puruShArthasiddhiupAy ] [ 61
tyAn pratham ja madyanA doSh kahe chhe–
विस्मृतधर्मा जीवो र्हिंसामविशङ्कमाचरति।। ६२।।
anvayArtha– [मद्यं] dArU [मनो मोहयति] manane mohit kare chhe, ane [मोहितचित्तः] mohit chitta puruSh [तु] to [धर्मम्] dharmane [विस्मरति] bhUlI jAy chhe tathA [विस्मृतधर्मा] dharmane bhUlI gayelo [जीवः] jIv [अविशङ्कम्] nIDar thaIne bedhaDak [हिंसाम्] hinsA [आचरति] Achare chhe.
TIkA– ‘मद्यं मनः मोहयति’– madirA manane mohit kare chhe. madirA pIdhA pachhI kAI khabar rahetI nathI. ‘तु मोहितचित्तः धर्मं विस्मरति’– ane mohit chittavALo manuShya dharmane bhUlI jAy chhe. khabar vinA dharmane koN sambhALe? ‘विस्मृतधर्मा जीवः अविशङ्कम् हिंसाम् आचरति’– dharmane bhUlelo jIv nishankapaNe hinsA Achare chhe. dharmanI khabar na hovAthI hinsA karavAmAn Dar sheno hoy? mATe madirA hinsAnun paramparA kAraN chhe. 62.
AgaL madirAne hinsAnun sAkShAt kAraN kahe chhe–
मद्यं भजतां तेषां हिंसा संजायतेऽवश्यम्।। ६३।।
anvayArtha– [च] ane [मद्यं] madirA [बहूनां] ghaNA [रसजानां जीवानां] rasathI utpanna thayelA jIvonun [योनिः] utpattisthAn [इष्यते] mAnavAmAn Ave chhe. tethI je [मद्यं] madirAnun [भजतां] sevan kare chhe tene [तेषां] te jIvonI [हिंसा] hinsA [अवश्यम्] avashya ja [संजायते] thAy chhe.
TIkA– ‘च मद्यं रसजानां जीवानां बहूनां योनिः इष्यते’– madirA rasathI utpanna thayelA ghaNA ekendriyAdi jIvonun utpattisthAn chhe tethI ‘मद्यं भजतां तेषां हिंसा अवश्यं संजायते’– je madirApAn kare chhe temane te madirAnA jIvonI hinsA avashyamev thAy chhe madirAmAn jIv UpajyA hatA te badhAne A pI gayo to hinsA kem na thAy? 63.