puruShArthasiddhiupAy ] [ 73
TIkA– ‘बहुसत्त्वघातजनितात् अशनात् एक सत्त्वघातोत्थम् वरम्’– ghaNA jIvonA nAshathI utpanna thayelA bhojan karatAn ek jIvane mAravAthI Upajelun bhojan utkRuShTa chhe ‘इति आकलय्य जातु महासत्त्वस्य हिंसनं न कार्यम्’– em vichArIne kadIpaN moTA jIvanI hinsA na karavI.
bhAvArtha– koI kahe chhe ke annanA AhAramAn ghaNA jIvo mare chhe mATe ek moTo jIv mArIne bhojan karIe to ghaNun sArun– em mAnI panchendriy jIvono ghAt kare chhe. tyAn hinsA to prANaghAtathI chhe. ekandriy karatAn panchendriyanA dravyaprAN ane bhAvaprAN ghaNA–vadhAre hoy chhe. mATe ja evo upadesh chhe ke ghaNA ekendriy jIvane mAravA karatAn dvIndriy jIvane mAravAnun anekagaNun pAp chhe to panchendriyane mAravAthI kem ghaNun pAp na thAy? vaLI be IndriyathI panchendriy jIvane mAravAmAn to mAnsano AhAr thAy chhe. tenA doSh AgaL kahyA ja chhe. mATe A pramANe shraddhAn karavun. 82.
anvayArtha– [अस्य] ‘A [एकस्य एव] ek ja [जीवहरणेन] jIvano ghAt karavAthI [बहूनाम्] ghaNA jIvonI [रक्षा भवति] rakShA thAy chhe’ [इति मत्वा] em mAnIne [हिंस्त्रसत्त्वानाम्] hinsak jIvonI paN [हिंसनं] hinnsA [न कर्त्तव्यम्] na karavI joIe.
TIkA– ‘अस्य एकस्य एव जीवहरणेन बहूनाम् रक्षा भवति’– Ano ek ja jIv mAravAthI ghaNA jIvonI rakShA thAy chhe ‘इति मत्वा हिंस्त्र सत्त्वानां हिंसनं न कार्यम्’– em jANIne hinsak jIvano paN ghAt na karavo.
bhAvArtha– sAp, vInchhI, nAhar, sinh ItyAdi bIjA jIvone mAranArahinsak jIvone mAravAthI ghaNA jIv bache chhe mATe ene mAravAmAn pAp nathI–evun shraddhAn na karavun, kemake ene to enA kAryanun pAp lAge chhe. lokamAn anek jIvo pAp–puNya upajAve chhe, temAn Ane shun? te hinsak jIvo hinsA kare chhe to temane pAp lAgashe. pote temanI hinsA karIne shA mATe pAp upajAve? 83.