8 ] [ puruShArthasiddhiupAy
anvayArtha– [इह] A ganrathamAn[निश्चयं] nishchayanayane [भूतार्थ] bhUtArtha ane [व्यवहारं] vyavahAranayane[अभूतार्थ] abhUtArtha [वर्णयन्ति] varNan kare chhe. [प्रायः] ghaNun karIne [भूतार्थबोधविमुखः] bhUtArtha arthAt nishchayanayanA gnAnathI viruddha je abhiprAy chhe, te [सर्वोऽपि] badhoy [संसार] sansAr svarUp chhe.
TIkA– ‘इह निश्चयं भूतार्थ व्यवहारं अभूतार्थ वर्णयन्ति’ AchArya A banne nayomAn nishchayanayane bhUtArtha kahe chhe ane vyavahAranayane abhUtArtha kahe chhe.
bhAvArtha– bhUtArtha nAm satyArthanun chhe. bhUt eTale je padArthamAn hoy te ane artha eTale ‘bhAv.’ tene je prakAshe, bIjI kalpanA na kare tene ‘bhUtArtha’ kahIe. jem ke satyavAdI satya ja kahe, kalpanA karIne kahe nahi. te ja batAvIe chhIe. joke jIv ane pudgalano anAdithI ekakShetrAvagAh sambandh chhe, banne maLelA jevA dekhAy chhe topaN nishchayanay Atmadravyane sharIrAdi par dravyothI bhinna ja prakAshe chhe. te ja bhinnatA mukti dashAmAn pragaT thAy chhe. mATe nishchayanay satyArtha chhe.
vaLI abhUtArtha nAm asatyArthanun chhe. abhUt eTale je padArthamAn na hoy te artha eTale bhAv, tene je prakAshe anek kalpanA kare tene abhUtArtha kahIe. jem jUThun bolanAr mANas jarApaN kAraNanun bahAnun– chhaL pAme to anek kalpanA karI tAdash karI batAve. te ja kahIe chhIe. joke jIv ane pudgalanI sattA bhinna chhe, svabhAv bhinna chhe, pradesh bhinna chhe topaN ekakShetrAvagAh sambandhanun chhaL (bhAnun) prApta karIne ‘‘Atmadravyane sharIrAdi paradravyathI ekapaNun kahe chhe,’’ mukta dashAmAn pragaT bhinnatA thAy chhe em vyavahAranay pote ja bhinna bhinna prakAshavAne taiyAr thAy chhe. tethI vyavahAranay asatyArtha chhe. प्रायः भूतार्थबोधमुखः सर्वोऽपि संसारः– atishayapaNe satyArtha je nishchayanay tenA jANapaNAthI ulaTo je pariNAm (abhiprAy) te badhoy sansAr svarUp chhe.
bhAvArtha– sansAr koI judo padArtha nathI. A AtmAnA pariNAm nishchayanayanA shraddhAnathI vimukh thaI, sharIrAdi paradravya sAthe ekatva shraddhAnarUp pravarte tenun ja nAm sansAr. tethI je sansArathI mukta thavA Ichchhe chhe teNe shuddhanayanI sanmukh rahevun yogya chhe.
te ja batAvIe chhIe. jem ghaNA manuShya kAdavanA sanyogathI jenun nirmaLapaNun AchchhAdit thayun chhe evA samaL jaLane ja pIe chhe ane koI potAnA hAthavaDe