80 ] [ puruShArthasiddhiupAy
सामान्येन त्रेधा मतिमदमनृतं तुरीयं तु।। ९५।।
anvayArtha– [तु] ane [इदं] A [तुरीयं] chothun [अनृतं] asatya [सामान्येन] sAmAnyarUpe [गर्हितम्] garhit, [अवद्यसंयुतम्] pAp sahit [अपि] ane [अप्रियम्] apriy– e rIte [त्रेधा] traN prakAranun [मतम्] mAnavAmAn Avyun chhe. [यत्] ke je [वचनरूपं] vachanarUp [भवति] chhe.
TIkA– ‘तु इदं तुरीयं अनृतं सामान्येन त्रेधा मतम्–यत् अपि वचनरूपं गर्हितं अवद्यसंयुतं अप्रियं भवति’– A chotho jUThano bhed traN prakAre chhe. 1. vachanathI nindAnA shabdo kahevA. 2.hinsA sahit vachan bolavAn, 3. apriy vachan arthAt bIjAne kharAb lAge tevAn vachan bolavAn. A traN bhed chhe. 9p.
अन्यदपि यदुत्सूत्रं तत्सर्वं गर्हितं गदितम्।। ९६।।
anvayArtha– [पैशून्यहासगर्भं] duShTatA athavA kuthalIrUp hAsyavALun [कर्कशं] kaThor, [असमञ्जसं] mithyAshraddhAnavALun [च] ane [प्रलपितं] pralAparUp (bakavAd) tathA [अन्यदपि] bIjun paN [यत्] je [उत्सूत्रं] shAstra–viruddha vachan chhe [तत्सर्वं] te badhAnne [गर्हितं] nindya vachan [गदितम्] kahyun chhe.
TIkA– ‘यत् वचनं पैशून्यहासगर्भं कर्कशं असमञ्जसं प्रलपितं च अन्यत् अपि उत्सूत्रं तत् गर्हितम् गदितम्’– je vachan duShTatA sahitanun hoy, bIjA jIvanun bUrun karanAr hoy, potAne raudradhyAn thAy tevun hoy, tathA hAsyamishrit hoy, anya jIvanA marmane bhedanArun hoy, potAne pramAd karAvanArun hoy, karkash–kaThor hoy, asamanjas–mithyAshraddhA karAvanAr hoy ane apramANarUp hoy te tathA bIjAn paN je shAstra–viruddha vachano chhe te badhAn garhit vachanamAn ja garbhit chhe. 96.