puruShArthasiddhiupAy ] [ 83
anvayArtha– [य] je jIv [भोगोपभोगसाधनमात्रं] bhog–upabhoganA sAdhan mAtra [सावद्यम्] sAvadyavachan [मोक्तुम्] chhoDavAne [अक्षमाः] asamartha chhe [ते अपि] teo paN [शेषम्] bAkInA [समस्तमपि] samasta [अनृतं] asatya bhAShaNano [नित्यमेव] nirantar [मुञ्चन्तु] tyAg kare.
TIkA– ‘ये अपि भोगोपभोगसाधनमात्रं सावद्यं मोक्तुम् अक्षमाः (सन्ति) ते अपि शेषं समस्तम् अपि अनृतम् नित्यं एव मुञ्चन्तुं’– artha– je prANI potAnA nyAyapUrvakanA je bhog– upabhog tenA kAraNabhUt je sAvadya (hinsAsahit) vachan tyAgavAne asamartha chhe teoe bIjAn badhAn jUTh vachanono hammeshA tyAg karavo joIe.
bhAvArtha– jUThano tyAg be prakAre chhe. ek sarvathA tyAg, bIjo ekadesh tyAg. sarvathA tyAg to munidharmamAn ja bane chhe tathA ekadesh tyAg shrAvakadharmamAn hoy chhe. jo sarvathA tyAg banI shake to uttam ja chhe, kadAch kaShAyanA udayathI (arthAt kaShAyavash) sarvathA tyAg na bane to ekadesh tyAg to avashya ja karavo joIe. kAraN ke shrAvak avasthAmAn anya jUThanA sarva bhedono tyAg kare chhe paN sAvadya jUThano tyAg karI shake nahi, to tyAn paN potAnA bhog–upabhoganA nimitte ja sAvadya jUTh bole, prayojan vinA bole nahi. 101.
anvayArtha– [यत्] je [प्रमत्तयोगात्] pramAdakaShAyanA yogathI [अवितीर्णस्य] ApyA vinA [परिग्रहस्य] suvarNa vastrAdi parigrahanun [ग्रहणं] grahaN kare chhe [तत्] tene [स्तेयं] chorI [प्रत्येयं] jANavI joIe. [च] ane [सा एव] te ja [वधस्य] vadhanun [हेतुत्वात्] kAraN hovAthI [हिंसा] hinsA chhe.
TIkA– ‘यत् प्रमत्तयोगात् अवितीर्णस्य परिग्रहस्य ग्रहणं तत् स्तेयं प्रत्येयं, च सैव हिंसा (भवति) वधस्य हेतुत्वात्’– artha– je pramAdanA yogathI dIdhA vinA