Page 237 of 315
PDF/HTML Page 261 of 339
single page version

तथा सामायिके स्थिता ध्यायन्तु । कं ? भवं स्वोपात्तकर्मवशाच्चतुर्गतिपर्यटनं । कथंभूतं ? अशरणं न विद्यते शरणमपायपरिरक्षकं यत्र । अशुभमशुभकारणप्रभवत्वा- दशुभकार्यकारित्वाच्चाशुभं । तथाऽनित्यं चतसृष्वपि गतिषु पर्यटनस्य नियतकालतयाऽनित्यत्वादनित्यं । तथा दुःखहेतुत्वाद्दुःखं । तथानात्मानमात्मस्वरूपं न भवति । एवंविधं भवभावसामि एवंविधे भवे तिष्ठामीत्यर्थः । यद्येवंविधः संसारस्तर्हि मोक्षः कीद्रश इत्याह — मोक्षस्तद्विपरीतात्मा तस्मादुक्तभवस्वरूपाद्विपरीतस्वरूपतः शरणशुभादिस्वरूपः

anvayArtha : — hun [भवम् आवसामि ] evA prakAranA sansAramAn vasun chhun ke je [अशरणं ] asharaN chhe, [अशुभम् ] ashubh chhe, [अनित्यम् ] anitya chhe, [दुःखम् ] dukhamay chhe ane [अनात्मनम् ] anAtmarUp (pararUp) chhe ane [मोक्षः तद्विपरीतात्मा ] ane tenAthI viparIt evun mokShanun svarUp chhe. (mokSha tenAthI viparIt svarUpavALo chhe) [इति ] — e rIte [सामयिके ] sAmAyikamAn sthit jIvoe [ध्यायन्तु ] vichAr karavo.

TIkA : — ‘सामायि ध्यायन्तुके’ sAmAyikamAn sthit jIvoe Am vichAravun. ‘भवम्’ svopArjit karmavashAt chaturgatimAn paribhramaN karavun te bhav chhe – sansAr chhe. kevo (sansAr)? ‘अशरणम्’ jyAn mRutyuthI bachAvanAr koI nathI tevo asharaNarUp, ‘अशुभम्’ ashubh kAraNathI utpanna thavAthI tathA ashubh kArya karanAr hovAthI ashubharUp, ‘अनित्यं’ chAre gatiomAn paribhramaNano kAL niyat (nishchit) hovAthI anityapaNAne lIdhe anityarUp, ‘दुःखम्’ dukhanun kAraN hovAthI dukharUp, tathA ‘अनात्मानम्’ je AtmasvarUp nathI evA prakAranA sansAramAn hun vasun chhun. evA prakAranA sansAramAn hun vasun chhun – rahun chhun. jo e sansAr AvA prakArano hoy to mokSha kevA prakArano chhe te kahe chhe – ‘मोक्षस्तद्विपरीतात्मा’ ukta sansAranA svarUpathI tenun svarUp viparIt hovAthI te (mokSha) sharaN, shubh (sArun, pavitra, shuddha Adi) svarUp chhe. em sAmAyikamAn sthit jIvoe vichAravun – chintavan karavun.

Page 238 of 315
PDF/HTML Page 262 of 339
single page version

इत्येवं ध्यायन्तु चिन्तयन्तु सामायिके स्थिताः ।।१०४।।

साम्प्रतं सामायिकस्यातीचारानाह —

व्यज्यन्ते कथ्यन्ते । के ते ? अतिगमा अतिचाराः । कस्य ? सामयिकस्य । कति ? पंच । कथं ? भावेन परमार्थेन । तथा हि । वाक्कायमानसानां दुष्प्रणिधानमित्येतानि त्रीणि ।

bhAvArtha : — vratI janoe sAmAyik karatI vakhate evun vichAravun ke hun je sansAramAn rahun chhun te asharaN, ashuddha, anitya (paryAy apekShAe), dukharUp ane pararUp chhe ane mokSha tenAthI viparIt svabhAvarUp chhe, arthAt te sharaNarUp, shuddha, nitya, sukharUp ane AtmasvarUp chhe – em bhedagnAn karavun. 104.

have sAmAyikanA atichAro kahe chhe —

anvayArtha : — [वाक्कायमानसानाम् ] vachan, kAy ane mananI (yoganI) [दुःप्रणिधानानि ] khoTI pravRutti karavI, (vAgdupraNidhAn, kAyadupraNidhAn, manodupraNidhAn) [अनादरास्मरणे ] anAdar karavA ane sAmAyik – pATh bhUlI javo – e [पञ्च ] pAnch [भावेन ] paramArthathI [सामाधिकस्य ] sAmAyikanA [अतिगमाः ] atichAro [व्यज्यन्ते ] kahyA chhe.

TIkA : — ‘व्यज्यन्ते’ kahevAmAn AvyA chhe. shun te? ‘अतिगमाः’ atichAro. konA? ‘सामायिकस्य’ sAmAyikanA. keTalA? ‘पञ्च’ pAnch. kaI rIte? ‘भावेन’ paramArthathI (kharekhar) – te A pramANe chhe ‘वाक्कायमानसानां दुःप्रणिधानानि’ – वाक्दुःप्रणिधानम् vachananI khoTI pravRutti karavI. (arthAt shAstraviruddha ashuddha pATh karavo). ‘कायदुःप्रणिधानम्’ sharIrane sanyamarahit asthir rAkhavun (arthAt sharIrathI kharAb cheShTA karavI). ‘मनःदुःप्रणिधानम्’ manane Artta – raudra dhyAnathI chanchaL karavun (arthAt manamAn kharAb vichAr karavA). — e traN ane ‘अनादरास्मरणे’ sAmAyikano anAdar karavo eTale temAn utsAh karavo nahi ane

Page 239 of 315
PDF/HTML Page 263 of 339
single page version

अनादरोऽनुत्साहः । अस्मरणमनैकाग्य्राम् ।।१०५।।

अथेदानीं प्रोषधोपवासलक्षणं शिक्षाव्रतं व्याचक्षाणः प्राह —

sAmAyikanA pAThane bhUlI javo arthAt sAmAyikamAn ekAgra na thavun. (e be atichAr – A maLI kul pAnch atichAr chhe.)

bhAvArtha : — sAmAyik shikShAvratanA pAnch atichAr —

1. vAkdupraNidhAn – vachanane chalAyamAn karavun.

2. kAyadupraNidhAn — kAyane – sharIrane asthir rAkhavun – chalAyamAn karavun.

3. manadupraNidhAn — manane anyathA chanchaL rAkhavun – chalAyamAn karavun.

4. anAdar — sAmAyikamAn Adar na karavo – utsAh na rAkhavo.

5. vismaraN — ekAgratAnA abhAvamAn chittanI vyagratAthI sAmAyikano pATh bhUlI

javo te smRutyanupasthAn atichAr chhe.2 105.

have proShadhopavAsarUp shikShAvratanun vyAkhyAn karIne kahe chhe —

anvayArtha : — [पर्वणि ] chaturdashI [च ] ane [अष्टम्याम् ] aShTamInA divasoe [सदा ] sadAne mATe [इच्छाभिः ] vratavidhAnanI ichchhAothI [चतुरभ्यवहार्य्याणाम् ] chAr AhAronA (khAdya, svAdya, lehya ane pey AhAronA) [प्रत्याख्यानम् ] tyAgane [प्रोषधोपवासः ] proShadhopavAs [ज्ञातव्यः ] jANavo joIe, – kahevo joIe. १. तु शब्दः पादपूर्त्यर्थः । 2.योगदुःप्रणिधानानादरस्मृत्यनुपस्थानानि ।। tattvArthasUtra 7/33

man, vachan, kAyA to pudgal chhe, tenI kriyA jIv karI shakato nathI paN te samaye atichArarUp

Page 240 of 315
PDF/HTML Page 264 of 339
single page version

प्रोषधोपवासः पुनर्ज्ञातव्यः । कदा ? पर्वणि चतुर्दश्यां । न केवलं पर्वणि, अष्टम्यां च । किं पुनः प्रोषधोपवासशब्दाभिधेयं ? प्रत्याख्यानं । केषां ? चतुरभ्यवहार्याणां चत्वारि अशनपानखाद्यलेह्यलक्षणानि तानि चाभ्यवहार्याणि च भक्षणीयानि तेषां । किं कस्यांचिदेवाष्टम्यां चतुर्दश्यां च तेषां प्रत्याख्यानमित्याह – सदा सर्वकालं । काभिः इच्छाभिर्व्रतविधानवाञ्छाभिस्तेषां प्रत्याख्यानं न १पुनर्व्यवहारकृतधरणकादिभिः ।।१०६।।

TIkA : — ‘प्रोषधोपवासः ज्ञातव्यः’ proShadhopavAs jANavo joIe. kyAre? ‘पर्वणि’ chaturdashInA divase; kevaL chaturdashInA divase nahi parantu ‘अष्टम्यां च’ aShTamInA divasoe paN; vaLI ‘proShadhopavAs’ shabdathI shun kahevA yogya chhe? ‘प्रत्याख्यानम्’ tyAg. kono (tyAg)? ‘चतुरभ्यवहार्य्याणाम्’chAr – ashan, pAn, khAdya ane lehyarUp khAvA yogya AhArono. shun koI aShTamI ne chaturdashInA divase ja temano tyAg karavo? te kahe chhe — ‘सदा’ sarvakAL (hammeshA temano tyAg karavo). shA vaDe? ‘इच्छाभिः’ vratavidhAnanI bhAvanAothI temano tyAg karavo, nahi ke vyavahAre karelI dhAraNA AdithI.

bhAvArtha : — pratyek chaturdashI ane aShTamInA divase khAdya (roTalI, dAL, bhAt vagere), svAdya (lADu, penDA, baraphI Adi), lehya (rAbaDI, kerIno ras Adi) ane pey (dUdh, pANI, chhAsh Adi) — e chAr prakAranA AhArono, vrat dhAraN karavAnI Antarik ichchhAthI tyAg karavo tene proShadhopavAs shikShAvrat kahe chhe.

A proShadhopavAs ATham – chaudash sivAy anya divasomAn paN vrat – vidhAnamAn ichchhAthI karavo joIe. sAmAyikanA sanskArane sthir karavA mATe paN tenI jarUr chhe.

proShadhopavAs karavAnI vidhi2 —

1. aShTamI ke chaturdashInA pUrva divase bapore (be pahor bAd) bhojan karI, 16 prahar (48 kalAk)nA upavAsanI pratignA karI. sarva Arambhano tyAg karI ekAntamAn dharmadhyAnapUrvak te divas vyatIt karavo.

2. parvano (aShTamI – chaturdashIno) Akho divas ane rAt dhArmik kAryomAn pasAr karavAn. १. न पुनर्व्यवहारे कृवसाकादिभिः (?) घ । 2. proShadhopavAsanI vidhi mATe juo, puruShArthasiddhi – upAy shlok 152 thI 156.

Page 241 of 315
PDF/HTML Page 265 of 339
single page version

उपवासदिने चोपोषितेन किं कर्तव्यमित्याह —

उपवासदिने परिहृतिं परित्यागं कुर्यात् । केषां ? पंचानां हिंसादीनां । तथा अलंक्रियारंभगंधपुष्पाणां अलंक्रिया मण्डनं आरंभो वाणिज्यादिव्यापारः गन्धपुष्पाणामित्युपलक्षणं रागहेतूनां गीतनृत्यादीनां । तथा स्नानाञ्जननस्यानां स्नानं च

3. parvanA pachhInA divase (navamI yA pUnam ke amAvAsyAnA divase) pUjA, bhakti, svAdhyAy Adi Avashyak dhArmik kAryo karIne atithijanone vidhipUrvak yogya AhAr ApIne ekAshan kare.

shrI amitagati AchArye amitagati kRut shrAvakAchAr adhyAy 6 shlok 91mAn kahyun chhe, ke vratapratimA (bIjI pratimA) dhArI shrAvakane shakti na hoy to parvanA divase ekavAr jaL mAtra grahaN karI anupavAs yA ekavAr anna – jaL grahaN karI ekAshan paN karI shake, parantu proShadhopavAsamAn (chothI pratimAmAn) to 16 praharano ja annajaLano tyAg batAvyo chhe. 106.

upavAs karanAre upavAsanA dine shun karavun joIe, te kahe chhe —

anvayArtha : — [उपवासे ] upavAsanA divase [पंचानां पापानाम् ] pAnch pApo, [अलंक्रियारम्भगन्धपुष्पाणाम् ] alankAr dhAraN karavA, khetI Adino Arambh karavo, chandan Adi sugandhit padArthono lep karavo, puShpamALA dhAraN karavI ke phUl sUnghavAn, [स्नानाञ्जननस्यानाम् ] snAn karavun, kAjal, suramAdi anjan Anjavun, tathA nAkathI chhInkaNI Adinun sUnghavun – e badhAnno [परिहृतिम् ] parityAg [ कुर्यात् ] karavo joIe.

TIkA : — ‘उपवासदिने’ upavAsanA divase ‘परिहृतिं’ parityAg ‘कुर्यात्’ karavo joIe. kono? ‘पञ्चानां पापानां’ hinsAdi pAnch pApono tathA ‘अलंक्रियारम्भगन्ध- पुष्पाणाम्’ shaNagAr, Arambh arthAt vANijyAdi vyApAr, gandh (tel – attar vagere), puShpono ane upalakShaNathI rAganA kAraNarUp gIt, nRutyAdino tathA ‘स्नानाञ्जननस्यानाम्’

Page 242 of 315
PDF/HTML Page 266 of 339
single page version

अञ्जनं च नस्यञ्च तेषाम् ।।१०७।। snAn, anjan ane nasyano (arthAt nAke sUnghavAnI vastuo Adino) parityAg karavo joIe.

bhAvArtha : — upavAsanA divase hinsAdi pAnch pApono, shRungAr, vyApArAdi Arambh, gandh, puShpamAlA, gIt, nRutyAdi, snAn, anjan ane sUnghavAnI vastu Adino tyAg karavo joIe.

‘subhAShit ratnasandoh’mAn upavAsanun lakShaN ApatAn kahyun chhe ke —

jyAn kaShAy, viShay ane AhArano tyAg karavAmAn Ave chhe tene upavAs jANavo, bAkInAne lAnghaN kahe chhe.

kevaL AhArano tyAg kare paN kaShAyano ane indriyonA viShayo taraphanA rAgabhAvano tyAg na kare; to te upavAs nathI paN lAnghaN chhe.

proShadhopavAsadhArI shrAvakane upachArathI pAnch mahAvratanun pAlan thAy chhe – ahinsA AdinI puShTi thAy chhe.

shrI puruShArthasiddhi – upAy gujarAtI AvRutti shlok 158 – 159 – 160nI TIkA ane bhAvArthamAn kahyun chhe ke —

‘‘nishchayathI deshavratI shrAvakane bhogopabhoganA padArtho sambandhI sthAvar hinsA arthAt ekendriy jIvonI hinsA thAy chhe, parantu tras hinsAno pUrNa tyAgI ja chhe. jyAre te upavAsamAn samasta Arambh – parigrah ane pAnche pApano sampUrNa tyAg karI de chhe, tyAre tene upavAsamAn sthAvar hinsA paN thatI nathI. A kAraNe paN tene ahinsA mahAvratanun pAlan thAy chhe.’’ (shlok 158 TIkA).

‘‘upavAsadhArI puruShane vachanagupti pALavAthI satya mahAvratanun pAlan thAy chhe, dIdhA vinAnI samasta vastuono tyAg hovAthI achaurya mahAvratanun pAlan thAy chhe, sampUrNa maithun karmano tyAg hovAthI brahmacharya mahAvratanun pAlan thAy chhe ane sharIramAn ja mamatva – pariNAm na hovAthI parigrahatyAg mahAvratanun pAlan thAy chhe. e rIte upachArathI pAnche mahAvrat te pALI shake chhe.’’ (shlok 159nI TIkA).

Page 243 of 315
PDF/HTML Page 267 of 339
single page version

एतेषां परिहारं कृत्वा किं तद्दिनेऽनुष्ठातव्यमित्याह —

उपवसन्नुपवासं कुर्वन् । धर्मामृतं पिबतु धर्म एवामृतं सकलप्राणिनामाप्यायकत्वात् तत् पिबतु । काभ्यां ? श्रवणाभ्यां । कथंभूतः ? सतृष्णः साभिलाषः पिबन् न पुनरुपरोधादिवशात् । पाययेद् वान्यान् स्वयमवगतधर्मस्वरूपस्तु अन्यतो धर्मामृतं पिबतु

shrAvakanA mahAvratamAn ane munionA mahAvratamAn pher chhe, kAraN ke —

‘‘vAstavamAn jene pratyAkhyAnAvaraN krodh – mAn – mAyA – lobhano abhAv thaI gayo chhe te ja mahAvratI sanyamI kahevAy chhe, paN jene te kaShAyono abhAv thayo nathI paN tene dravyarUp pAnche pApono abhAv thaI gayo hoy to tene upachArathI mahAvrat chhe, kharI rIte mahAvrat nathI. kem ke pUrNa sanyam (chhaThThA) pramatta guNasthAnamAn ja sharU thAy chhe ane pramatta guNasthAn pratyAkhyAnAvaraN kaShAyanA abhAv vinA thatun nathI........’’ (shlok 160no bhAvArtha).

temano parihAr (tyAg) karIne upavAsanA divase shun karavun joIe te kahe chhe —

anvayArtha : — [उपवसन् ] upavAs karanAr vyaktie [सतृष्णः ] abhilAShapUrvak (utkanThit thatA thakA) [श्रवणाभ्याम् ] kAn dvArA, [धर्मामृतम् ] dharmarUpI amRutane pIo [वा ] ane [अतन्द्रालुः ] Alasya rahit thatA thakA [ज्ञानध्यानपरः ] gnAn ane dhyAnamAn tatpar (lavalIn) [भवतु ] raho.

TIkA : — ‘उपवसन् धर्मामृतम् पिबतु’ sarva prANIone puShTi ane tRupti ApanAr hovAthI ja dharma amRut chhe. te dharmAmRutane upavAs karanAr pIo. shA vaDe? ‘श्रवणाभ्याम्’ kAn vaDe. kevA vartatA thakA? ‘सतृष्णः’ abhilAShApUrvak, nahi ke koInA dabANathI ‘पाययेत् वा अन्यान्’ pote dharmanun svarUp (visheShapaNe) na jANyun hoy, to te anya dvArA dharmAmRut pIo ane jo pote dharmanun svarUp (visheShapaNe) jANyun hoy, to jemaNe dharmanun

Page 244 of 315
PDF/HTML Page 268 of 339
single page version

अन्यानविदिततत्स्वरूपान् पाययेत् तत् । ज्ञानध्यानपरो भवतु, ज्ञानपरो द्वादशानुप्रेक्षाद्युपयोगनिष्ठः ।

ध्यानपरः आज्ञापायविपाकसंस्थानविचयलक्षणधर्मध्याननिष्ठो वा भवतु । किंविशिष्टः ? अतन्द्रालुः निद्रालस्यरहितः ।।१०८।। svarUp jANyun nathI evA bIjAone dharmAmRutanun pAn karAvo. ‘ज्ञानध्यानपरो भवतु’ gnAnaparAyaN eTale bAr anuprekShA (bhAvanA) AdinA upayogamAn tatpar raho.

bAr 1anuprekShAnAn nAm —

1. adhruv (anitya), 2. asharaN, 3. sansAr, 4. ekatva, 5. anyatva, 6. ashuchi, 7. Asrav, 8. samvar, 9. nirjarA, 10. lok, 11. bodhidurlabh ane 12. dharmabhAvanA. jineshvare e bAr anuprekShAo (bhAvanAo) kahI chhe. (temAn tatpar raho).

dhyAnaparAyaN eTale ke AgnAvichay, apAyavichay, vipAkavichay ane sansthAnavichay — e chAr prakAranAn dharmadhyAnamAn tatpar raho2. kevA thaIne? ‘अतन्द्रालु’ nidrA ane Alasya rahit thaIne.

bhAvArtha : — upavAs karanAr vyakti Alasya rahit ane utkanThA sahit thaIne dharmarUpI amRutanun svayam pAn kare ane bIjAone tenun pAn karAve tathA gnAn ane dharmadhyAnamAn lavalIn rahe. 108. १. अनित्याशरणसंसारैकत्वान्यत्वाशुच्यास्रवसंवरनिर्जरालोकबोधिदुर्लभधर्मस्वाख्यातत्त्वानुचिन्तनमनुप्रेक्षाः।

2. dharmadhyAnanA A chAr prakAr sambandhI juo, (tattvArthasUtra adhyAy 9/36.)

Page 245 of 315
PDF/HTML Page 269 of 339
single page version

अधुना प्रोषधोपवासस्य लक्षणं कुर्वन्नाह —

चत्वारश्च ते आहाराश्चाशनपानखाद्यलेह्यलक्षणाः । अशनं हि भक्तमुद्गादि, पानं हि पेयमथितादि, खाद्यं मोदकादि, लेह्यं रब्रादि, तेषां विसर्जनं परित्यजनमुपवासोऽभिधीयते । प्रोषधः पुनः सकृद्भुक्तिर्धारणकदिने एकभक्तविधानं । यत्पुनरुपोष्य उपवासं कृत्वा पारणकदिने आरम्भंसकृद्भुक्तिमाचरत्यनुतिष्ठति स प्रोषधोपवासोऽभिधीयते इति ।।१०९।।

have proShadhopavAsane tenun lakShaN karIne kahe chhe —

anvayArtha : — [चतुराहारविसर्जनम् ] chAr prakAranA AhArano (ashan, khAdya, lehya ane peyano) sarvathA tyAg karavo te [उपवासः ] upavAs chhe ane [सकृद्भुक्तिः ] ek vAr bhojan karavun te [प्रोषधः ] proShadh chhe (ekAshan chhe). ane [यद् ] je [उपोष्य ] upavAs karyA pachhI [आरंभम् ] pAraNAne divase ekavAr bhojan [आचरति ] kare chhe, [सः ] te [प्रोषधोपवासः ] proShadhopavAs chhe.

TIkA : — ‘चतुराहारविसर्जनम्’ ashan, khAdya, pAn ane lehyanA bhedathI chAr prakArano AhAr chhe. ashan eTale roTalI, dAL, bhAt, Adi khAdya eTale lADu vagere, pAn eTale dUdh, pANI vagere ane lehya eTale rAbaDI vagere. te chAr prakAranA AhArano tyAg karavo tene ‘उपवासः’ upavAs kahe chhe. ‘प्रोषधः’ ekavAr bhojan karavun tene proShadh kahe chhe ane dhAraNAnA divase (upavAsanA pahelAnnA divase) ekavAr bhojan karIne ‘उपोष्य’ parvanA divase upavAs karIne je pAraNAne divase ‘आरंभम्’ ekavAr bhojan ‘आचरति’ kare chhe. ‘स प्रोषधोपवासः’ tene proShadhopavAs kahe chhe.

bhAvArtha : — ashan, khAdya, lehya ane pey — e chAr prakAranA AhArano bAr prahar sarvathA tyAg karavo te upavAs chhe ane divase ekavAr bhojan karavun te proShadh yA ekAshan chhe. dhAraNA ane pAraNAnA divase ekAshan ane bannenA vachchenA divase

Page 246 of 315
PDF/HTML Page 270 of 339
single page version

अथ केऽस्यातीचारा इत्याह —

प्रोषधोपवासस्य व्यतिलंघनपंचकमतिविचारपंचकं । तदिदं पूर्वार्धप्रतिपादितप्रकारं । तथा हि । ग्रहणविसर्गास्तरणानि त्रीणि । कथंभूतानि ? अदृष्टमृष्टानि दृष्टं दर्शनं जन्तवः सन्ति न सन्तीति वा चक्षुपावलोकनं मृष्टं मदुनोपकरणेन प्रमार्जनं तदुभौ न विद्येते येषु ग्रहणादिषु तानि तथोक्तानि । तत्र बुभुक्षापीडितस्यादृष्टस्यार्हदादिपूजोपकरणस्यात्मपरिधानाद्यर्थस्य च upavAs karavo arthAt soL prahar sudhI chAre AhArono tyAg karavo tene proShadhopavAs kahe chhe. 109.

have tenA (proShadhopavAsanA) kayA atichAro chhe te kahe chhe —

anvayArtha : — [यत् ] je [अदृष्टमृष्टानि ] joyA vinA tathA sammArjan karyA vagar (sAph karyA vagar) [ग्रहणविसर्गास्तरणानि ] (pUjAnAn upakaraNo) grahaN karavAn, maLamUtrAdino tyAg karavo ane bistaro pAtharavo tathA [अनादरास्मरणे ] Avashyak AdimAn anAdar karavo ane yogya kriyAo bhUlI javI [तद् इदम् ] te A [प्रोषधोपवासव्यतिलङ्घनपंचकम् ] proShadhopavAs (shikShAvrat)nA pAnch atichAr chhe.

TIkA : — ‘प्रोषधोपवास व्यतिलङ्घनपञ्चकम्’ proShadhopavAsanA pAnch atichAro- tenA prakAro A shlokanA pUrvArdhamAn batAvavAmAn AvyA chhe. te A pramANe chhe — ‘ग्रहणविसर्गास्तरणानि’ grahaN, tyAg ane AstaraN (pathArI pAtharavI) — e traN (atichAro). te kevA chhe? ‘अदृष्टमृष्टानि’ दृष्टं joyelA – jantuo chhe ke nahi te AnkhathI avalokavun (bArIkAIthI tapAsavun) ane ‘मृष्टं’ sAph karelA – komaL upakaraNathI (pInchhI AdithI) sAph karavun; je grahaNAdimAn te banne (draShTa ane mRuShTarUp kriyAo) na hoy tene adraShTamuShTa kahe chhe. (adraShTamRuShTano sambandh grahaN, visarga ane AstaraN e traNeyanI sAthe chhe tethI adraShTamRuShTagrahaN, adraShTamRuShTavisarga ane adraShTamRuShTa – AstaraN — e traN atichAr thAy chhe.) temAn adraShTamRuShTagrahaN atichAramAn kShudhAthI pIDAtA mANasane arhantAdinI pUjAnAn

Page 247 of 315
PDF/HTML Page 271 of 339
single page version

ग्रहणं भवति । तथा अदृष्टमुष्टायां भूमौ मूत्रपुरीषादेरुत्सर्गो भवति । तथा अदृष्टमृष्टे प्रदेशे आस्तरणं संस्तरोपक्रमो भवतीत्येतानि त्रीणि । अनादरास्मरणे च द्वे । तथा आवश्यकादौ हि बुभुक्षापीडितत्वादनादरोऽनैकाग्रतालक्षणमस्मरणं च भवति ।।११०।। upakaraNo (sAdhano) tathA potAne paheravAnAn kapaDAn Adi vastuonun dekhyA vinA ane sAph karyA vinA grahaN hoy chhe. adraShTamRuShTavisarga atichAramAn bhUkhathI pIDAtA mANasane dekhyA vinAnI ane sAph karyA vinAnI bhUmi upar maL mUtrAdino tyAg hoy chhe ane adraShTamRuShTaAstaraN atichAramAn bhUkhathI pIDAtA mANasane dekhyA vinAnA tathA sAph karyA vinAnA sthAnamAn bistaro pAtharavAno hoy chhe — evA traN (atichAro hoy chhe).

‘अनादरास्मरणे’ anAdar ane asmaraN (vismaraN) – e be (atichAro) kShudhAnI pIDAnA kAraNe (tene) AvashyakAdi kAryomAn (avashya karavA yogya dhArmik kriyAomAn) anAdar (anutsAh) — upekShAbhAv hoy chhe ane ekAgratA na hovArUp vismaraN hoy chhe.

bhAvArtha : — proShadhopavAs shikShAvratanA pAnch atichAr1 —

1. adraShTamRuShTagrahaN — (apratyavekShit apramArjit AdAn) — joyA vinA ane sAph karyA vinA arahantAdinI pUjAnAn upakaraNo grahaN karavAn vA vastra – pAtrAdine joyA vinA — yatnAchAr vinA ghaseDIne levAn.

2. adraShTamRuShTavisarga — (apratyavekShit apramArjit utsarga) — jamIn upar jIv – jantuo chhe ke nahi te netro vaDe joyA vagar tathA komaL upakaraNathI (pInchhI AdithI) bhUminun sammArjan (sAph) karyA vagar maLamUtrAdino tyAg karavo.

3. adraShTamRuShTaAstaraN — (apratyavekShit apramArjit sanstaropakramaN) – joyA vinAnI ane sAph karyA vinAnI jamIn upar shayan ke Asan mATe bistaro yA vastra pAtharavun.

4. anAdar — kShudhA – tRuShAnI pIDAthI Avashyak dhArmik kriyAomAn anAdar yA nirutsAhathI pravartavun. १. अप्रत्यवेक्षिताप्रमार्जितोत्सर्गादानसंस्तरोपक्रमणानादरस्मृत्यनुपस्थानानि।।

Page 248 of 315
PDF/HTML Page 272 of 339
single page version

इदानीं वैयावृत्यलक्षणशिक्षाव्रतस्य स्वरूपं प्ररूपयन्नाह —

भोजनादिदानमपि वैयावृत्यमुच्यते । कस्मै दानं ? तपोधनाय तप एव धनं यस्य तस्मै । किंविशिष्टाय ? गुणनिधये गुणानां सम्यग्दर्शनादीनां निधिराश्रयस्तस्मै । तथाऽगृहाय भावद्रव्यागाररहिताय । किमर्थं ? धर्माय धर्मनिमित्तं । किंविशिष्टं तद्दानं ?

5. asmaraN — (smRutyanupasthAn) proShadhopavAsanA divase karavA yogya dhArmik kriyAonun vismaraN thavun – bhUlI javun.

kShudhA – tRuShAdithI pIDAtI vyakti pramAdathI joyA vinA ane sAphasUphI karyA vinA, bhagavAnanI pUjA AdinAn upakaraNo tathA potAnAn vastrAdi grahaN kare chhe, jamIn upar maL – mUtra phenke chhe ane potAno bistaro vagere pAthare chhe; Avashyak dharmakriyAomAn Adar karato nathI tathA te kriyAo bhUlI jAy chhe. Am karavAthI tenA proShadhopavAs vratamAn doSh (atichAr) lAge chhe. 110.

have vaiyAvRutyarUp shikShAvratanA svarUpanun prarUpaN karIne kahe chhe —

anvayArtha : — [गुणनिधये ] samyagdarshanAdi guNanA bhanDAr tathA [अगृहाय ] gRuhatyAgI [तपोधनाय ] taparUp dhanathI yukta evA munine [विभवेन ] vidhi, dravya Adi sampattinA anusAre [अनपेक्षितोपचारोपक्रियं ] pratidAn ane mantralAbh Adi pratyupakAranI apekShA rAkhyA vinA [धर्माय ] ratnatrayarUp dharmanI vRuddhi mATe [दानम् ] je AhArAdinun dAn devAmAn Ave chhe, te [वैयावृत्यम् ] vaiyAvRutya shikShAvrat chhe.

TIkA : — ‘दानं वैयावृत्यं’ bhojanAdinA dAnane paN vaiyAvRutya kahe chhe. kone dAn? ‘तपोधनाय’ tap jenun dhan chhe tene – munine. kevA prakAranA (muni)? ‘गुणनिधये’ jemane samyagdarshanAdi guNono nidhi chhe – Ashray chhe evA tathA ‘अगृहाय’ bhAv ane dravya gRuhathI je rahit chhe evA (arthAt je bhAvalingI ane dravyalingI gRuhatyAgI chhe evA). shA mATe

Page 249 of 315
PDF/HTML Page 273 of 339
single page version

अनपेक्षितोपचारोपक्रियं उपचारः प्रतिदानं उपक्रिया मंत्रतंत्रादिना प्रत्युपकरणं ते न अपेक्षिते येन । कथं तद्दानं ? विभवेन विधिद्रव्यादिसम्पदा ।।१११।।

न केवलं दानमेव वैयावृत्यमुच्यतेऽपि तु — (dAn Apavun)? ‘धर्माय’ dharmanA kAraNe. kevA prakAranun te dAn? ‘अनपेक्षितोपचारोपक्रियम् उपचार’ eTale pratidAn (badalAmAn koI vastunun dAn devun) ane उपक्रिया eTale mantra – tantrAdi dvArA pratyupakAr karavo – te bannenI jemAn apekShA nathI tevun dAn (arthAt pratidAn ane pratyupakAranI apekShA rAkhyA vinA dAn devun ). kaI rIte te dAn (devun)? ‘विभवेन’ vidhi ane dravyAdinI sampadApUrvak.

bhAvArtha : — samyagdarshanAdi guNo sahit gRuhatyAgI munine, sva – paranA dharmanI vRuddhi mATe koI badalAnI (pratidAnanI) tathA mantra – tantrAdi dvArA pratyupakAranI AshA rAkhyA vinA potAnI shakti anusAr vidhipUrvak chAr prakAranun dAn Apavun, tene vaiyAvRutya shikShAvrat kahe chhe. tene atithisamvibhAg vrat paN kahe chhe.

mokSha mATe udyamI, sanyamI ane antarang – bahirangamAn je shuddha hoy chhe tevA vratI puruShone atithi puruSho kahe chhe. temane shuddha manathI AhAr, auShadhi, upakaraN ane vastikAnun (vishrAntisthAnanun) dAn karavun; te 1atithisamvibhAg chhe.

shrI umAsvAmIe tattvArthasUtramAn dAnanun lakShaN nIche pramANe Apyun chhe —

अनुग्रहार्थं स्वस्यातिसर्गो दानम् ।। adhyAy 7/38

potAnA ane paranA upakAr mATe dhanAdikano vA svArthano tyAg karavo te dAn chhe.

dAnathI puNyabandh thAy te to potAno upakAr chhe ane jo tenAthI pAtranA samyaktvAdi guNonI vRuddhi thAy to te parano upakAr chhe. 111.

kevaL dAn ja vaiyAvRutya kahevAy chhe eTalun ja nahi, paN sanyamI janonI sevA paN vaiyAvRutya kahevAy chhe; em kahe chhe — 1. potAnA mATe taiyAr karelA bhojanamAnthI yA potAne mATe rAkhelI vastuomAnthI, atithine (tyAgI

Page 250 of 315
PDF/HTML Page 274 of 339
single page version

व्यापत्तयो विविधा व्याध्यादिजनिता आपदस्तासां व्यपनोदो विशेषेणापनोदः स्फे टनं यत्तद्वैयावृत्यमेव । तथा पदयोः संवाहनं पादयोर्मर्दनं । कस्मात् ? गुणरागात् भक्तिवशादित्यर्थः — न पुनर्व्यवहारात् दृष्टफलापेक्षणाद्वा । न केवलमेतावदेव वैयावृत्यं किन्तु अन्योऽपि संयमिनां १देशसकलव्रतानां सम्बन्धी यावान् यत्परिमाण उपग्रह उपकारः स सर्वो वैयावृत्यमेवोच्यते ।।११२।।

अथ किं दानमुच्यत इत्यत आह —

anvayArtha : — [गुणरागात् ] guNonA anurAgane lIdhe – bhaktinA kAraNe [संयमिनाम् ] vratIonI [व्यापत्तिव्यपनोदः ] Apatti (dukh) dUr karavI, [पदयो संवाहनं ] temanAn charaN dAbavA [च ] ane [अन्यः अपि ] te sivAy anya paN [यावान् ] jeTalo [उपग्रह ] upakAr karavo – te sarve [वैयावृत्यं ] vaiyAvRutya chhe.

TIkA : — ‘व्यापत्तिव्यपनोदः’ vyAdhi Adi janit vividh ApadAone visheSh karIne dUr karavI te vaiyAvRutya chhe, tathA ‘पदयोः संवाहनं’ charaN dAbavA (te paN vaiyAvRutya chhe). shA kAraNathI? ‘गुणरागात्’ guNAnurAgathI – bhaktivashAt evo artha chhe, paN nahi ke vyavahArathI athavA koI iShTa phaLanI apekShAthI (ichchhAthI). kevaL ATalun ja vaiyAvRutya chhe em nathI, parantu ‘अन्यः अपि’ anya paN ‘संयमिनाम्’ deshasanyamI ane sakalasanyamIo sambandhI ‘यावान् उपग्रहः’ jeTalo upakAr te sarva vaiyAvRutya ja kahevAy chhe.

bhAvArtha : — guNAnurAgathI vratI janonun dukh dUr karavun, mArgajanya thAkane dUr karavA mATe temanA pag dAbavA ane anya jeTalo temano upakAr karavo; te badhun vaiyAvRutya kahevAy chhe. 112.

have dAn kone kahe chhe te kahe chhe — १. देशसकलयतीनां घ ।

Page 251 of 315
PDF/HTML Page 275 of 339
single page version

दानमिष्यते । कासौ ? प्रतिपत्तिः गौरवं आदरस्वरूपा । केषां ? आर्याणां सदृर्शनादिगुणोपेतमुनीनां । किंविशिष्टानां ? अपसूनारम्भाणां सूनाः पंचजीवघातस्थानानि । तदुक्तम् —

खंडनी उल्खलं, पेषणी घरट्टः, चुल्ली चुलूकः, उदकुम्भः उदकघटः, प्रमार्जनी बोहारिका । सूनाश्चारंभाश्च कृष्यादयस्तेऽपगता येषां तेषां । केन प्रतिपत्तिः कर्तव्या ?

anvayArtha : — [सप्तगुणसमाहितेन ] sAt guN sahit [शुद्धेन ] kaulik, AchArik tathA shArIrik shuddhi sahit [दात्रा ] shrAvak dvArA [अपसूनारम्भाणां ] pAnch sUnA ane Arambh rahit, [आर्याणाम् ] samyagdarshan Adi guNo sahit munionA [नवपुण्यैः ] navadhA bhaktipUrvak je [प्रतिपत्तिः ] AhArAdik dvArA gaurav (Adar) karavAmAn Ave chhe, te [दानम् ] dAn [इष्यते ] kahevAy chhe.

TIkA : — ‘दानम् इष्यते’ dAn kahevAy chhe. shun te? ‘प्रतिपत्तिः’ gaurav karavun- AdarapUrvak dAn Apavun. kone? ‘आर्याणाम्’ samyagdarshanAdi guNo sahit munione. kevA (munio)? ‘अपसूनारम्भाणाम्’ pAnch sUnA ane Arambh rahit evA (munio).

sUnA arthAt pAnch jIvaghAtanAn sthAno te nIche kahyAn chhe —

khAnDaNiyAmAn khAnDavun, chakkImAn (ghanTImAn) daLavun, chUlo yA sagaDI saLagAvavI, pANI bharavun ane jhADu kADhavun (kacharo vALavo) – e pAnch sUnA chhe.

sUnA ane kRuShi Adi ArambhathI je rahit chhe temane (munione) konI dvArA

Page 252 of 315
PDF/HTML Page 276 of 339
single page version

सप्तगुणसमाहितेन । तदुक्तं —

इत्येतैः सप्तभिर्गुणैः समाहितेन सहितेन तु दात्रा२ दानं दातव्यं । कैः कृत्वा ? नवपुण्यैः । तदुक्तं —

pratipatti (dAn) karavun joIe? ‘सप्तगुणसमाहितेन’ sAt guN sahit (dAtAr dvArA).

shraddhA, santoSh, bhakti, gnAn, nirlobhatA, kShamA ane sattva – e sAt guNo jene hoy, tene dAtAr kahe chhe.

A sAt guNo sahit dAtAre dAn Apavun joIe. shun karIne? ‘नवपुण्यैः’ navadhAbhakti karIne.

१.श्रद्धाशक्तिरलुब्धत्वं भक्तिर्ज्ञानं दया क्षमा ।

इति श्रद्धादयः सप्त गुणाः स्युर्गृहमेधिनाम् ।। इति ‘घ’ पुस्तके पाठः । २.तदात्र घ० ३.‘घ’ पुस्तके अस्य श्लोकस्य स्थाने निम्नांकितः श्लोको वर्तते —

‘प्रतिग्रहोच्चस्थानं च पाद्क्षालनमर्चनम् ।

प्रणामो योगशुद्धिश्च भिक्षाशुद्धिश्च तेन वा ।। 4.

dAtAranA sAt guN, navadhAbhakti, devA yogya AhAr ane pAtrAdi sambandhI visheSh gnAn mATe juo ‘puruShArthasiddhi – upAy’ shlok 168 thI 171.

Page 253 of 315
PDF/HTML Page 277 of 339
single page version

एतैर्नवभिः पुण्यैः पुण्योपार्जनहेतुभि ।।११३।।

paDagAhavun, uchchasthAn Apavun, charaN – prakShAlan, pUjan, praNAm, manashuddhi, vachanashuddhi, kAyashuddhi ane eShaNA (bhojan) shuddhi – e nav prakAranI bhakti chhe.

puNyopArjananA hetuthI e nav prakAranI bhaktithI (dAtAre pAtrane dAn Apavun joIe).

bhAvArtha : — sAt guNo sahit shrAvak, bhadrapariNAmathI pAnch sUnA ane Arambh rahit munine, navadhAbhaktipUrvak shuddha AhArAdi Ape tene dAn kahe chhe.

dAnane pAtra koN? ‘‘mokShanA kAraNarUp guNono arthAt samyagdarshan, samyaggnAn ane samyakchAritrarUp guNono sanyog jemAn hoy tene pAtra kahe chhe. tenA traN prakAr chhe —

1. jaghanya pAtra (vratarahit samyagdraShTi), 2. madhyam pAtra (deshavratI shrAvak) ane 3. uttam pAtra (mahAvratI muni).’’

je jIv samyagdraShTi chhe te ja dAnane pAtra chhe. uparokta traN prakAranA pAtro supAtra chhe. samyaktvarahit bAhyavrat pALanAr te kupAtra chhe ane jene samyagdarshan nathI, tem ja bAhyavrat – chAritra paN nathI te apAtra chhe.

‘apAtra jIvone dukhathI pIDit dekhIne temanA upar dayAbhAv vaDe temanun dukh dUr karavAnI bhAvanA gRuhastha avashya kare, paN temanA pratye bhaktibhAv na kare, kem ke tenA pratye bhaktibhAv karavo te temanA pApanI anumodanA chhe. kupAtrane yogya rIte (karuNAbuddhi vaDe) AhArAdi dAn devun joIe.’’2

‘‘kharekhar jyAre ApaNo antarang kaShAy je lobh chhe teno tyAg thAy chhe, tyAre ja ApaNA pariNAm bAhya vastumAn vitaraN karavAnA thAy chhe. tethI lobh kaShAyano tyAg ja kharun dAn chhe ane lobh kaShAy bhAvahinsAno ek bhed chhe; tethI je satpuruSh dAn kare chhe te ja kharI rIte ahinsAvrat pALe chhe.’’

‘‘potAne mATe banAvelun bhojan ‘hun munimahArAjane Apun chhun’ em tyAgabhAvanAno 1. puruShArthasiddhi – upAy, shlok 171. 2. gujarAtI mokShashAstra, pRuShTha 626.

Page 254 of 315
PDF/HTML Page 278 of 339
single page version

इत्थं दीयमानस्य फलं दर्शयन्नाह —

विमार्ष्टि स्फे टयति । खलु स्फु टं । किं तत् ? कर्म पापरूपं । कथंभूतं ? निचितमपि उपार्जितमपि पुष्टमपि वा । केन ? गृहकर्मणा सावद्यव्यापारेण । कोऽसौ कर्त्री ? प्रतिपूजा दानं । केषां अतिथीनां न विद्यते तिथिर्येषां तेषां । किंविशिष्टानां ? गृहविमुक्तानां svIkAr karI tathA shok ane viShAdano tyAg karI, jeno lobh shithil (mand) thayo chhe evA shrAvakane avashya ahinsA hoy chhe.’’

‘‘A atithisamvibhAg – vaiyAvRutya shikShAvratamAn dravyaahinsA to pragaT chhe ja, kem ke dAn devAthI bIjAnI kShudhA – tRuShAnI pIDA maTe chhe tathA dAtA lobhano tyAg kare chhe, tethI bhAvaahinsA paN thAy chhe arthAt dAn karanAr ahinsA vratanun pAlan kare chhe.’’1 113.

A pramANe ApavAmAn AvelA dAnanun phaL darshAvIne kahe chhe —

anvayArtha : — [खलु ] kharekhar jem [वारि ] jaL [रुधिरम् ] lohIne [अलम् ] sArI rIte [धावते ] dhUe chhe, (sAph kare chhe) tem [गृहविमुक्तानाम् ] gRuhatyAgI [अतिथीनाम् ] atithijanone [प्रतिपूजा ] Apelun yathAyogya AhArAdi dAn, [गृहकर्मणा ] gRuhakAryathI [निचितं ] sanchit karelAn [कर्म अपि ] pApono paN [खलु ] kharekhar [विमार्ष्टि ] nAsh kare chhe.

TIkA : — ‘विमार्ष्टि’ nAsh kare chhe. ‘खलु’ kharekhar – nakkI. shun te? ‘कर्म’ pAparUp karmane. kevAn (karmane)? ‘निचितं अपि’ upArjit – poShelAn (karmane) paN. ‘केन’ shA vaDe (upArjit)? ‘गृहकर्मणा’ pApayukta vyApAr vaDe. kartA koN? ‘प्रतिपूजा’ dAn. kone? ‘अतिथीनां’ jemane (AvavA mATe) koI tithi (divas) nishchit nathI tevA atithijanone. 1. juo puruShArthasiddhi – upAy gujarAtI AvRutti, shlok 173 – 174 TIkA tathA bhAvArtha.

Page 255 of 315
PDF/HTML Page 279 of 339
single page version

गृहरहितानां । अस्यैवार्थस्य समर्थनार्थं दृष्टान्तमाह — रुधिरमलं धावते वारि । अलं शब्दो यथार्थे । अयमर्थो रुधिरं यथा मलिनमपवित्रं च वारि कर्तृ निर्मलं पवित्रं च धावते प्रक्षालयति तथा दानं पापं विमार्ष्टि ।।११४।।

साम्प्रतं नवप्रकारेषु प्रतिग्रहादिषु क्रियमाणेषु कस्मात् कि फलं सम्पद्यत इत्याह —

तपोनिधिषु यतिषु । प्रणतेः प्रणामकरणादुच्चैर्गोत्रं भवति । तथा kevA prakAranA (atithione)? ‘गृहविमुक्तानाम्’ gRuharahit (gRuhatyAgI). A ja arthanun samarthan karavA mATe draShTAnta kahe chhe – ‘रुधिरमलं धावते वारि’ ‘अलं’ shabda yathArthanA arthamAn chhe. artha A chhe — jem malin – apavitra rudhirane nirmaL – pavitra pANI (kartA) dhUe chhe – sArI rIte sAph kare chhe (arthAt jem pANI rudhirathI melane sAph kare chhe), tem dAn pApane dhoI nAkhe chhe – dUr kare chhe.

bhAvArtha : — jem jaL rudhirane (lohIne) pUratI rIte sAph kare chhe, tem gRuhatyAgI atithijanone Apelun AhArAdinun dAn, pApamay gRuhakAryothI sanchit (upArjit) karalAn pApane paN nakkI nAsh kare chhe. 114.

have paDigAhanA Adi nav prakAranAn puNyakAryo karatAn shenAthI shun – shun phaL prApta thAy chhe? te kahe chhe —

anvayArtha : — [तपोनिधिषु ] tapasvI munione [प्रणतेः ] praNAm karavAthI [उच्चैर्गोत्रं ] uchcha gotra, [दानात् ] dAn devAthI [भोगः ] bhog, [उपासनात् ] (temanI) upAsanAthI [पूजा ] pratiShThA – mAnyatA, [भक्तेः ] (temanI) bhaktithI [सुंदररूपं ] sundar rUp ane [स्तवनात् ] (temanI) stuti karavAthI [कीर्तिः ] kIrti (prApta thAy chhe.)

TIkA : — ‘तपोनिधिषु’ tapanA nidhAnarUp yatio pratye ‘प्रणतेः’ praNAm karavAthI ‘उच्चैः गोत्रंः’ uchcha gotra prApta thAy chhe tathA ‘दानात्’ bhojanashuddhirUp dAnathI bhoganI

Page 256 of 315
PDF/HTML Page 280 of 339
single page version

दानादशनशुद्धिलक्षणाद्भोगो भवति । उपासनात् प्रतिग्रहणादिरूपात् सर्वत्र पूजा भवति । भक्तेर्गुणानुरागजनितान्तःश्रद्धाविशेषलक्षणायाः सुन्दररूपं भवति । स्तवनात् श्रुतजल- धीत्यादिस्तुतिविधानात् सर्वत्र कीर्तिर्भवति ।।११५।।

नन्वेवंविधं विशिष्टं फलं स्वल्पं दानं कथं सम्पादयतीत्याशंकाऽपनो- दार्थमाह — sAmagrI prApta thAy chhe. ‘उपासनात्’ pratigrahAdirUp upAsanAthI ‘पूजा’ sarvatra pUjA – sanmAn prApta thAy chhe. ‘भक्तेः’ guNAnurAgathI utpanna thayelI shraddhA – visheSharUp bhaktithI ‘सुन्दररूपं’ sundar rUp prApta thAy chhe. (guNonA anurAgathI antarangamAn je shraddhA utpanna thAy chhe tene bhakti kahe chhe.) munionI evI bhakti karavAthI sundar rUp prApta thAy chhe ane ‘स्तवनात्’ stavanathI arthAt ‘Ap shrutasAgar chho’ ityAdi stuti karavAthI ‘कीर्तिः’ sarvatra kIrti (yash) prApta thAy chhe.

bhAvArtha : — vItarAg munirAjane namaskAr karavAthI indrapaNun Adi uchchagotra, dAn devAthI bhogopabhoganI sAmagrI, navadhA bhaktithI (upAsanAthI) sarvamAnya uchcha pad, bhakti (shraddhA)thI sundar rUp ane stuti karavAthI sarvatra kIrti pAme chhe.

uttam pAtrane dAn devAthI uttam bhogabhUmi, madhyamapAtrane dAn devAthI madhyam bhogabhUmi ane jaghanya pAtrane dAn devAthI jaghanya bhogabhUmi tathA kupAtrane dAn devAthI kubhogabhUmi maLe chhe.

‘‘.......AtmAnun gnAn ane AcharaN nahi hovAthI je paramArthashUnya chhe evA agnAnI chhadmastha viparIt guru pratye sevA – bhaktithI vaiyAvRutya tathA AhArAdik kriyAthI je puNya prApta thAy chhe, tenun phaL nIch dev ane nIch manuShyapaNun chhe.’’1 115.

svalpa dAn AvA prakAranAn vishiShTa phaLane kevI rIte Ape? evI AshankAne dUr karavA mATe kahe chhe — 1. juo, hindI pravachanasAr pRuShTha 350, tathA