puruṣhārthasiddhiupāy ] [ 79
anvayārthaḥ– [हि] nishchayathī [यत्र] je vachanamān [तैः परक्षेत्रकालभावैः] te paradravya, kṣhetra, kāḷ ane bhāvathī [असत् अपि] avidyamān hovā chhatān paṇ [वस्तुरूपं] vastunun svarūp [उद्भाव्यते] prakaṭ karavāmān āve chhe [तत्] te [द्वितीयं] bījun [अनृतम्] asatya [स्यात्] chhe, [यथा] jemake [अस्मिन्] ahīn [घट अस्ति] ghaḍo chhe.
ṭīkāḥ– ‘हि यत्र तैः परद्रव्यक्षेत्रकालभावैः वस्तुरूपं असत् अपि उद्भाव्यते तत् द्वितीयं अनृतं’– nishchayathī je vachanamān paradravya, kṣhetra, kāḷ, bhāvathī padārtha sattārūp nathī topaṇ tyān pragaṭ karavun te bījun asatya chhe. tenun udāharaṇaḥ–‘यथा अस्मिन् घटः अस्तिः’– jem ke ahīn ghaḍo chhe.
bhāvārthaḥ– koī kṣhetramān ghaḍo to hato nahi tethī te vakhate tenān dravya, kṣhetra, kāḷ, bhāv ja nahotān; bījo padārtha hato tethī te vakhate tenān dravya, kṣhetra, kāḷ, bhāv hatān. koīe pūchhayun ke ahīn ghaḍo chhe ke nahi? tyān ghaḍo chhe em kahevun te bījo asatyano bhed thayo, kemake nāstirūp vastune asti kahī.
अनृतमिदं च तृतीयं विज्ञेयं गौरिति यथाऽश्वः।। ९४।।
anvayārthaḥ– [च] ane [अस्मिन्] je vachanamān [स्वरूपात्] potānā chatuṣhṭayathī [सत् अपि] vidyamān hovā chhatān paṇ [वस्तु] padārtha [पररूपेण] anya svarūpe [अभिधीयते] kahevāmān āve chhe te [इदं] ā [तृतीयं अनृतं] trījun asatya [विज्ञेयं] jāṇavun [यथा] jem [गौः] baḷad [अश्वः] ghoḍo chhe [इति] em kahevun te.
ṭīkāḥ– ‘च यस्मिन् सत् अपि वस्तु पररूपेण अभिधीयते इदं तृतीयं अनृतं विज्ञेयं’– je vachanamān potānān chatuṣhṭayamān vidyamān hovā chhatān paṇ te padārthane anya padārtharūpe kahevo te trījun asatya jāṇavun. tenun udāharaṇaḥ– यथा गौः अश्वः–jem ke baḷadane ghoḍo kahevo te.
bhāvārthaḥ– koī kṣhetramān baḷad potānā chatuṣhṭayamān hato, tyān koīe pūchhayun ke ahīn shun chhe? tyāre em kahevāmān āve ke ahīn ghoḍo chhe, te trījo asatyano bhed chhe. vastune anyarūpe kahevī te. 94.