સમાનજાતીય – જેમ કે દ્વિઅણુક, ત્રિઅણુક વગેરે સ્કંધ, (૨) અસમાનજાતીય – જેમ કે મનુષ્ય, દેવ
વગેરે...’
-જેમ કે સ્વ-પર હેતુક. મતિજ્ઞાનને પણ સ્વ-પર હેતુક કહ્યું કેમ કે જ્ઞાનાવરણીય (કર્મ) નો
ક્ષયોપશમ નિમિત્ત છે, મતિજ્ઞાન ઉત્પન્ન થયું તે પોતાના ઉપાદાનથી સ્વતંત્ર છે. આહા..હા...હા..!
જ્ઞાનાવરણીયથી પરિણમવું પડયું?! ગોમ્મટારમાં આવે છે કે જ્ઞાનાવરણીય જ્ઞાનને આવરણ કરે! તો
(તેમાં) આવરણ બીજી ચીજ છે. જ્ઞાન બીજી ચીજ છે. (જ્ઞાનાવરણીય કર્મ આવરણ કરે) એ વાત
સાચી છે જ નહીં, એ તો નિમિત્તનું કથન ત્યાં કર્યું છે.
(કદી ન કરે) પોતાની પર્યાયમાં, વિપરીત (પણા) ની પર્યાય કરીએ, એ આવરણ છે. આહા... હા!
પર્યાયો. વિભાવપર્યાય-જેમ કે સ્વ-પર હેતુક મતિજ્ઞાન. સ્વ. પરહેતુક કહીને નિમિત્ત છે એટલું કહ્યું.
નિમિત્ત છે પણ એનાથી (નિમિત્તથી) થતું નથી. નિમિત્તથી થાય છે કે નથી થતું તે વ્યવહારનું કથન
છે. અભૂતાર્થનયે કહેવામાં આવે છે.
થકા કેવળ પર્યાયને જ અવલંબે છે.’ - એક સમયની અવલંબન પર્યાયનું લે છે (આધાર લે છે).
દ્રવ્ય-ગુણ ત્રિકાળ આનંદનો નાથ પ્રભુ, ધ્રુવ છે. એનો આશ્રય લેતા નથી અને પર્યાયનો (જ)
આશ્રય લે છે તો મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે. આહા... હા! (ધ્રુવનો આશ્રય લેવાનું) આકરું કામ છે!!
એનો તો આશ્રય નહીં ને માત્ર પર્યાયનું જ આલંબન લે છે. એક સમયની પર્યાયનું -
અસમાનજાતીય દ્રવ્યપર્યાયનું આલંબન લે છે. એ નિજસ્વભાવને નહિ જાણતા થકા - એક સમયની
પર્યાયમાં જ દ્રષ્ટિ રાખી છે. - પરસમય, મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે. આત્મા આનંદસ્વરૂપ, ભગવાન જ્ઞાયક જેનો
સ્વભાવ ત્રિકાળ આનંદ (સ્વરૂપ છે). એને ન જાણતા, એક સમયની પર્યાયમાં માત્ર, દ્રષ્ટિ રાખી છે
પરસમય - મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે! આહા! પરસમય એટલે મિથ્યાદ્રષ્ટિ. એની જૈનની ખબર નથી! એ જૈન
નહીં. પોતાની પર્યાયમાં રાગ થાય છે અને પરના જ્ઞાનનો ક્ષયોપશમ (છે). એનો આશ્રય લે છે અને
(આત્મ) દ્રવ્યનો આશ્રય લેતા નથી એ જૈન નથી. ફરીને,... પરનો આશ્રય તો નહીં, પણ પોતાના
આત્મામાં જે પર્યાય છે ક્ષણિક, એનો આશ્રય લે છે અને દ્રવ્ય-ગુણ ત્રિકાળીનો, આશ્રય લેતા નથી -
એ પરસમય મિથ્યાદ્રષ્ટિ-અજૈન છે. આહ...હા...હા..!