66 ] [ puruShArthasiddhiupAy
TIkA– ‘उदुम्बरयुग्मं प्लक्ष न्यग्रोध पिप्पलफलानि त्रसजीवानां योनिः’– udumbar ane kaThumbar e be tathA pIpar–pIpaLo, vaDanAn phaL ane pAkar anjIr e traN–e badhay tras jIvonI yoni chhe. temAn UDatAn jantuo jovAmAn Ave chhe. ‘तस्मात् तद्भक्षणे तेषां हिंसा भवति’– tethI te pAnch vastunA bhakShaNamAn te traN jIvonI hinsA thAy chhe. 72.
koI kahe ke te udambarAdi phaLamAn tras na hoy to bhakShaN karavAn.
tene AgaL kahe chhe–
anvayArtha– [तु पुनः] ane vaLI [यानि] je pAnch udumbar [शुष्कानि] sUkA [कालोच्छिन्नत्रसाणि] samay jatAn trasarahit banelAn [भवेयुः] hoy [तान्यपि] tenun paN [भजतः] bhakShaN karanArane [विशिष्टरागादिरूपा] visheSh rAgAdirUp [हिंसा] hinsA [स्यात्] thAy chhe.
TIkA– ‘तु पुनः यानि शुष्काणि कालोच्छिन्नत्रसाणि भवेयुः तान्यपि भजतः हिंसा स्यात्’– vaLI je udumbarAdi pAnch phaLo kAL pAmIne trasajIv rahit sukAI gayA hoy topaN te khAnArane hinsA thAy chhe. kevI hinsA thAy chhe? ‘विशिष्ट रागादिरूपा’– jemAn visheSh rAgabhAv thayo chhe tevA svarUpavALI. jo adhik rAg na hot to AvI nindya vastu shA mATe angIkAr karat? mATe jyAn adhik rAgabhAv thayo te ja hinsA. jem koIe lIlotarI na khAdhI paN te vastunA rAgabhAvathI tene sUkavIne khAdhI. jo rAg na hoy to shA mATe evo prayAs kare?
prashna– sUkI vastumAn jo doSh hoy to anna shA mATe khAIe chhIe?
uttara– anna nindya nathI. vaLI enA rAgabhAv vinA sahaj pravRuttithI te sUkAy chhe. vaLI tenun bhakShaN paN sAmAnya peT bharavAnA nimitte thAy chhe, kAI visheSh rAg hovAnun kAraN nathI. ahIn to visheSharUp rAgabhAvanun thavun te ja hinsA –em batAvavAmAn Ave chhe. 73.