62 ] [ puruShArthasiddhiupAy
AgaL madirAmAn bhAvit hinsA batAve chhe–
हिंसायाः पर्यायाः सर्वेऽपि च सरकसन्निहिताः।। ६४।।
anvayArtha– [च] ane [अभिमानभयजुगुप्साहास्यारतिशोककामकोपाद्या] abhimAn, bhay, glAni, hAsya, arati, shok, kAm krodhAdi [हिंसायाः] hinsAnA [पर्यायाः] bhed chhe ane [सर्वेऽपि] A badhA ja [सरकसन्निहिता] madirAnA nikaTavartI chhe.
TIkA– ‘च अभिमानभयजुगुप्सा हास्य अरति शोक काम कोपाद्याः हिंसायाः पर्यायाः सर्वे अपि सरकसन्निहिताः’– vaLI abhimAn, bhay, jugupsA, hAsya, arati, shok, kAm, krodhAdi jeTalA hinsAnA bhed chhe te badhA ja madirAnA nikaTavartI chhe. ek madirApAn karavAthI te badhA tIvrapaNe evA pragaT thAy chhe ke mAtA sAthe paN kAmakrIDA karavA taiyAr thaI jAy chhe. abhimAnAdinAn lakShaN pUrve varNavyA chhe. Am madirAno pratyakSha doSh jANI madirAno tyAg karavo. bIjI mAdak–nashAvALI vastuo chhe temAn paN hinsAnA bhed pragaT thAy chhe mATe temano paN tyAg karavo. 64.
AgaL mAnsanA doSh batAve chhe–
मांसं
anvayArtha– [यस्मात्] kAraN ke [प्राणिविघातात् विना] prANIonA ghAt vinA [मांसस्य] mAnsanI [उत्पत्तिः] utpatti [न इष्यते] mAnI shakAtI nathI [तस्मात्] te kAraNe [मांसं भजतः] mAnsabhakShI puruShane [अनिवारिता] anivArya [हिंसा] hinsA [प्रसरति] phelAy chhe.
TIkA– ‘यस्मात् प्राणिविघातात् विना मांसस्य उत्पत्तिः न इष्यते’– prANIonAjIvanA ghAt vinA mAnsanI utpatti dekhAtI nathI. mAns [be Indriy Adi] jIvanA sharIramAn hoy chhe, bIjI jagyAe nahi. tethI teno ghAt karatAn ja mAns maLe chhe.‘तस्मात् मांसं भजतः अनिवारिता प्रसरति’– mATe mAns khAnArane hinsA kevI rIte na thAy? te hinsA kare ja kare. 6p.