puruShArthasiddhiupAy ] [ 1p pILAsh vagerenI apekShAe athavA sonApaNAnI apekShAe sarva avasthAomAn shAshvatatA chhe. A visheShaNathI AtmAnun astitva pragaT karyun. 9.
prashna– AvA chaitanya puruShane ashuddhatA kaI rIte thaI jethI ene potAnA arthanI siddhi karavI paDe? teno uttar AgaL kahe chhe–
anvayArtha– [सः] te chaitanya AtmA [अनादिसन्तत्या] anAdinI paripATIthI [नित्यं] nirantar [ज्ञानविवर्त्तैः] gnAnAdi guNonA vikArarUp rAgAdi pariNAmothI [परिणममानः] pariNamato thako [स्वेषां] potAnA [परिणामानां] rAgAdi pariNAmono [कर्त्ता च भोक्ता च] kartA ane bhoktA paN [भवति] thAy chhe.
TIkA– ‘‘अनादि सन्तत्या नित्यं ज्ञानविवर्त्तैः परिणममानः स्वेषां परिणामानां कर्त्ता च भोक्ता च भवति।’’ – te chaitanya puruSh anAdinI paripATIthI sadA gnAn chAritrarahit je rAgAdi pariNAm te vaDe pariNamato thako potAnA je rAgAdi pariNAm thayA teno e kartA paN chhe ane bhoktA paN chhe.
bhAvArtha– A AtmAne navI ashuddhatA thaI nathI. anAdikAlathI santAnarUpe dravyakarmathI rAgAdi thAy chhe, rAgAdithI vaLI dravyakarmano bandh thAy chhe. suvarNakITikA jem anAdi sambandh chhe. te sambandhathI potAnA gnAnasvabhAvanI khabar ja nathI tethI udayAgat karma paryAyamAn IShTa– aniShTabhAv vaDe rAg, dveSh, moharUp pariNamyo chhe. joke A pariNAmone dravyakarmanun kAraN chhe topaN e pariNAm chetanAmay chhe. temAn A pariNAmano vyApyavyApak bhAvathI AtmA ja kartA chhe.
bhAvyabhAvakabhAvathI AtmA ja bhoktA chhe. vyApyavyApakabhAv eTale shun te kahIe chhIe. je niyamathI sahachArI hoy tene vyApti kahe chhe. jem dhUmADA ane agnimAn sahachArIpaNun chhe. jyAn dhUmADo hoy tyAn agni hoy ane agni vinA dhUmADo na hoy. tem rAgAdibhAv ane AtmAmAn sahachArIpaNun chhe. jyAn rAgAdi hoy tyAn AtmA hoy ja. AtmA vinA rAgAdi na hoy. A vyAptikriyAmAn je karma chhe tene vyApya kahIe. AtmA kartA chhe tene vyApak kahIe. AvI rIte jyAn vyApya vyApak sambandh hoy tyAn kartA karma sambandh sambhave, bIjA sthAnamAn na sambhave. e ja