દ્રવ્યાર્થિક અને (૨) પર્યાયાર્થિક. એમાં શું કહ્યું? કે જોનાર જે છે આત્મા. ઈ સામાન્ય - વિશેષ જુએ
છે. પરને નહીં. પોતાની વિશેષ પર્યાયમાં પર જણાવે છે ઈ પોતાની પર્યાય છે. એટલે સામાન્ય -
વિશેષને જોનારાં. જોનારાંની વાત લીધી છે. સમજાણું કાંઈ? “સર્વ વસ્તુ સામાન્ય – વિશેષસ્વરૂપ
હોવાથી” વિશેષ સ્વરૂપ હોવાથી “વસ્તુનું સ્વરૂપ જોનારાઓને અનુક્રમે (૧) સામાન્ય પહેલું
સામાન્યને જાણે છે. પછી વિશેષ જાણે છે. કારણ સામાન્યનું જ્ઞાન યથાર્થ થાય, તેને વિશેષનું જ્ઞાન
યથાર્થ થાય. અને વિશેષ જાણવામાં - પર જાણવાની વાત તો લીધી જ નથી. કેમ કે આત્મા જે પરને
જાણે છે ઈ તો પોતાની પર્યાયમાં, પર્યાયને જાણે છે. આહા.. હા! સમજાણું કાંઈ? ઈ કાલ નહોતું
આવ્યું. આ જ અત્યારે આવ્યું કંઈક! આહા..... હા..! વસ્તુને સામાન્ય - વિશેષ જોનારા - એમ કહ્યું.
વસ્તુને સામાન્ ય- વિશેષ અને પર જોનારા એમ નથી કહ્યું.
કહેવું ઈ તો અસદ્ભુત વ્યવહાર છે. આહા... હા! સામાન્ય જે ત્રિકાળ છે એનું જે વિશેષ છે,
આત્મામાં ઈ વિશેષને વિશેષ જાણે. અહીંયાં તો ઈ વિશેષ દ્વારા સામાન્ય જાણશે પહેલું એને જાણીને
પછી વિશેષને જાણે એમ કહેશે. કેમ કે સામાન્યને જાણતાં જે જ્ઞાન થાય, તે વાસ્તવિક પોતાની પર્યાય
છે. તેને વાસ્તવિક રીતે તે જાણી શકે. દેવીલાલજી! આહા.. હા!
એ વિશેષમાં બીજા જણાઈ જાય, એ તો પોતાની પર્યાય છે. આહા... હા..! આ કાલ નહોતું આવ્યું.
આજ ફરીને લીધું ને..! આહા.. હા! આ લોકો આવ્યા છે ને...! આહા... હા! અને તે ‘અનુક્રમે’ એમ
શબ્દ છે. પહેલું સામાન્ય જુએ છે પછી વિશેષ - એમ આવશે. સમજાય છે કાંઈ...? “તેમાં” હવે
તેમાં- સામાન્ય વિશેષ જોનારાં તેમાં “પર્યાયાર્થિક ચક્ષુને સર્વથા બંધ કરીને.” પોતાની પર્યાયાં જે
જણાય છે, ઈ પર્યાય જણાય છે. ઈ પરને જાણવાનું ચક્ષુ બંધ કરીને એમ ન કહ્યું. (પણ) પોતાની
પર્યાય છે - જેમાં બધું જણાય છે તે પર્યાય જાણે છે. એ પર્યાય છે, ઈ પર્યાયદ્રષ્ટિનું ચક્ષુ બંધ કરી
દઈને આહા...! આ તે કંઈ વાત છે!! આંખ્યું બંધ કરી દઈને ને પરવસ્તુનું જાણવું બંધ કરી દઈને ને
- એમ નથી કહ્યું. સમજાય છે કાંઈ...? આહા... હા... હા.. હા! ગંભીર વસ્તુ છે ભગવાન! એક પણ
- એક - એક ગાથા!! પ્રવચનસાર, સમયસાર, નિયમસાર! નિયમસારની તો વાત જ (અલૌકિક!)
પોતે પોતા માટે બનાવ્યું છે. આહા... હા... હા!