puruShArthasiddhiupAy ] [ 7
bhAvArtha– upadeshadAtA AchAryamAn anek guNo joIe. paN vyavahAr ane nishchayanayanun jANapaNun mukhya joIe. shA mATe? jIvone anAdino agnAnabhAv chhe te mukhya (– nishchay) kathan ane upachAr (–vyavahAr)kathananA jANapaNAthI dUr thAy chhe. tyAn mukhya kathan to nishchayanayane AdhIn chhe. te ja batAvIe chhIe. ‘‘svAshrit te nishchay.’’ je potAnA ja Ashraye hoy tene nishchay kahIe. je dravyanA astitvamAn je bhAv prApta hoy te dravyamAn tenun ja sthApan karavun, paramANumAtra paN anya kalpanA na karavI tene svAshrit kahIe. tenun je kathan tene mukhya kahIe. ene jANavAthI anAdi sharIrAdi paradravyamAn ekatvashraddhAnarUp agnAnabhAvano abhAv thAy chhe. bhedavignAnanI prApti thAy chhe. sarva paradravyathI bhinna potAnA shuddha chaitanyasvarUpano anubhav thAy chhe. tyAn paramAnandadashAmAn magna thaI kevaLadashAne pAme chhe. je agnAnI Ane jANyA vinA dharmamAn lAge chhe te sharIrAshrit kriyAkAnDane upAdey jANI, sansAranun kAraN je shubhopayog tene ja muktinun kAraN mAnI, svarUpathI bhraShTa thayo thako sansAramAn bhame chhe. tethI mukhya (–nishchay) kathananun jANapaNun avashya joIe. te nishchayanayane AdhIn chhe tethI upadeshadAtA nishchayanayanA jANanAr joIe. kAraN ke pote ja na jANe te shiShyone kevI rIte samajAvI shake?
vaLI ‘‘parAshrito vyavahAra’’ je paradravyane Ashrit hoy tene vyavahAr kahIe. kinchitmAtra kAraN pAmIne anya dravyano bhAv anya dravyamAn sthApan kare tene parAshrit kahe chhe. tenun je kathan tene upachAr kathan kahe chhe. ene jANIne sharIrAdi sAthe sambandharUp sansAradashA chhe tene jANIne, sansAranAn kAraN je Asravabandh tene oLakhI, mukti thavAnA upAy je samvar– nirjarA temAn pravarte. agnAnI ene jANyA vinA shuddhopayogI thavA Ichchhe chhe te pahelAn ja vyavahArasAdhanane chhoDIne pApAcharaNamAn joDAI, narakAdik dukhasankaTamAn jaIne paDe chhe. tethI upachAr kathananun paN jANapaNun joIe. te vyavahAranayane AdhIn chhe tethI upadeshadAtAne vyavahAranun paN jANapaNun joie. A rIte banne nayonA jANanAr AchArya dharmatIrthanA pravartak chhe, bIjA nahi. 4.
AgaL kahe chhe ke AchArya bey nayono upadesh kevI rIte kare chhe?
भूतार्थबोधविमुखः प्रायः सर्वोऽपि संसारः।। ५।।