Page 217 of 315
PDF/HTML Page 241 of 339
single page version

āvī rīte bhogya vastuono paṇ, te bhogavavānī lālasārūp rāgajanit bhāvahinsāne ghaṭāḍavā māṭe, kāḷanī maryādāthī (niyamarūp) tyāg karavo te vratī māṭe yogya chhe.

vaḷī puruṣhārthasiddhi – upāyamān kahyun chhe ke —

‘‘buddhimān shrāvak potānī shaktino vichār karīne khāvā yogya padārtho paṇ chhoḍe ane je sarvathā na chhūṭī shake temān ek divas, ek rāt, be divas, ek aṭhavāḍiyun, pakhavāḍiyun vagerenī maryādā karīne krame – krame chhoḍe.’’ (shlok 164nī ṭīkā)

‘‘pratham karelī maryādāmān pharīthī paṇ te samayanī arthāt vartamān samayanī potānī shaktino vichār karīne dararoj maryādāmān paṇ thoḍī maryādā karavā yogya chhe.’’ (shlok 165nī ṭīkā)

‘‘je gr̥uhastha ā rīte maryādārūp bhogothī santuṣhṭa thaīne ghaṇā bhogone chhoḍī de chhe, tene ghaṇī hinsānā tyāgathī ahinsāvrat thāy chhe.’’ (shlok 166nī ṭīkā) 88. 89.

have bhogopabhogaparimāṇ vratanā atichār kahe chhe —

anvayārtha : — [विषयविषतः ] viṣhayarūpī viṣhathī [अनुपेक्षा ] upekṣhā karavī nahi arthāt teno ādar karavo, [अनुस्मृतिः ] bhogavelā viṣhayonun vāramvār smaraṇ karavun, [अतिलौल्यम् ] bhog bhogavyā chhatān pharī pharīne te bhogavavānī lolupatā – tīvra ichchhā rākhavī, [अतितृषा ] bhaviṣhyakāḷanā bhogonī prāpti māṭe atyant ichchhā rākhavī ane [अतिअनुभवः ] vartamān viṣhayanī atyant āsaktithī bhog bhogavavā – e [पञ्च ] pāñch [भोगोपभोगपरिमाव्यतिक्रमाः ] bhogopabhogaparimāṇavratanā atichār [कथ्यन्ते ] kahevāy chhe.

Page 218 of 315
PDF/HTML Page 242 of 339
single page version

भोगोपभोगपरिमाणं तस्य व्यतिक्रमा अतीचाराः पंच कथ्यन्ते । के ते इत्याह विषयेत्यादि — विषय एव विषं प्राणिनां दाहसंतापादिविधायित्वात् तेषु ततोऽनुपेक्षा उपेक्षायास्त्यागस्याभावोऽनुपेक्षा आदर इत्यर्थः । विषयवेदनाप्रतिकारार्थो हि विषयानुभवस्तस्मात्तत्प्रतीकारे जातेऽपि पुनर्यत्संभाषणालिंगनाद्यादरः सोऽत्यासक्ति- जनकत्वादतीचारः । अनुस्मृतिस्तदनुभवात्प्रतीकारे जातेऽपि पुनर्विषयाणां सौंदर्यसुखसाधन- त्वादनुस्मरणमत्यासक्तिहेतुत्वादतीचारः । अतिलौल्यमति-गृद्धिस्तत्प्रतीकारजातेऽपि पुनः पुनस्तदनुभवाकांक्षेत्यर्थः । अतितृषा भाविभोगोपभोगा-देरतिगृद्ध्या प्राप्त्याकांक्षा । अत्यनुभवो नियतकालेऽपि यदा भोगोपभोगावनुभवति तदाऽत्यासक्त्यानुभवति न पुनर्वेदना- प्रतीकारतयाऽतोऽतीचारः ।।९०।।

ṭīkā : — bhogopabhogaparimāṇanā pāñch atichāro kahevāmān āve chhe. te kayā chhe te kahe chhe. ‘विषयेत्यादि’ jevī rīte viṣh prāṇīone dāh ane santāp ādi utpanna kare chhe, tevī rīte viṣhay paṇ prāṇīone dāh ane santāp ādi utpanna kare chhe; tethī viṣhay viṣhanī samān chhe. ā viṣhayarūp viṣhamān athavā viṣhathī upekṣhā na hovī – tyāg na hovo arthāt temanā prati ādarabhāv banyo rahevo te anuprekṣhā nāmano atichār chhe. viṣhayonān anubhav – upabhog viṣhay – vedanānā pratikār māṭe karavāmān āve chhe; viṣhayānubhavathī vedanāno pratikār thaī gayā pachhī paṇ pharī – pharī sambhāṣhaṇ tathā āliṅgan ādimān je ādar chhe te ati āsaktijanak hovāthī atichār chhe. ‘अनुस्मृति’ viṣhayanā anubhavathī vedanāno pratikār thaī gayā pachhī paṇ saundaryasukhanun sādhan hovāthī viṣhayonun vāramvār smaraṇ karavun te anusmr̥uti nāmano atichār chhe. ati āsaktinun kāraṇ hovāthī te atichār chhe. ‘अतिलौल्यम्’ viṣhayomān atigr̥uddhi rākhavī, viṣhayānubhavathī vedanāno pratikār thaī gayā pachhī paṇ tene vāramvār bhogavavānī ākāṅkṣhā rākhavī te atilaulya nāmano atichār chhe. ‘अतितृषा’ āgāmī bhogopabhogādinī prāptinī atigr̥uddhipūrvak ākāṅkṣhā rākhavī te atitr̥uṣhā nāmano atichār chhe. ‘अत्यनुभवो’ niyatakāḷamān paṇ jyāre bhog ane upabhogane bhogave chhe tyāre te ati – āsaktipūrvak bhogave chhe paṇ vedanānā pratikārarūpe te bhogavato nathī, tethī te atyanubhav nāmano atichār chhe.

bhāvārtha : — bhogopabhogaparimāṇ vratanā pāñch atichār —

vārtālāp ane āliṅgan dvārā teno ādar karavo.

Page 219 of 315
PDF/HTML Page 243 of 339
single page version

karavī.

atyant āsaktithī bhogavavā.

bhogopabhogaparimāṇ vratano dhārak sachitta vastuonā tyāganā abhyās māṭe te vastuono niyamarūp tyāg kare chhe. te draṣhṭie shrī umāsvāmīe tattvārthasūtramān upabhogaparimāṇ vratanā nīche pramāṇe pāñch atichār āpyā chhe —

सचित्तसम्बन्धसम्मिश्राभिषवदुःपक्वाहाराः ।। a. 7/35

sachitta, sachittasambandh, sachittamishra, abhiṣhav ane duḥpakav — e pāñch atichār chhe.

mahā mushkelīthī lāmbā samay pachhī pache teno āhār karavo. 90.

Page 220 of 315
PDF/HTML Page 244 of 339
single page version

साम्प्रतं शिक्षाव्रतस्वरूपप्ररूपणार्थमाह —

शिष्टानि प्रतिपादितानि । कानि ? शिक्षाव्रतानि । कति ? चत्वारि । कस्मात् ?

have shikṣhāvratanā svarūpanī prarūpaṇā māṭe kahe chhe —

anvayārtha : — [देशावकाशिकम् ] deshāvakāshik, [सामयिकम् ] sāmāyik, [प्रोषधोपवासः ] proṣhadhopavās [वा ] ane [वैयावृत्यम् ] vaiyāvr̥utya — e [चत्वारि ] chār [शिक्षाव्रतानि ] shikṣhāvrato [शिष्टानि ] kahevāmān āvyān chhe.

ṭīkā : — ‘शिष्टानि’ kahevāmān āvyān chhe. shun? ‘शिक्षाव्रतानि’ shikṣhāvrato. keṭalān? chār. shā kāraṇe? kāraṇ ke deshāvakāshik ityādi chār prakāre chhe. 1. ‘tattvārthasūtra’ ane ‘puruṣhārthasiddhi – upāy’ ādi granthomān traṇ guṇavrat ane chār shikṣhāvrat nīche

ratnakaraṇḍa shrāvakāchāramān deshavratane shikṣhāvratamān līdhun chhe ane bhogopabhogaparimāṇane guṇavratamān

Page 221 of 315
PDF/HTML Page 245 of 339
single page version

देशावकाशिकमित्यादिचतुःप्रकारसद्भावात् । वाशब्दोऽत्र १परस्परप्रकारसमुच्चये । देशावकाशिकादीनां लक्षणं स्वयमेवाग्रे ग्रन्थकारः करिष्यति ।।९१।।

तत्र देशावकाशिकस्य तावल्लक्षणं —

देशावकाशिकं देशे मर्यादीकृतदेशमध्येऽपि स्तोकप्रदेशेऽवकाशो नियतकालमवस्थानं सोऽस्यास्तीति देशावकाशिकं शिक्षाव्रतं स्यात् । कोऽसौ ? प्रतिसंहारो व्यावृत्तिः । कस्य ? देशस्य । कथंभूतस्य ? विशालस्य बहोः । केन ? कालपरिच्छेदनेन दिवसादिकालमर्यादया ।

ahīn ‘वा’ shabda paraspar prakāranā samuchchayanā arthamān chhe. deshāvakāshik ādinun lakṣhaṇ granthakār svayam āgaḷ karashe.

bhāvārtha : — jenāthī munivrat pāḷavānī shikṣhā maḷe tene shikṣhāvrat kahe chhe. tenā chār prakār chhe —

1. deshāvakāshik, 2. sāmāyik, 3. proṣhadhopavās ane 4. vaiyāvr̥utya. 91. temān pratham deshāvakāshik (shikṣhāvrat)nun lakṣhaṇ kahe chhe —

anvayārtha : — [प्रत्यहम् ] dararoj [कालपरिच्छेदनेन ] kāḷanā māpathī (arthāt niyat kāḷasudhī) maryādā karīne [विशालस्य देशस्य ] (digvratamān maryādit karelā) vishāl kṣhetranun [प्रतिसंहारः ] saṅkochavun – ghaṭāḍavun te [देशावकाशिकं ] deshāvakāshik shikṣhāvrat [स्यात् ] chhe. [अणुव्रतानाम् ] ā vrat aṇuvratanā dhārakone – shrāvakone hoy chhe.

ṭīkā : — ‘देशावकाशिकं’ (digvratamān) maryādit karelā kṣhetranī andar paṇ (vadhāre maryādā karīne) thoḍā kṣhetramān niyat kāḷ sudhī rahevun te deshāvakāsh chhe; ā deshāvakāsh je vratanun prayojan chhe te deshāvakāshik shikṣhāvrat chhe. shun te? ‘विशालस्य देशस्य प्रत्यहं कालपरिच्छेदनेन प्रतिसंहारो’ digvrat nāmanā guṇavratamān jīvanaparyanta je vishāḷ kṣhetra १. परस्परसमुचच्ये घ० ।

Page 222 of 315
PDF/HTML Page 246 of 339
single page version

कथं ? प्रत्यहं प्रतिदिनं । केषां ? अणुव्रतानां अणूनि सूक्ष्माणि व्रतानि येषां तेषां श्रावकाणामित्यर्थः ।।९२।।

अथ देशावकाशिकस्य का मर्यादा इत्याह —

तपोवृद्धाश्चिरन्तनाचार्या गणधरदेवादयः । सीम्नां स्मरन्ति मर्यादाः प्रतिपाद्यन्ते । nakkī karyun hatun temān kāḷanī maryādā karīne vadhāre saṅkoch karavo te deshāvakāshik shikṣhāvrat chhe. ‘अणुव्रतानाम्’ ā vrat aṇu (sūkṣhma) vratadhārīone – shrāvakone hoy chhe.

bhāvārtha : — digvratamān jīvanaparyanta karelī vishāḷ kṣhetranī maryādāne pratidin kāḷ vibhāgathī ghaṭāḍīne, saṅkuchit kṣhetranī maryādānī bahāranā kṣhetramān gamanāgamanādi vyavahārik pravr̥uttino tyāg karavo te aṇuvratadhārī shrāvakonun deshāvakāshik shikṣhāvrat chhe. tene deshavrat paṇ kahe chhe.

deshavratamān ghaṭāḍelī maryādānī bahār niyat kāḷ sudhī gamanāgamanādi pravr̥utti nahi hovāthī tathā ichchhāno nirodh hovāthī dravyahinsā ane bhāvahinsānī rakṣhā thāy chhe ane tyān bhogopabhoganī nivr̥utti hovāthī pāñch pāpono sarvathā tyāg thaī jāy chhe. āthī deshavratīne maryādā bahār amuk kāḷ sudhī upachārathī mahāvrat chhe. 92.

have deshāvakāshik (shikṣhāvrat)nī kaī maryādāo chhe te kahe chhe —

anvayārthaanvayārtha ::::: — [तपोवृद्धाः ] gaṇadharadevādik chirantan āchārya [गृहहारिग्रामाणाम् ] (prasiddha), ghar, chhāvaṇī, gām [च ] ane [क्षेत्रनदीदावयोजनानां ] kṣhetra, nadī, jaṅgal tathā (amuk) yojanane [देशावकाशिकस्य ] deshāvakāshik vratanī [सीम्नाम् ] maryādā [स्मरन्ति ] kahe chhe.

ṭīkā : — ‘तपोवृद्धाः’ lāmbā kāḷanā āchāryo gaṇadharadevādi ‘सीम्नां स्मरन्ति’ maryādā kahe chhe. ahīn ‘सीम्नाम्’ shabda ‘स्मृ, अर्थ, दय्, ane ‘ईश्’ — e dhātuonā

Page 223 of 315
PDF/HTML Page 247 of 339
single page version

सीम्नामित्यत्र ‘‘१स्मृत्यर्थदयीशां कर्म’’ इत्यनेन षष्ठी । केषां सीमाभूतानां ? गृहहारिग्रामाणां हारिः कटकं । तथा क्षेत्रनदी दावयोजनानां च दावो वनं । कस्यैतेषां सीमाभूतानां ? देशावकाशिकस्य देशनिवृत्तिव्रतस्य ।।९३।।

एवं द्रव्याविधं योजनावधिं चास्य प्रतिपाद्य कालावधिं प्रतिपादयन्नाह —

karmārthe chhaṭhṭhī vibhaktimān chhe. kaī maryādābhūt (vastuone)? ‘गृहहारिग्रामाणाम्’ ghar, hāri (kaṭak – mathak – senānī chhāvaṇī) ane gāmane tathā ‘क्षेत्रनदी दावयोजनानां च’ kṣhetra, nadī, van ane yojanane (āṭalā yojan sudhī). konī te maryādāo chhe? ‘देशावकाशिकस्य’ deshāvakāshik vratanī – deshaviratī vratanī.

bhāvārtha : — deshāvakāshik vratamān āvāgamanādinā kṣhetranī maryādā, kāḷ vibhāgathī, koī prasiddha ghar, galī (chhāvaṇī), gām, kṣhetra, nadī, van ane amuk yojan (sudhī) dvārā karavāmān āve chhe — em gaṇadharadevādi kahe chhe. ā maryādāo potānī āvashyakatānusār pratidin yathāshakti karavāmān āve chhe.

digvratamān maryādit kṣhetra vishāḷ hoy chhe ane te kṣhetranī bahār man – vachan – kāyādinī pravr̥uttino tyāg jīvanaparyanta hoy chhe, jyāre deshavratamān maryādit karelun kṣhetra bahu nānun hoy chhe ane te nānā kṣhetranī bahār āvāgamanādi tathā man – vachan – kāyanī pravr̥uttino tyāg amuk divas, mahinādi kāḷ – vibhāgathī karavāmān āve chhe. digvrat karatān deshavratamān pāpaviratinun kṣhetra bahu vishāḷ hoy chhe. digvratamān hinsādi pāpanī virati jīvanaparyant hoy chhe, jyāre deshavratamān pāpanī virati (tyāg) amuk kāḷamaryādāthī hoy chhe, āṭalo bannemān taphāvat hoy chhe. 93.

e pramāṇe tenī (deshāvakāshik vratanī) dravyāvadhi ane yojanāvidhinun pratipādan karīne (have) kāḷāvadhinun pratipādan karī kahe chhe —

anvayārtha : — [प्राज्ञाः ] gaṇadharadevādik buddhimān puruṣh [संवत्सरम् ] १. ‘अधीगर्थदयेशां कर्मणि’ पाणिनीय सूत्र ।

Page 224 of 315
PDF/HTML Page 248 of 339
single page version

देशावकाशिकस्य कालावधिं कालमर्यादां प्राहुः । के त ? प्राज्ञाः गणधरदेवादयः । किं तदित्याह संवत्सरमित्यादि — संवत्सरं यावदेतावत्येव देशे मयाऽवस्थातव्यं । तथा ऋतुमयनं वा यावत् । तथा मासचतुर्मासपक्षं यावत् । ऋक्षं च चन्द्रभुक्त्या आदित्यभुक्त्या वा इदं नक्षत्रं यावत् ।।९४।।

एवं देशावकाशिकव्रते कृते सति ततः परतः किं स्यादित्याह —

ek varṣha [ऋतुः ] be mās, [अयनम् ] chha mās, [मासचतुर्मासपक्षम् ] ek mās, chār mās, pakṣha (pakhavāḍiyun – pandar divas) [च ] ane [ऋक्षं ] ek nakṣhatra sudhī — e rīte [देशावकाशिकस्य ] deshāvakāshikavratanī [कालावधिं ] kāḷanī maryādā [प्राहुः ] kahe chhe.

ṭīkā : — ‘देशावकाशिकस्य कालावधिं प्राहुः’ deshāvakāshikavratanī kāḷamaryādā kahe chhe. (koṇ kahe chhe?) ‘प्राज्ञाः’ gaṇadharadevādi. ‘te shun chhe?’ te kahe chhe — ‘संवत्सरमित्यादि’ ek varṣha sudhī māre āṭalā ja kṣhetramān rahevun, tathā ‘ऋतु’ eṭale be mās, ‘अयनं’ eṭale chha mās tathā ek mās, chār mās, ek pakhavāḍiyun ane ‘ऋक्षं’ eṭale chandrabhukti vā ādityabhukti ā nakṣhatra sudhī (māre ekalā ja kṣhetramān rahevun – evī samayanī maryādāne deshāvakāshikavratanī kāḷamaryādā kahe chhe.)

bhāvārtha : — deshāvakāshikavratamān kāḷanī maryādā, ek varṣha (be varṣha ādi), be mās (vasanta, hemanta ādi chha r̥̄utu), chha mās (ayan – uttarāyaṇ ane dakṣhiṇāyan), mās, chāturmās (varṣhākāḷ, shītakāḷ ane uṣhṇakāḷ), pakṣha (shukal pakṣha ane kr̥iṣhṇapakṣha) ane r̥̄ukṣha (nakṣhatra) sudhī yathāshakti dararoj karavāmān āve chhe. 94.

e pramāṇe deshāvakāshik vrat karavāmān āvatān tenī (maryādānī) bahār shun thāy chhe? te kahe chhe —

anvayārtha : — [सीमान्तानाम् ] (deshāvakāshik vratamān karelī) sīmā (maryādā)nī

Page 225 of 315
PDF/HTML Page 249 of 339
single page version

प्रसाध्यन्ते व्यवस्थाप्यन्ते । कानि ? महाव्रतानि । केन ? देशावकाशिकेन च न केवलं दिग्विरत्यापितु देशावकाशिकेनापि । कुतः ? स्थूलेतरपंचपापसंत्यागात् स्थूलेतराणि च तानि हिंसादिलक्षणपंचपापानि च तेषां सम्यक् त्यागात् । क्व ? सीमान्तानां परतः देशावकाशिकव्रतस्य सीमाभूता ये ‘अन्ताधर्मा’ गृहादयः संवत्सरादिविशेषाः तेषां वा अन्ताः पर्यन्तास्तेषां परतः परस्मिन् भागे ।।९५।। [परतः ] bahār [स्थूलेतरपञ्चपापसंत्यागात् ] sthūḷ ane sūkṣhma –

ṭīkā : — ‘प्रसाध्यन्ते’ sādhavāmān āve chhe – sthāpavāmān āve chhe. shun? ‘महाव्रतानि’ mahāvrat. konī dvārā? ‘देशावकाशिकेन च’ deshāvakāshikavrat dvārā arthāt na keval digvirativrat dvārā parantu deshāvakāshikavrat dvārā paṇ. shāthī? ‘स्थूलेतरपञ्चपापसंत्यागात्’ sthūḷ ane sūkṣhma hinsādirūp pāñch pāponā samyak tyāgathī. kayā (tyāg)? ‘सीमान्तानां परतः’ deshāvakāshikavratanī sīmā (maryādā)rūp gr̥uhādi ant (antim had – rekhā) sudhī tathā samvatsarādi kāḷ – visheṣhanā ant sudhī, (deshāvakāshikavratamān karelī) maryādānī bahāranā bhāgamān (kṣhetramān) hinsādi pāponā tyāgathī upachārathī mahāvrat sādhit thāy chhe.

bhāvārtha : — deshāvakāshikavratanī kṣhetra – maryādānī bahār digvratanī jem deshavratīne paṇ sthūḷ ane sūkṣhma banne prakāranān pāpono abhāv hovāthī tenun deshavrat maryādā bahār mahāvrat jevun thaī jāy chhe – arthāt tenun deshavrat maryādā bahār upachārathī mahāvrat chhe, parantu sākṣhāt mahāvrat nathī, kāraṇ ke tene mahāvratanā bhāvane ghātavāmān nimittarūp pratyākhyānāvaraṇ kaṣhāyano sadbhāv chhe.1

‘‘je manuṣhye jīvanaparyanta dakṣhiṇamān kanyākumārī ane uttaramān himālay sudhīnī digvratanī maryādā karī chhe, te hammeshā to himālay ke kanyākumārī jato nathī, tethī te pratignā kare chhe ke ‘hun amuk divas sudhī bhāvanagaramān ja rahīsh, tenī bahār jaīsh nahi.’ to teṭalā samay sudhī bhāvanagaranī hadanī bahāranā pradeshamān ahinsānun sarva prakāre pālan hovāthī tenun deshāvakāshikavrat upachārathī mahāvrat nām pāme chhe. 95. 1. juo, shlok 71no bhāvārtha.

Page 226 of 315
PDF/HTML Page 250 of 339
single page version

इदानीं तदतिचारान् दर्शयन्नाह —

अत्यया अतिचाराः । पंच व्यपदिश्यन्ते कथ्यन्ते । के ते ? इत्याह — प्रेषणेत्यादिमर्यादीकृते देशे स्वयं स्थितस्य ततो बहिरिदं कुर्विति विनियोगः प्रेषणं । मर्यादीकृतदेशाद्बहिर्व्यापारं कुर्वतः कर्मकरान् प्रति खात्करणादिः शब्दः । तद्देशाद्बहिः प्रयोजनवशादिदमानयेत्याज्ञापनमानयनं । मर्यादीकृतदेशे स्थितस्य बहिर्देशे कर्म कुर्वतां कर्मकरणां स्वविग्रहप्रदर्शनं रूपाभिव्यक्तिः । तेषामेव लोष्ठादिनिपातः पुद्गलक्षेपः ।।९६।।

anvayārtha : — (deshāvakāshik vratamān kahelī maryādānī bahār) [प्रेषणशब्दानयनं ] preṣhaṇ (mokalavun), shabda (shabda karavo), ānayan (maṅgāvavun), [रूपाभिव्यक्तिपुद्गलक्षेपौ ] rūpābhivyakti (potānun rūp batāvavun) ane pudgalakṣhetra (paththar ādi pheṅkavā) — e [पञ्च ] pāñch [देशावकाशिकस्य ] deshāvakāshik vratanā [अत्ययाः ] atichāro [व्यपदिश्यन्ते ] kahevāmān āvyā chhe.

ṭīkā : — ‘अत्ययाः’ atichāro. konā? ‘देशावकाशिकस्य’ deshāvakāshik vratanā – deshavratanā. keṭalān? ‘पञ्च व्यपदिश्यन्ते’ pāñch kahevāmān āvyā chhe. ‘kayā te?’ te kahe chhe — ‘प्रेषणेत्यादि’ maryādit kṣhetramān pote ūbho hoy tyānthī bahār ‘ā karo’ evo viniyog te ‘प्रेषणः’ (mokalavun te), maryādikr̥ut kṣhetranī bahār kām karatā nokaro prati tālī, khānsī ādino shabda karavo te ‘शब्दः’, te kṣhetranī bahār prayojanavash ‘ā lāvo’ evī āgnā karavī te ‘आनयनं’ (maṅgāvavun), maryādikr̥ut kṣhetramān (pote) ūbho hoy tyānthī bahāranā kṣhetramān kām karatā kāryakarone potānun sharīr batāvavun te ‘रूपाभिव्यक्तिः’ ane temanā prati kāṅkarā – paththar ādi pheṅkavā te ‘पुद्गलक्षेपः’ chhe.

bhāvārtha : — deshāvakāshik vratanā pāñch atichār —

Page 227 of 315
PDF/HTML Page 251 of 339
single page version

एवं देशावकाशिकरूपं शिक्षाव्रतं व्याख्यायेदानीं सामायिकरूपं तद्व्याख्यातुमाह —

pote maryādānī andar ūbho rahe, parantu maryādā bahār kām karatā māṇaso prati āvā ishārā kare te yā temanī sāthe āvī rīte sambandh rākhe te atichār1 chhe, arthāt vratano ekadesh bhaṅg chhe.

e pramāṇe deshāvakāshikarūp shikṣhāvratanun vyākhyān karīne have sāmāyikarūp shikṣhāvratanun vyākhyān karavāne kahe chhe —

anvayārtha : — [सामायिकाः ] āgamanā jāṇanār – gaṇadharadevādi [अशेषभावेन ] sarva bhāvathī (arthāt man – vachan – kāy ane kr̥ut – kārit – anumodanāthī) [सर्वत्र ] sarvatra (arthāt maryādānī bahār ane andar) [आसमयमुक्ति ] sāmāyik māṭe nishchit karelā samay sudhī (arthāt sāmāyik māṭe karelī pratignāno samay pūrṇa thāy tyān sudhī) 1. deshavratanā atichār — आनयनप्रेष्यप्रयोगशब्दरूपानुपातपुद्गलक्षेपाः ।

Page 228 of 315
PDF/HTML Page 252 of 339
single page version

सामयिकं नाम स्फु टं शंसन्ति प्रतिपादयन्ति । के ते ? सामयिकाः समयमागमं विन्दन्ति ये ते सामायिका गणधरदेवादयः । किं तत् ? मुक्तं मोचनं परिहरणं यत् तत् सामयिकं । केषां मोचनं ? पंचाघानां हिंसादिपंचपापानां । कथं ? आसमयमुक्ति वक्ष्यमाणलक्षणसमयमोचनं आ समन्ताद्व्याप्य गृहीतनियमकालमुक्तिं यावदित्यर्थः । कथं तेषां मोचनं ? अशेषभावेन सामस्त्येन न पुनर्देशतः । सर्वत्र च अवधेः परभागे अपरभागे च । अनेन देशावकाशिकादस्य भेदः प्रतिपादितः ।।९७।। [पंचाघानाम् ] pāñch (hinsādi) pāponā [मुक्तं ] tyāgane [सामयिकं नाम ] sāmāyik

ṭīkā : — ‘सामयिकं नाम शंसन्ति’ kharekhar sāmāyik (shikṣhāvrat) kahe chhe — sāmāyikanun pratipādan kare chhe. koṇ te? ‘सामयिकाः’ samay eṭale āgamane (shāstrane) je jāṇe chhe te sāmāyiko – gaṇadharadevādi. shun te? ‘मुक्तं’ je chhoḍavun te – tyāgavun te sāmāyik chhe. konun tyāgavun? ‘पञ्चाघानाम्’ hinsādi pāñch pāponun. kaī rīte? ‘आसमयमुक्ति’ karavā dhārelī pratignāno samay chhūṭe – sarva taraphathī vyāpta arthāt pūro thāy tyān sudhī – sāmāyik māṭe svīkārelo nishchit kāḷ chhūṭe arthāt pūrṇa thāy tyān sudhī evo artha chhe. temanun (pāñch pāponun) kaī rīte mochan – tyāg? ‘अशेषभावेन’ (te tyāg) samasta bhāvathī (sampūrṇarūpathī), ekadeshathī nahi; ane ‘सर्वत्र’ sarvatra arthāt maryādānī bahār ane andar. ānāthī deshāvakāshikanā bhedanun (sāmāyik shikṣhāvratanun) pratipādan karavāmān āvyun chhe.

bhāvārtha : — sāmāyik vakhate karelī maryādānī andar ane bahār – sarvatra (badhī jagyāe) sāmāyik māṭe nishchit karelā samay sudhī, hinsādi pāñche pāponā man – vachan – kāy ane kr̥ut – kārit – anumodanāthī karelā tyāgane gaṇadharadevādi sāmāyik shikṣhāvrat kahe chhe.

potānī karelī maryādāmān paṇ sāmāyikanā nishchit kāḷ sudhī bhogopabhogano sarvathā tyāg karavāthī, sāmāyik vratadhārī shrāvak paṇ munivat pāñch pāpothī sarvathā rahit thaī jāy chhe.

sāmāyik vratamān hinsādi pāñche pāpono sarvathā tyāg hoy chhe ane rāg – dveṣhanā tyāgarūp sarva prāṇīo pratye sāmyabhāv hoy chhe. vaḷī kahyun chhe ke —

Page 229 of 315
PDF/HTML Page 253 of 339
single page version

आसमयमुक्तीत्यत्र यः समयशब्दः प्रतिपादितस्तदर्थं व्याख्यातुमाह —

समयज्ञा आगमज्ञाः । समयं जानन्ति । किं तत् ? मूर्धरुहमुष्टिवासोबन्धं, बन्धशब्दः प्रत्येकमभिसम्बद्धयते मूर्धरूहाणां केशानां बन्धं बन्धकालं समयं जानन्ति । तथा मुष्टिबन्धं

sarva prāṇīo taraph samatābhāv, sanyam (indriy – sanyam ane prāṇī – sanyam) māṭe shubh bhāvanā ane ārtta tathā raudra pariṇāmano tyāg – te sāmāyik vrat chhe.

‘‘rāg – dveṣhanā tyāgathī badhā iṣhṭa – aniṣhṭa padārthomān sāmyabhāvane aṅgīkār karīne ātmatattvanī prāptinun mūḷakāraṇ sāmāyik chhe te vāramvār karavun, tene sāmāyik shikṣhāvrat kahe chhe.’’

‘‘sam’’ eṭale ekarūp ane ‘ay’ eṭale ātmānā svarūpamān gaman – te ‘samay’ thayun. evo ‘samay’ jenun prayojan chhe tene sāmāyik kahe chhe. ā sāmāyik samatābhāv vinā thaī shake nahi.’’1 97

‘आसमयमुक्तिः’ ahīn je samay shabda kahyo chhe tenā arthanun vyākhyān karavāne kahe chhe —

anvayārthaanvayārtha ::::: — [समयज्ञाः ] shāstranā jāṇakār gnānī puruṣh [मूर्धरुहमुष्टि- वासोबन्धं ] keshabandh, muṣhṭibandh ane vastrabandhanā (kāḷane), [पर्य्यङ्कबन्धनं ] padmāsananā kāḷane [चापि ] vaḷī [स्थानम् ] ūbhā rahevānā kāḷane [वा ] athavā [उपवेशनम् ] besavānā kāḷane [समयं ] samay [जानन्ति ] jāṇe chhe – kahe chhe.

ṭīkā : — ‘समयज्ञाः’ āgamanā jāṇanārā – jāṇakār, ‘समयं जानन्ति’ samay kahe chhe. te shun chhe? ‘मूर्धरुहमुष्टिवासोबन्धं’ बन्ध shabda pratyek sāthe sambandh rākhe chhe. 1. puruṣhārthasiddhi – upāy, gujarātī āvr̥utti shlok 148 ṭīkā – bhāvārtha.

Page 230 of 315
PDF/HTML Page 254 of 339
single page version

वासोबन्धं वस्त्रग्रन्थि पर्यङ्कबन्धनं चापि उपविष्टकायोत्सर्गमपि च स्थानमूर्ध्वकायोत्सर्ग उपवेशनं वा सामान्येनोपविष्टावस्थानमपि समयं जानन्ति ।।९८।।

एवंविधे१ समये भवत् यत्सामायिकं पंचप्रकारपापात् साकल्येन व्यावृत्तिस्वरूपं तस्योत्तरोत्तरा वृद्धिः कर्तव्येत्याह —

परिचेतव्यं वृद्धिं नेतव्यं । किं तत् ? सामायिकं । क्व ? एकान्ते ‘मूर्धरुहबंध’ keshonā bandhane – bandhanakāḷane samay kahe chhe, tathā ‘मुष्टिबन्धं’ mūṭhībandhananā kāḷane (arthāt mūṭhī bandh rahe tyān sudhīnā kāḷane), ‘वासोबन्धं’ vastrabandhananā kāḷane (arthāt vastramān gāṇṭh rahe tyān sudhīnā kāḷane), ‘पर्यंकबन्धनं’ padmāsananā kāḷane arthāt upaviṣhṭa kāyotsarganā kāḷane, ‘स्थानम्’ ūrdhva kāyotsarganā kāḷane ane ‘उपवेशनम्’ sāmānyataḥ upaviṣhṭa āsananā kāḷane paṇ samay kahe chhe.

bhāvārtha : — jyān sudhī choṭalīmān gāṇṭh (bandhan) rahe, mūṭhī bāndhelī rahe, vastramān gāṇṭh rahe, paryaṅkāsan – padmāsan rahe ane khaḍgāsan rahe tyān sudhīnā kāḷane gnānī puruṣho sāmāyik māṭeno samay kahe chhe. 98.

evā prakāranā samayamān, pāñch prakāranān pāpothī sarvathā vyāvr̥uttirūp je sāmāyik thāy tenī uttarottar vr̥uddhi karavī joīe, em kahe chhe —

anvayārtha : — [निर्व्याक्षेपे ] upadrav rahit [एकान्ते ] ekānt sthaḷamān, [वनेषु ] vanamān, [वास्तुषु ] ekānt ghar yā dharmashāḷāomān [च ] ane [चैत्यालयेषु ] chaityālayomān, [अपि च ] tathā parvatanī guphā ādimān paṇ, [प्रसन्नधिया ] prasanna chittathī [सामायिकं ] sāmāyikanī [परिचेतव्यम् ] vr̥uddhi karavī joīe.

ṭīkā : — ‘परिचेतव्यम्’ vadhāravī joīe. shun te? ‘सामायिकम्’ sāmāyik. kayān? ‘एकान्ते’ strī, pashu ane napunsakathī rahit pradeshamān. kevā (pradeshamān)? १. एवंविधसमये घ ।

Page 231 of 315
PDF/HTML Page 255 of 339
single page version

१

शीतवातदंशमशकादिबाधावर्जित इत्यर्थः इत्थंभूते एकान्ते । क्व ? वनेषु अटवीषु, वास्तुषु च गृहेषु, चैत्यालयेषु च अपिशब्दाद्गिरिगह्वरादिपरिग्रहः । केन चेतव्यं ? प्रसन्नधिया प्रसन्ना अविक्षिप्ता धीर्यस्यात्मनस्तेन अथवा प्रसन्नासौ धीश्च तया कृत्वा आत्मना परिचेतव्यमिति ।।९९।।

इत्थंभूतेषु स्थानेषु कथं तत्परिचेतव्यमित्याह —

‘निर्व्याक्षेपे’ chittanī vyākuḷatā rahit (pradeshamān), shīt, vāt, ḍāns, machchhar ādinī bādhā (upadrav) rahit (pradeshamān) – evo artha chhe. āvā ekāntamān. kyān? ‘वनेषु’ vanamān – jaṅgalamān, ‘वास्तुषु’ (nirjan) gharomān, ‘चैत्यालयेषु च’ chaityālayomān ‘अपि च’ ane ‘अपि’ shabdathī giriguphā ādimān samajavun. shā vaḍe vadhāravun joīe? ‘प्रसन्नधिया’ prasannachittavāḷā ātmāe athavā prasannachittathī ātmāe (sāmāyik) vadhāravī joīe.

bhāvārtha : — ḍāns – machchhar ādi pariṣhahanā upadravarahit sthānamān, strī – pashu – napunsakādithī rahit ekāntamān, vanamān, ekānta gharamān yā dharmashāḷāmān, chaityālayomān ane parvatanī guphā ādimān prasanna (ekāgra) chittathī sāmāyik karavī joīe ane sadā tenī vr̥uddhi karavī joīe. 99.

āvā prakāranān sthānomān sāmāyikane kaī rīte vadhāravī te kahe chhe —

anvayārtha : — [व्यापारवैमनस्यात् ] sharīrādinī cheṣhṭā ane manovyagratāthī [विनिवृत्याम् ] nivr̥utta thatān [अन्तरात्माविनिवृत्या ] mānasik vikalponī nivr̥utti karīne [उपवासे ] upavāsanā dine [च ] ane [एकभुक्ते ] ekāshananā dine [सामयिकं ] sāmāyik [बध्नीयात् ] karavun (vadhāravun) joīe. १. ‘वाय्वग्निदोषाद् वृषणौ तु यस्य नाशं गतौ वातकपाण्डुकिः सः’ इति पाण्डुकिलक्षणम् । २. चैकभक्ते वा घ ।

Page 232 of 315
PDF/HTML Page 256 of 339
single page version

बध्नीयादनुतिष्ठेत् । किं तत् ? सामयिकं । कस्यां सत्यां ? विनिवृत्त्यां । कस्मात् ? व्यापारवैमनस्यात् व्यापारः कायादिचेष्टा वैमनस्यं मनोव्यग्रता चित्तकालुष्यं वा तस्माद्विनिवृत्यामपि सत्यां अन्तरात्मविनिवृत्या कृत्वा तद्बध्नीयात् अन्तरात्मनो मनोविकल्पस्य विशेषेण निवृत्या । कस्मिन् सति तस्यां तया तद्बध्नीयात् ? उपवासे चैकभुक्ते वा ।।१००।।

इत्थंभूतं तत्किं कदाचित्परिचेतव्यमन्यथा चेत्यत्राह —

ṭīkā : — ‘बध्नीयात्’ karavun joīe. shun te? ‘सामयिकं’ sāmāyik. shun thatān? ‘विनिवृत्याम्’ nivr̥utta thatān. konāthī? ‘व्यापारवैमनस्यात्’ व्यापारः kāyādinī cheṣhṭā, ‘वैमनस्यं’ mananī vyagratā – chittanī kaluṣhatā – temanāthī (kāyacheṣhṭā ane manovyagratāthī) nivr̥utti hovā chhatān ‘अंतरात्मविनिवृत्या’ khās karīne (mānasik) vikalponī nivr̥utti karīne te (sāmāyik) karavun joīe. te nivr̥utti thatān kyāre te karavun joīe (vadhāravun joīe)? ‘उपवासे चैकभुक्ते वा’ upavāsanā divase athavā ekāshananā divase.

bhāvārtha : — man – vachan – kāyanī pravr̥utti ane mananī vyagratāthī nivr̥utta thatān, mananā vikalpone rokī upavās yā ekāshananā divase visheṣh rītithī sāmāyik karavun joīe, jethī tenī vr̥uddhi thāy.

‘‘te sāmāyik rātri ane divasanā ante ekāgratāpūrvak avashya karavun joīe ane jo anya samaye karavāmān āve to te sāmāyik kārya doṣhano hetu nathī, paṇ te guṇane māṭe ja hoy chhe.’’1 100.

āvā prakāranun sāmāyik shun kyārek karavun joīe ke anya rīte? te ahīn kahe chhe —

anvayārtha : — [अनलसेन ] ālasyarahit ane [अवधानयुक्तेन ] chittanī 1. puruṣhārthasiddhi – upāy gujarātī āvr̥utti shlok 149.

Page 233 of 315
PDF/HTML Page 257 of 339
single page version

चेतव्यं वृद्धिं नेतव्यं । किं ? सामायिकं । कदा ? प्रतिदिवसमपि न पुनः कदाचित् पर्वदिवस एव । कथं ? यथावदपि प्रतिपादितस्वरूपानतिक्रमेणैव । कथंभूतेन ? अनलसेनाऽऽलस्यरहितेन उद्यतेनेत्यर्थः । तथाऽवधानयुक्तेनैकाग्रचेतसा । कुतस्तदित्थं परिचेतव्यं ? व्रतपंचकपरिपूरणकारणं यतः व्रतानां हिंसाविरत्यादीनां पंचकं तस्य परिपूरणत्वं महाव्रतरूपत्वं तस्य कारणं । यथोक्तसामायिकानुष्ठानकाले हि अणुव्रतान्यपि महाव्रतत्वं प्रतिपद्यन्तेऽतस्तत्कारणं ।।१०१।।

ṭīkā : — ‘चेतव्यं’ vadhāravun joīe. kone? ‘सामयिकं’ sāmāyikane. kyāre ‘प्रतिदिवसमपि’ kadāchit arthāt parvanā divase ja phakta nahi, parantu dararoj (tenī vr̥uddhi karavī joīe). kaī rīte? ‘यथावदपि’ shāstrokta sāmāyikanā svarūpanun (vidhinun) ullaṅghan karyā vagar ja (arthāt vidhi pramāṇe). kevān thaīne? ‘अनलसेन’ ālasya (āḷas) rahit – tatpar thaīne evo artha chhe, tathā ‘अवधानयुक्तेन’ chittanī ekāgratāthī yukta thaīne. shrāvake shā māṭe āvā sāmāyikane vadhāravun joīe? ‘व्रतपञ्चकपरिपूरणकारणम्’ kāraṇ ke te sāmāyik hinsāvirati ādi pāñch vratonī paripūrṇatānun – mahāvratarūpatānun kāraṇ chhe. yathokta sāmāyikanā anuṣhṭhān (ācharaṇ) kāḷe aṇuvrato paṇ mahāvratapaṇāne pāme chhe. tethī te (sāmāyik) tenun (mahāvratanun) kāraṇ chhe.

bhāvārtha : — āḷasarahit ekāgrachittathī shrāvake shāstrokta vidhi anusār dararoj sāmāyik karavun joīe, kāraṇ ke vidhipūrvak karelā sāmāyikanā kāḷe aṇuvrato paṇ mahāvratapaṇāne pāme chhe – arthāt aṇuvrato paṇ upachārathī mahāvrat thaī jāy chhe. em sāmāyik mahāvratanun kāraṇ chhe.

sāmāyik kāḷe aṇuvratīne hinsādi pāñche pāpono, munivat sarvathā tyāg hoy chhe, tethī tenun aṇuvrat mahāvrat sadrash chhe, parantu sākṣhāt mahāvrat nathī, kāraṇ ke mahāvratano ghātak pratyākhyānāvaraṇ kaṣhāy haju vidyamān chhe.

‘‘......shrāvake banne samaye (savār – sāñj) athavā traṇ samay (savār, bapor ane sāñj) be ghaḍī, chār ghaḍī ke chha ghaḍī sudhī pāñche pāpono tathā ārambh – parigrahano tyāg

Page 234 of 315
PDF/HTML Page 258 of 339
single page version

एतदेव समर्थयमानः प्राह —

सामयिके सारम्भाः परिग्रहा नैव सन्ति सर्वेऽपि ।

चेलोपसृष्टमुनिरिव गृही तदा याति यतिभावं ।।१०२।।

सामयिके सामायिकावस्थायां । नैव सन्ति न विद्यन्ते । के ? परिग्रहाः सङ्गाः । कथंभूताः । सारम्भाः कृष्याद्यारम्भसहिताः । कति ? सर्वेऽपि बाह्याभ्यन्तराश्चेतनेतरादिरूपा वा । यत एवं ततो याति प्रतिपद्यते । कं ? यतिभावं यतित्वं । कोऽसौ ? गृही श्रावकः ।

(sāmāyikanī vidhi māṭe juo – shlok 139nī ṭīkā)

enun ja (sāmāyik kāḷamān aṇuvrat mahāvratapaṇāne prāpta thāy chhe enun ja) samarthan karīne kahe chhe —

anvayārtha : — [सामयिके ] sāmāyikanā samayamān [सारम्भाः ] kr̥uṣhi ādi ārambh sahit [सर्वेऽपि ] badhāy antaraṅg ane bahiraṅg [परिग्रहाः ] parigraho [न एव सन्ति ] hotā ja nathī, tethī [तदा ] te samaye [गृही ] gr̥uhastha, [चेलोपसृष्टमुनिः इव ] vastra oḍhelā (upasargagrasta) muni samān [यतिभावम् ] munibhāvane (munipaṇāne) [याति ] prāpta kare chhe.

ṭīkā : — ‘सामयिके’ sāmāyikanī avasthāmān (sāmāyik kāḷe) ‘नैव सन्ति’ hotā ja nathī. shun (hotā nathī)? ‘परिग्रहाः’ parigraho. kevā? ‘सारम्भाः’ kr̥uṣhi ādi ārambh sahit. keṭalā? ‘सर्वेऽपि’ badhāy arthāt chetan – achetanarūp bāhya ane ābhyantar (parigraho). tethī ‘याति’ prāpta kare chhe. shun? ‘यतिभावं’ munipaṇāne. koṇ te? ‘गृही’ 1. puruṣhārthasiddhi – upāy gujarātī āvr̥utti, shlok 149no bhāvārtha.

Page 235 of 315
PDF/HTML Page 259 of 339
single page version

कदा ? सामायिकावस्थायां । क इव ? चेलोपसृष्टमुनिरिव चेलेन वस्त्रेण उपसृष्टः उपसर्गवशाद्वेष्टितः स चासौ मुनिश्च स इव तद्वत् ।।१०२।।

तथा सामायिकं स्वीकृतवन्तो ये तेऽपरमपि किं कुर्वन्तीत्याह —

शीतोष्णदंशमशकपरीषहमुपसर्गमपि च मौनधराः ।

सामयिकं प्रतिपन्ना अधिकुर्वीरन्नचलयोगाः ।।१०३।। shrāvak. kyāre? ‘सामायिके’ sāmāyikanī avasthāmān. konī jem? ‘चेलोपसृष्टमुनिः इव’ upasarganā kāraṇe vastrathī veṣhṭit (oḍhāḍelā) muninī jem.

bhāvārtha : — sāmāyikanā samaye sāmāyik vratadhārī shrāvakane. sarve prakāranā ārambh ane antaraṅg tathā bahiraṅg parigrahono sarvathā abhāv hovāthī upasarganā kāraṇe vastraveṣhṭit muni samān munipaṇāne te prāpta kare chhe.

parimit vastradhārī aṇuvratī shrāvakane, sāmāyik vakhate sarva ārambh ane parigrahano bhāvathī tyāg hoy chhe. te samaye tenun chitta dharmadhyānanān sādhanomān magna hoy chhe. paherelān vastro upar tene mūrchchhā hotī nathī. āthī upasarga vakhate vastra oḍhelā muni samān te chhe. kāraṇ ke bāhyamān banne vastrasahit chhe, paṇ mamatvahīn chhe ane antaraṅgamān banne ārambh ane parigrah bhāvathī rahit chhe.

‘‘shrāvak je vakhate sāmāyik karī rahyo chhe, tyāre kharī rīte tenī te vakhatanī avasthā muni samān ja chhe. tenā pariṇāmomān ane muninā pariṇāmomān visheṣh taphāvat nathī. bhed phakta eṭalo ja chhe ke muni digambar chhe ane shrāvak vastra sahit chhe. muni mahārāje pratyākhyānāvaraṇ kaṣhāyano tyāg karī dīdho chhe ane shrāvake haju sudhī te kaṣhāyano tyāg karyo nathī.’’1 102.

tathā sāmāyikane svīkr̥ut karavāvāḷā je gr̥uhastha chhe teo bījun shun kare chhe te kahe chhe —

anvayārtha : — [सामयिकं ] sāmāyikane [प्रतिपन्नाः ] dhāraṇ karanārāoe 1. puruṣhārthasiddhi – upāy gujarātī āvr̥utti, shlok 150no bhāvārtha.

Page 236 of 315
PDF/HTML Page 260 of 339
single page version

अधिकुर्वीरन् सहेरन्नित्यर्थः । के ते ? सामयिकं प्रतिपन्नाः सामायिकं स्वीकृत- वन्तः । किंविशिष्टाः सन्तः ? अचलयोगाः स्थिरसमाधयः प्रतिज्ञातानुष्ठाना- परित्यागिनो वा । तथा मौनधरास्तत्पीडायां सत्यामपि क्लीवादिवचनानुच्चारकाः दैन्यादिवचनानुच्चारकाः । कमधिकुर्वीरन्नित्याह — शीतेत्यादि — शीतोष्णदंशमशकानां पीडाकारिणां तत्परिसमन्तात् सहनं तत्परीषहस्तं, न केवलं तमेव अपि तु उपसर्गमपि च देवमनुष्यतिर्यक्कृतं ।।१०३।।

तं चाधिकुर्वाणाः सामायिके स्थिता एवंविधं संसारमोक्षयोः स्वरूपं चिन्तयेयुरित्याह — [मौनधराः ] maun dharīne tathā [अचलयोगाः ] yogonī pravr̥uttine achaḷ (sthir) karīne [शीतोष्णदंशमशकपरीषहम् ] shīt, uṣhṇa, ḍāns, machchhar ādi pariṣhahone [च ] ane [उपसर्गम् ] upasargane [अपि ] paṇ [अधिकुर्वीरन् ] sahan karavān joīe.

ṭīkā : — ‘अधिकुर्वीरन्’ sahan karavān joīe evo artha chhe. koṇe te? ‘सामायिकं प्रतिपन्नाः’ sāmāyikano jemaṇe svīkār karyo chhe teoe. kevā prakāranā vartatā teo? ‘अचलयोगाः’ sthir samādhivāḷā ā (sāmāyikanā) anuṣhṭhānanī pratignāno parityāg nahi karatā thakā tathā ‘मौनधराः’ tenī pīḍā hovā chhatān nāmarda ādinān vachano nahi bolatā arthāt dīn vachanonun uchchāraṇ nahi karatā (teo). shun sahan karavun joīe? te kahe chhe — ‘शीतोष्णेत्यादि’ pīḍākārī shīt, uṣhṇa, ḍāns, machchhar ādine sarva prakāre sahan karavān te pariṣhah – tene; kevaḷ tene ja nahi, parantu ‘उपसर्गमपि च’ dev – manuṣhya – tiryañch kr̥ut upasargane paṇ (sahan karavo joīe).

bhāvārtha : — sāmāyik karanār shrāvake maun dhāraṇ karī tathā man – vachan – kāyanī pravr̥uttine rokī – sthir karī shīt – uṣhṇa – ḍāns – machchharādi bāvīs pariṣhahone tathā dev – manuṣhya – tiryañch kr̥ut upasargone paṇ sahan karavā, arthāt pariṣhaho ane upasarga sambandhī pīḍā hovā chhatān maun sevī tene sahan karavī; parantu svīkārelī sāmāyikanī pratignāne chhoḍavī nahi tem ja namālān yā dīn vachano bolavān nahi. 103.

tene (pariṣhah ane upasargane) sahan karatān, sāmāyikamān sthit (shrāvakoe) ā prakāranun sansār – mokṣhanun svarūp vichāravun joīe em kahe chhe —