puruShArthasiddhiupAy ] [ 91
TIkA– ‘एवं परिग्रहस्य अतिव्याप्तिः स्यात् इति चेत् न एवं भवेत् यस्मात् अकषायाणां कर्मग्रहणे मूर्च्छा नास्ति’– artha– ahIn koI prashna kare ke jo parigrahane mUrchchhA utpanna karavAnun nishchayakAraN kahesho to (मूर्च्छा परिग्रहः) e lakShaNamAn ativyApti doSh Avashe, kemake arhant avasthAmAn paN kArmaNavargaNA tathA nokarmavargaNA–e bannenA grahaNarUp parigrah chhe tyAn paN mUrchchhA thaI jashe. to tem nathI, kAraN ke kaShAyarahit jIvone karma–nokarmanun grahaN hovA chhatAn paN mUrchchhA arthAt mamatvapariNAm nathI.
bhAvArtha– ativyApti to tyAre thAy jo niShparigrahI vItarAgI mahApuruShone mUrchchhA hoy. te to temane hotI nathI, mATe vItarAgI arhant bhagavAnane karma–nokarmanun grahaN hovA chhatAn paN mUrchchhA vinA parigrah nAm pAmatun nathI. tethI ativyApti doSh nathI. bAhyavastu mUrchchhA upajAvavAnun kAraNamAtra chhe tethI tene upachArathI parigrah kahI dIdhel chhe. vAstavamAn parigrahanun lakShaN mUrchchhA ja chhe. 114.
प्रथमश्चतुर्दशविधो भवति द्विविधो द्वितीयस्तु।। ११५।।
anvayArtha– [सः] te parigrah [अतिसंक्षेपात्] atyant sankShiptapaNe [आभ्यन्तरः] antarang [च] ane [बाह्मः] bahirang [द्विविधः] be prakAre [भवेत्] chhe [च] ane [प्रथमः] pahelo antarang parigrah [चतुर्दशविधः] chaud prakArano [तु] tathA [द्वितीयः] bIjo bahirang parigrah [द्विविधः] be prakArano [भवति] chhe.
TIkA– ‘स (परिग्रहः) अति संक्षेपात् द्विविधः आभ्यन्तरः बाह्यश्च प्रथमः (आभ्यन्तरः) चतुर्दशविधः भवति द्वितीयस्तु द्विविधः भवति’– artha– te parigrah sankShepamAn be prakArano chhe. pahelo Abhyantar, bIjo bAhya. antarang AtmAnA pariNAmane Abhyantar parigrah kahe chhe ane bahAranA badhA padArthone bAhya parigrah kahe chhe. pahelo parigrah chaud prakArano chhe, bIjo bAhya parigrah be prakArano chhe. 11p.
चत्वारश्च कषायाश्चतुर्दशाभ्यन्तरा