(ઉત્તરઃ) પૈસા કોણ આપે...? પૈસા તે તો પમાણુની પર્યાય (છે). એક જગાએથી બીજે જાય તે તેની
(પરમાણુની) પર્યાય છે. તે તેના દ્રવ્ય-ગુણથી થાય છે. (તે) જાય છે, આપનાર હાથ છે માટે જાય
છે? એમ પણ નથી (પરમાણુની યોગ્યતાથી જાય છે).
તેના દ્રવ્ય-ગુણથી થયા છે, અને કપડાની (ટોપીરૂપ) પર્યાય થઈ તે તેના દ્રવ્ય-ગુણથી થઈ છે. (કોઈ
કોઈનો કોઈ કર્તા નથી). (આ) દાગીના - ઝવેરાત (ઘરેણાં) કુંડલ, કડાં સોનેથી થયા નથી, કુંડલ,
કડાં થયા તે તેના (સોનાના) દ્રવ્ય - ગુણથી થયા છે. આહા... હા! આવી વાત છે. (ઘરેણાં)
હથોડાથી, એરણથી પણ થયા નથી. આવી વાત છે.
દ્રવ્ય-ગુણથી થાય છે. પરથી બિલકુલ નહીં. આહા... હા! લોકોને આ (વસ્તુસ્થિતિ સમજવી કઠણ પડે
છે!)
છે તેમાં સ્પર્શ, રસ, ગંધ, વર્ણ (ગુણ છે) તે ગુણથી દૂધીની પર્યાય થઈ છે. તો એ (દૂધીના
પરમાણું) ની પર્યાયથી એ અહીં આવી છે. આવી વાત, જગતથી ઊંધી છે! અને જે (દૂધીનું શાક)
પાકે છે તે અગ્નિથી નહીં, પાણીથી નહીં. શાકના જે પરમાણુ છે તેના દ્રવ્ય - ગુણથી તેની (શાકની)
પાકવાની પર્યાય થઈ છે. અગ્નિથી, પાણીથી, સ્ત્રથી બિલકુલ નથી થઈ. આવી પદાર્થ વ્યવસ્થા
(સર્વજ્ઞ) ભગવાનના મુખથી આવી છે. આહા! (ગળે ઉતારવું) આકરું કામ છે. પ્રભુએ કહ્યુંઃ પદાર્થ
અનંત છે, અનંત છે. (એ) અનંત અનંતપણે ક્યારે રહે? કેઃ પોતાના કારણથી દ્રવ્ય-ગુણપર્યાય હોય
તો અનંત અનંતપણે રહે. બીજાને કારણે પોતાની પર્યાય થાય, તો પર્યાય વિનાનું પોતાનું દ્રવ્ય થઈ
ગયું (અથવા બીજાનું થઈ ગયું) તો દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય યથાર્થમાં રહ્યા નહીં. પરના કારણે કોઈ (પણ
દ્રવ્યની) પર્યાય થાય તો પર્યાય વિનાનું દ્રવ્ય થઈ ગયું. પરથી પર્યાય થઈ? (શ્રોતાઃ) નિમિત્તથી તો
થાય ને...?
(ઉત્પન્ન) થાય છે. પરના કારણે, પરની પર્યાય થાય એ ત્રણ કાળમાં વીતરાગમાર્ગમાં નહીં...આહા...
હા...! આવું (આકરું) કામ છે..! (શ્રોતાઃ) અહીંયા તો સ્વ-પરના કારણે કહ્યું ને...! (ઉત્તરઃ) એ
તો (આત્મા) દ્રષ્ટા છે. નિમિત્તથી કથન કર્યું. વિભાવિક પર્યાય માટે (કથન કર્યું છે). (શ્રોતાઃ) અહીં
સ્વ-પર કારણ કહ્યું છે ને...? (ઉત્તરઃ) એ વિભાવિકપર્યાય છે. માટે સ્વ ઉપાદાન છે તો થવાવાળું
થશે જ. ત્યાં નિમિત્ત બીજી ચીજ છે માટે વિભાવ કહેવામાં આવ્યો છે બસ! સ્વ-ઉપાદાન પોતાની
પર્યાય છે. પોતાની પર્યાયથી ક્રમબદ્ધમાં, દ્રવ્યની પર્યાય, થવાવાળી થઈ ત્યાં બીજી ચીજ નિમિત્ત છે તો
સ્વ-પરથી છે તેમ કહેવામાં આવ્યું છે.