84 ] [ puruShArthasiddhiupAy suvarNa vastrAdi parigrahanun grahaN karavun tene ja chorI kahe chhe. te ja chorI hinsA chhe. kemake potAnA ane paranA jIvanA prANaghAtanun kAraN chhe.
bhAvArtha– potAne chorI karavAnA bhAv thayA te bhAvahinsA ane je potAne chor jANatAn prANano viyog karavAmAn Ave te dravyahinsA. je jIvanI vastu choravAmAn AvI tene antarangamAn pIDA thaI te tenI bhAvahinsA chhe ane te vastunA nimitte tenA je dravyaprAN puShTa hatA te puShTa prANono nAsh thayo, te dravyaprANomAn pIDA thaI e kAraNe paranI dravyahinsA. A rIte chorI karavAthI chorI karanAranI tathA jenI chorI thaI chhe tenI dravyahinsA ane bhAvahinsA banne prakAre thAy chhe. 102.
anvayArtha– [यः] je [जनः] manuShya [यस्य] je jIvanA [अर्थान्] padArtho athavA dhan [हरति] hare chhe [सः] te manuShya [तस्य] te jIvanA [प्राणान्] prAN [हरति] hare chhe, kemake jagatamAn [ये] je [एते] A [अर्था नाम] dhanAdi padArtho prasiddhi chhe [एते] te badhA ja [पुंसां] manuShyone [बहिश्चराः प्राणाः] bAhyaprAN [सन्ति] chhe.
TIkA– ‘ये एते अर्था नाम एते पुंसाम् बहिश्चराः प्राणाः सन्ति यस्मात् यः जनः यस्य अर्थान् हरति स तस्य प्राणान् हरति’– A je padArtho chhe te manuShyanA bAhyaprAN chhe. tethI je jIv jenun dhan hare chhe, chore chhe te tenA prANane ja hare chhe.
bhAvArtha– dhan, dhAnya, sampatti, baLad, ghoDA, dAs, dAsI, ghar, jamIn, putra, strI, vastrAdi jeTalA padArtho je jIvane chhe te jIvane eTalA ja bAhyaprAN chhe. te padArthomAnthI koI padArthano nAsh thatAn potAnA prANaghAt jeTalun ja dukh thAy chhe. tethI padArthone ja prAN kahevAmAn AvyA chhe. jemake अन्नं वै प्राणाः इति वचनात्– (anna te ja prAN chhe e vachan pramANe.) 103.
ग्रहणे प्रमत्तयोगो द्रव्यस्य स्वीकृतस्यान्यैः।। १०४।।