18 ] [ puruShArthasiddhiupAy
A jIvane je vibhAvabhAv thAy chhe te potAthI ja thAy chhe vA enun paN nimitta kAraN chhe e prashnano uttar AgaL kaheshe.
भवति हि निमित्तमात्रं पौद्गलिकं कर्म तस्यापि।। १३।।
anvayArtha– [हि] nishchayathI [स्वकैः] potAnA [चिदात्मकैः] chetanAsvarUp [भावैः] rAgAdi pariNAmothI [स्वयमपि] pote ja [परिणममानस्य] pariNamatA [तस्य चितः अपि] pUrvokta AtmAne paN [पौद्गलिकं] pudgal sambandhI [कर्म] gnAnAvaraNAdi dravyakarma [निमित्तमात्रं] nimitta mAtra [भवति] thAy chhe.
TIkA– ‘हि चिदात्मकैः स्वकैर्भावैः परिणममानस्य तस्य चितः अपि पौद्गलिकं कर्म निमित्तमात्रं भवति’– nishchayathI chaitanyasvarUp potAnA rAgAdi pariNAmarUpe pariNamelA te pUrvokta AtmAne paN paudgalik gnAnAvaraNAdi karma nimittamAtra thAy chhe.
bhAvArtha– A jIvane rAgAdi vibhAvabhAv potAthI ja (svadravyanA AlambanathI) thatA nathI. jo potAthI ja thAy to te gnAn–darshananI jem svabhAvabhAv thaI jAy. svabhAvabhAv hoy to teno nAsh paN na thAy. tethI e bhAv aupAdhik chhe, anya nimittathI thAy chhe. te nimitta gnAnAvaraNAdi dravyakarmone jANavun. je je prakAre dravyakarma uday avasthArUpe pariName te te prakAre AtmA vibhAvabhAvarUpe pariName chhe.
prashna– pudgalamAn evI kaI shakti chhe ke je chaitanyane vibhAvarUpe pariNamAve chhe.?
uttara– jem koI manuShyanA shir upar mantrelI raj nAkhI hoy to te rajanA nimitta dvArA te puruSh potAne bhUlI nAnA prakAranI viparIt cheShTA kare chhe. mantranA nimitte rajamAn evI shakti hoy chhe ke je buddhimAn manuShyane viparIt 1pariNamAve chhe. tevI ja rIte A AtmAnA pradeshomAn rAgAdinA nimitte bandhAyelAn pudgalonA nimitte A AtmA potAne bhUlIne nAnA prakAranA viparIt bhAvorUpe pariName chhe. enA vibhAvabhAvonA nimitte pudgalamAn evI shakti hoy chhe ke je chaitanyapuruShane viparIt _________________________________________________________________
1. darek dravya svadravya–kShetra–kAL ane bhAvathI chhe, par dravyAdino temAn sadAy abhAv ja chhe. tethI koI koIne pariNamAvI shakatun nathI, chhatAn jIvanI te prakAre pariNamavAnI yogyatA kALe bAhyamAn kaI sAmagrIne nimitta banAvavAmAn AvI tenun gnAn karAvavA mATe asadbhUt vyavahAranayathI nimittane karttA kahevAmAn Ave chhe, vyavahAr kathananI rIt Am chhe em jANavun joIe.