવ

થાય.) બેય નો નાશ થાય.

< Previous Page Next Page >