96 ] [ puruShArthasiddhiupAy
सैवोत्कटमाधुर्ये खण्डे व्यपदिश्यते तीव्रा।। १२३।।
anvayArtha– [किल] nishchayathI [मन्दमाधुर्ये] ochhI miThAshavALA [दुग्धे] dUdhamAn [माधुर्यप्रीतिः] miThAshanI ruchi [मन्दा] thoDI [एव] ja [व्यपदिश्यते] kahevAmAn Ave chhe ane [सा एव] te ja miThAshanI ruchi [उत्कटमाधुर्ये] atyant miThAshavALI [खण्डे] sAkaramAn [तीव्रा] adhik kahevAmAn Ave chhe.
TIkA– ‘किल मन्दमाधुर्ये दुग्धे माधुर्यप्रीतिः मंदा व्यपदिश्यते तथा सेव माधुर्यप्रीतिः उत्कटमाधुर्ये खण्डे तीव्रा व्यपदिश्यते’– artha– nishchayathI thoDI miThAshavALA dUdhamAn miShTarasanI ruchivALA puruShane ruchi bahu thoDI hoy chhe ane ghaNI miThAshavALI sAkaramAn te ja puruShane ruchi ghaNI vadhAre hoy chhe.
bhAvArtha– jem koI manuShya miShTarasano abhilAShI chhe to tenI ruchi dUdhamAn ochhI hoy chhe ane khAnDamAn vadhAre hoy chhe; tem je manuShyane jeTalo padArthomAn mamatvabhAv hashe te te puruSh teTalo ja hinsAno bhAgIdAr thashe, vadhAreno nahi. bhale tenI pAse te padArtho hAjar hoy ke na hoy. ahIn koI ghaNA Arambh–parigrah karavAvALo jIv kahe ke amane mamatvabhAv nathI, paN parigrah ghaNo chhe to em banI shake nahi. kem ke jo mamatvabhAv nahoto to bAhya parigrah ekatra ja shA mATe karyo? ane jo bAhya parigrah hovA chhatAn paN te jo mamatvano tyAgI hoy to te A bAhya padArthone ek kShaNamAn chhoDI shake chhe. mATe siddha thayun ke mamatvabhAv vinA bAhya padArthono sangrah thaI shakato nathI. jem jem ApaNo mamatvabhAv vadhato jAy chhe tem tem ApaNe bAhya padArthono sangrah paN karatA jaIe chhIe. bhAvahinsA vinA dravyahinsA banI shake chhe paN mamatvabhAv vinA bAhya padArthono sangrah thaI shakato nathI. 123.
सम्यर्ग्दशनचौराः प्रथमकषायाश्च