પર્યાય કયા કાળે થઈ એની, એને ને તારે કાંઈ સંબંધ નથી. આહા... હા! પ્રભુ! એના સાટુ તું રોકાઈ
ગયો! તેં તારા દ્રવ્ય-પર્યાયની સ્થિતિને ન જોઈ. એ અહીંયાં કહેવા માગે છે (મુનિરાજ!) તાત્પર્ય તો
આ છે. શરીરની એટલી વાત (કરી છે ને...!) (તારા દ્રવ્ય–પર્યાયને જો. એ તાત્પર્ય છે.!)
નથી. “દરેક દ્રવ્ય સામાન્ય-વિશેષસ્વરૂપ છે.” એટલે સામાન્ય છે તે ધ્રુવપણે ઠીક! પણ વિશેષમાં
પર્યાયોમાં બદલો થાય છે. ઈ બદલો થાય છે એમાં પરની અપેક્ષા કાંઈ છે કે નહીં? કે ના. પ્રભુ!
બદલો થવું એ તો એનો-પર્યાયનો સ્વભાવ છે. આહા... હા! એથી બીજા દ્રવ્યની - એમાં કોઈ
દ્રવ્યની, પર્યાયમાં અપેક્ષા નથી. આહા... હા! આકરું કામ (આ) બેસવું! આખી દુનિયા! ચૌદ
બ્રહ્માંડમાં અનંત-અનંત દ્રવ્યો, સામાન્ય-વિશેષસ્વરૂપે જ બિરાજે છે. એના વિશેષને માટે કોઈની
અપેક્ષા નથી, કોઈ કાળે, કોઈ ક્ષેત્રે - કોઈ પ્રતિકૂળ સંયોગે કે અનુકૂળ સંયોગે - એની અવસ્થાને
પરની કોઈ અપેક્ષા છે જ નહીં. આહા... હા! તેની અવસ્થા તેને કાળે સ્વતંત્ર થાય - તેવું જ એનું
સામાન્ય (એકરૂપ) રહે, વિશેષપણે બદલે એવું સ્વરૂપ છે. આહા... હા!
લઈને પરિણામે છે - કોઈ પણ દ્રવ્યની - પરમાણુની કે આત્માની નરકના જીવની કે નિગોદના
જીવની, પરમાણુ એક-એકની કે સ્કંધની કોઈ દ્રવ્યની કોઈની પર્યાય-વિશેષપણે થવાનો તેનો પોતાનો
સ્વભાવ છે. એમાં વિશેષપણું લાગે છે ઈ વિશેષપણું બીજાને લઈને કે સંયોગનેલઈને (થાય છે) એ
દ્રષ્ટિ વિપરીત છે. આહા... હા! આ વાત (અલૌકિક છે) પણ શબ્દો સામાન્ય છે. વસ્તુની વહેંચણી -
અનંતથી ભિન્ન છે. દરેક દ્રવ્ય, એક ક્ષેત્રમાં રહ્યાં છતાં - એક આકાશના પ્રદેશમાં છ દ્રવ્ય છે. ભલે
આત્મા આખો નહીં પણ અસંખ્યપ્રદેશે. એક આકાશના પ્રદેશે છે. અસંખ્યપ્રદેશી હોવા છતાં. એવા-
એવા અનંતા જીવના અસંખ્યપ્રદેશ. એક જીવ એક પ્રદેશમાં ન રહી શકે. એક જીવ અસંખ્યપ્રદેશમાં
રહે. આકાશના. છતાં કહે છે કે ઈ આકાશની પર્યાયની - અપેક્ષાએ ત્યાં ઈ રહેલો