puruShArthasiddhiupAy ] [ 39 chhIe. jem shAstra vaDe lokanun svarUp jANIe. A rIte pAnch bhed parokSha pramANanA jANavA.
shrutagnAnapramANano je ansh tene nay kahIe. pramANavaDe je padArtha jANyo hato tenA ek dharmane mukhya karIne anubhav karAve tene nay kahIe. tenA be bhed chhe. (dravyArthik ane paryAyArthik) je dravyane mukhya karI anubhav karAve te dravyArthik nay. tenA traN bhed chhe.
1. naigam– je sakanlpa mAtrathI padArthanun grahaN karavun–jANavun tene naigam kahIe. jemake katharoT banAvavA mATe koI lAkaDun levA jAy chhe, tene koIe pUchhayun, ‘‘tun kayAn jAy chhe?’’ teNe uttar Apyo ke hun katharoT levA jAu chhun. jyAn te jAy chhe tyAn tene katharoT to nahi maLe paN tyAnthI lAkaDun lAvI te katharoT banAvashe.
2. sangrah– sAmAnyarUpathI padArthonA grahaNane sangrahanay kahIe chhIe. jemake– chha jAtinA samasta dravyo dravyasangnA–lakShaN sahit chhe. e chha dravyonA samUhane dravya kahevun te.
3. vyavahAranay– sAmAnyarUpathI jANel dravyanA visheSh (bhed) karavA tene vyavahAr kahIe. jemake dravyanA chha bhed karavA. A rIte eTalA dravyArthikanay kahyA.
paryAyArthikanayanA chAr bhed chhe. RujusUtranay vartamAn paryAyamAtrane jANe chhe. shabdanay, samabhirUDh ane evambhUtanay te shabdanay chhe.
padArthamAn ja matignAn–shrutagnAn to avashya thAy chhe parantu enA visheSh vaDe judun ArAdhan karavAnun kahyun chhe. shA mATe? ‘‘यतः लक्षणभेदेन अनयोः नानात्वं संभवति।’’ kAraN ke lakShaNabhedathI e bannemAn bhinnapaNun sambhave chhe. samyakatvanun lakShaN yathArtha shraddhAn chhe, Anun (– gnAnanun) lakShaN yathArtha jANavun chhe, tethI ene judA kahyA. 31–32
AgaL samyakatva pachhI gnAn kahevAnun kAraN batAve chhe–
ज्ञानाराधनमिष्टं सम्यक्त्वानन्तरं तस्मात्।। ३३।।