48 ] [ puruṣhārthasiddhiupāy visheṣhane na jāṇe to hinsānān udāharaṇ anr̥ut vachanādi kahyān chhe. hinsāno ek bhed anr̥ut vachan chhe, ek chorī chhe– em udāharaṇarūpe jāṇavun. 42.
āgaḷ hinsānun svarūp kahe chheḥ–
anvayārthaḥ– [कषाययोगात्] kaṣhāyarūpe pariṇamelā man, vachan, kāyānā yogathī [यत्] je [द्रव्यभावरुपाणाम्] dravya ane bhāvarūp be prakāranā [प्राणानां] prāṇonun [व्यपरोपणस्य करणं] vyaparopaṇ karavun–ghāt karavo [सा] te [खलु] nishchayathī [सुनिश्चिता] sārī rīte nakkī karelī [हिंसा] hinsā [भवति] chhe.
ṭīkāḥ– ‘खलु कषाययोगात् यत् द्रव्यभावरुपाणां प्राणानां व्यपरोपणस्यकरणं सा सुनिश्चिता हिंसा भवति’– nishchayathī kaṣhāyarūp pariṇamelā man, vachan, kāyānā yoganā hetuthī dravyabhāvarūp be prakāranā prāṇone pīḍavā, ghātavā te kharekhar hinsā chhe.
bhāvārthaḥ– potānā manamān, vachanamān ke sharīramān krodh–kaṣhāy pragaṭ thayo. tenāthī pratham to potānā shuddhopayogarūp bhāvaprāṇano ghāt thayo. ā hinsā to potānā bhāvaprāṇanā vyaparopaṇathī thaī, te to pahelān ja thaī. bījā hinsā to thāy ke na paṇ thāy. pāchhaḷathī kadāchit tīvra kaṣhāyarūp thāy ane potānā dīrghashvāsādithī athavā hāth–pagavaḍe potānā aṅgane pīḍā upajāvī athavā āpaghāt karī marī gayo te potānā dravyaprāṇanā ghātarūp hinsā thaī. vaḷī je kaṣhāyathī anya jīvane kuvachan kahyā, marmabhedī hāsya karyun athavā je rīte tenun antaraṅg pīḍit thaī kaṣhāyarūp pariṇame tevun kārya karyun, tyān paranā bhāvaprāṇanā vyaparopaṇathī hinsā thāy chhe. jyān kaṣhāyanā vashe pramādī thayo, bījā jīvanā sharīrane pīḍā karī athavā prāṇanāsh karyā tyān paranā dravyaprāṇanā ghātathī hinsā thaī. ā rīte hinsānun svarūp kahyun. 43.
āgaḷ hinsā ane ahinsānun nishchaye lakṣhaṇavarṇan kare chheḥ–