puruShArthasiddhiupAy ] [ 81
तत्सावद्यं यस्मात्प्राणिवधाद्याः प्रवर्तन्ते।। ९७।।
anvayArtha– [यत्] je [छेदनभेदनमारणकर्षणवाणिज्यचौर्यवचनादि] chhedan, bhedan, mAraN, shoShaN athavA vyApAr ke chorI AdinA vachan chhe [तत्] te badhAn [सावद्यं] pApayukta vachan chhe, [यस्मात्] kAraN ke e [प्राणिवधाद्याः] prANIhinsA vagere pAparUpe [प्रवर्तन्ते] pravRutti kare chhe.
TIkA– ‘यत् छेदन भेदन मारण कर्षण वाणिज्य चौर्य वचनादि तत् सर्वं सावद्यं अस्ति यस्मात् प्राणिवधाद्याः प्रवर्तन्ते’– artha– je nAk vagere chhedavAnun vachan, kApavAnun, mAravAnun, khenchavAnun, vyApAr karavAnun chorI karavAnun vagere vachan kahevAn te badhun avadyasahit jUThanun svarUp chhe. enAthI prANIono ghAt thAy chhe. 97.
यदपरमपि तापकरं परस्य
anvayArtha– [यत्] je vachan [परस्य] bIjA jIvane [अरतिकरं] aprIti karanAr, [भीतिकरं] bhay utpanna karanAr, [खेदकरं] khed karanAr, [वैरशोककलहकरं] ver shok ane kajiyo karAvanAr hoy tathA je [अपरमपि] bIjA paN [तापकरं] santApone karAvanArun hoy [तत्] te [सर्वं] badhun ja [अप्रियम्] apriy [ज्ञेयम्] jANavun.
TIkA– ‘यत् वचनं परस्य अरतिकरं भीतिकरं खेदकरं वैरशोककलहकरं तथा अपरमपि तापकरं तत्सर्वं अप्रियं ज्ञेयम्’– artha– je vachan bIjAne arati karanAr arthAt bUrun lAge tevun hoy, bhay upajAvanAr hoy, khed utpanna karanAr hoy, tathA verashok ane kalah karavAvALun hoy tathA bIjun je dukh te utpanna karanAr hoy te sarva vachan apriy jUThano bhed chhe. 98.