16 ] [ puruShArthasiddhiupAy rIte je je bhAv anubhavavA yogya hoy tene bhAvya kahIe. anubhav karanAr padArthane bhAvak kahIe. Avo bhAvyabhAvakasambandh jyAn hoy tyAn bhoktAbhogyasambandh sambhave, bIjI jagyAe na sambhave. 10.
A rIte A ashuddha AtmAne arthasiddhi kayAre thAy ane arthasiddhi kone kahevAy te AgaL kahe chhe–
anvayArtha– [यदा] jyAre [सः] uparyukta ashuddha AtmA [सर्वविवर्त्तोत्तीर्णं] sarva vibhAvothI pAr thaIne [अचलं] potAnA niShkampa [चैतन्यं] chaitanya svarUpane [आप्नोति] prApta thAy chhe [तदा] tyAre A AtmA te [सम्यक्पुरुषार्थसिद्धिम्] samyakpaNe puruShArthanA prayojananI siddhine [आपन्नः] prApta thato thako [कृतकृत्यः] kRutakRutya [भवति] thAy chhe.
TIkA– ‘स यदा सर्वविवर्त्तोत्तीर्णं चैतन्यमचलमाप्नोति तदा कृतकृत्यः भवति’– rAgAdi bhAvothI lipta te ja AtmA jyAre sarva vibhAvathI pAr thaI potAnA chaitanyasvarUp AtmAne nishankapaNe prApta thAy tyAre A ja AtmA kRutakRutya thAy chhe. kevo chhe A AtmA? ‘सम्यक्पुरुषार्थसिद्धिमापन्नः’– samyak prakAre puruShArthanI siddhine prApta thayo chhe.
bhAvArtha– jyAre A AtmA sva–par bhedavignAn vaDe sharIrAdi paradravyane judA jANe tyAre temAn ‘‘A bhalA–IShTa, A bUrA’’ evI buddhino tyAg kare. kAraN ke je kAI bhalun ke bUrun thAy chhe te to potAnA pariNAmothI ja thAy chhe, paradravyanA karavAthI bhalun–bUrun thatun nathI. tethI sarva paradravyomAn rAgadveSh bhAvano tyAg kare. jo avashapaNe (–puruShArthanI nirbaLatAthI) rAgAdi Upaje to tenA nAshanA mATe anubhav–abhyAsamAn udyamavant rahe. Am karatAn jyAre sarva vibhAvabhAvano nAsh thAy, akShubdha samudravat shuddhAtmasvarUpamAn lavaNavat pariNAm lIn thAy, dhyAtAdhyeyano vikalpa na rahe, em na jANe ke hun shuddhAtmasvarUpane dhyAvun chhun, pote ja tAdAtmyavRuttithI shuddhAtmasvarUp thaI niShkampapaNe pariName, te vakhate A AtmAne je kAI karavAnun hatun te karI lIdhun, kAI karavAnun have bAkI rahyun nahi tethI ene