puruṣhārthasiddhiupāy ] [ 19 pariṇamāve chhe. ā rīte bhāvakarmathī dravyakarma thāy chhe ane dravyakarmathī bhāvakarma thāy chhe. tenun nām sansār kahīe. 13.
āgaḷ ā sansāranun mūḷ kāraṇ batāvīe chhīe.–
anvayārthaḥ– [एवम्] e rīte [अयं] ā ātmā [कर्मकृतैः] karmonā karelā [भावैः] rāgādi athavā sharīrādi bhāvothī [असमाहितोऽपि] sanyukta na hovā chhatān paṇ [बालिशानां] agnānī jīvone [युक्तः इव] sanyukta jevo [प्रतिभाति] pratibhāse chhe ane [सः प्रतिभासः] te pratibhās ja [खलु] nishchayathī [भवबीजं] sansāranā bījarūp chhe.
ṭīkāḥ– ‘स एवं अयं कर्मकृतैर्भावैः असमाहितः अपि बालिशानां युक्तः इति प्रतिभाति’– āvī rīte ā ātmā karma vaḍe karelā nānā prakāranā bhāvathī sanyukta nathī topaṇ agnānīne potānā agnānathī ātmā karmajanit bhāvothī sanyukta jevo pratibhāse chhe.
bhāvārthaḥ– pahelān ām kahyun ke pudgalakarmane kāraṇabhūt rāgādibhāv chhe, rāgādibhāvonun kāraṇ pudgalakarma chhe. tethī ā ātmā nij svabhāvabhāvanī apekṣhāe karmajanit nānā prakāranā bhāvothī judo ja chaitanyamātra vastu chhe.
jem lāl phūlanā nimitte sphaṭik lāl raṅgarūpe pariṇame chhe parantu te lāl raṅg sphaṭikano nij bhāv nathī. sphaṭik svachchhatārūp potānā shvet varṇathī birājamān chhe. lāl raṅg chhe te svarūpamān peṭhā sivāy upar upar ja jhalak mātra dekhāy chhe. tyān ratnano pārakhu jhaverī to em ja jāṇe chhe ane apārakhu (aparīkṣhak) puruṣhane satyarūp lāl maṇinī jem lālaraṅgarūp ja pratibhāse chhe. tevī ja rīte karmanimittathī ātmā rāgādirūpe pariṇame chhe. te rāgādi ātmānā nij bhāv nathī. ātmā potānī svachchhatārūp chaitanyaguṇamān virājamān chhe. rāgādi chhe te svarūpamān peṭhā vinā upar upar ja jhalak mātra dekhāy chhe. tyān gnānī svarūpanā parīkṣhak to em ja jāṇe chhe. ane aparīkṣhak jīvone satyarūp ātmā pudgal karmanī peṭhe rāgādi svarūp ja pratibhāse chhe. ahīn prashna–tame ja rāgādibhāvane jīvakr̥ut kahyā hatā. ahīn tene karmakr̥ut kevī