82 ] [ puruShArthasiddhiupAy
anvayArtha– [यत्] je kAraNe [अस्मिन्] A [सर्वस्मिन्नपि] badhAn ja vachanomAn [प्रमत्तयोगैकहेतुकथनं] pramAd sahit yog ja ek hetu kahevAmAn Avyo chhe, [तस्मात्] tethI [अनृतवचने] asatya vachanamAn [अपि] paN [हिंसा] hinsA [नियतं] nishchitarUpe [समवतरति] Ave chhe.
TIkA– यत् अस्मिन् सर्वस्मिन् अपि अनृतवचने प्रमत्तयोगैकहेतुकथनं अस्ति तस्मात् अनृतवचने हिंसा नियतं समवतरति’– artha– A sarva prakAranAn jUTh vachanomAn pramAdayog ja kAraN chhe tethI jUThun vachan bolavAmAn hinsA avashya ja thAy chhe, kAraN ke hinsA pramAdathI ja thAy. pramAd vinA hinsA thAy nahi. jyAn pramAd na hoy tyAn hinsA hoy nahi. ane jyAn pramAd chhe tyAn hinsA avashya thAy chhe. ‘‘प्रमत्तयोगात् प्राणव्यपरोपणं हिंसा’’ इति वचनात्– (pramAdanA yogathI prANono ghAt karavo te hinsA chhe e vachan pramANe.) 99.
हेयानुष्ठानादेरनुवदनं भवति
anvayArtha– [सकलवितथवचनानाम्] samasta jUTh vachanono [प्रमत्तयोगे] pramAdasahit yog [हेतौ] hetu [निर्दिष्टे सति] nirdiShTa karavAmAn Avyo hovAthI [हेयानुष्ठानादेः] hey–upAdeyAdi anuShThAnonun [अनुवदनं] kahevun [असत्यम्] jUTh [न भवति] nathI.
TIkA– ‘सकल वितथ वचनानां प्रमत्तयोगे हेतौ निर्दिष्टे सति हेयानुष्ठानादेः अनुवदनं असत्यं न भवति’– artha– samasta jUTh vachanonun kAraN pramAdasahit yogane batAvIne hey ane upAdeyanun vAramvAr kathan karavun–upadesh karavo te jUTh nathI.
bhAvArtha– jUTh vachananA tyAgI mahAmuni hey ane upAdeyano vAramvAr upadesh kare chhe; tyAn pApanI nindA karatAn pApI jIvane temano upadesh bUro lAge, athavA koIne dharmopadesh ApavAthI kharAb lAge, te dukh pAme, paN te AchAryone jUThano doSh lAgato nathI. kemake temane pramAd (kaShAy) nathI. pramAdapUrvak vachanamAn ja hinsA chhe. tethI ja kahyun chhe ke pramAdasahit yogathI vachan bolavAn te ja jUTh chhe, anyathA nahi. 100.