૧૫૪ ]
एवमहिंसाणुव्रतं प्रतिपाद्येदानीमनृतविरत्यणुव्रतं प्रतिपादयन्नाह —
‘स्थूलमृषावादवैरमणं’ स्थूलश्चासौ मृषावादश्च तस्माद्वैरमणं विरमणमेव वैरमणं । ‘तद्वदन्ति’ के ते ? ‘सन्तः’ सत्पुरुषाः गणधरदेवादयः । तत्किं, सन्तो यन्न वदन्ति । ‘अलीकमसत्यं’ । कथंभूतं ? ‘स्थूलं’ यस्मिन्नुक्ते स्वपरयोर्वधबन्धादिकं राजादिभ्यो भवति तत्स्वयं तावन्न वदति । तथा ‘परान’न्यान् तथाविधमलीकं न वादयति । न केवलमलीकं किन्तु ‘सत्यमपि’ चोरोऽयमित्यादिरूपं न स्वयं वदति न परान् वादयति । किंविशिष्टं यदुक्तं
એ પ્રમાણે અહિંસાણુવ્રતનું પ્રતિપાદન કરીને હવે અનૃતવિરતિ અણુવ્રતનું (સત્યાણુવ્રતનું) પ્રતિપાદન કરતા કહે છે —
અન્વયાર્થ : — [यत् ] પુરુષ જે [स्थूलं ] સ્થૂળ [अलीकम् ] જૂઠ – અસત્ય [न वदति ] ન તો પોતે બોલે છે અને [न ] ન [परान् ] બીજાંઓની પાસે [वादयति ] બોલાવે છે તથા [विपदे ] (અન્યની) આપત્તિ માટે (અર્થાત્ અન્યનો ઘાત થાય તેવું) [सत्यम् अपि ] સત્ય પણ [न वदति न परान् वादयति ] પોતે બોલતો નથી અને બીજાઓને બોલાવતો નથી, [तत् ] તેને [सन्तः ] ગણધરાદિક મહાપુરુષો [स्थूलमृषावादवैरमणम् ] સ્થૂળ જૂઠથી વિરતિરૂપ (અર્થાત્ સત્યાણુવ્રત) [वदन्ति ] કહે છે.
ટીકા : — ‘यत् स्थूलमृषावादवैरणम्’ જે સ્થૂળ અસત્ય વચન તેનાથી વિરતિ તેને સ્થૂળ સત્યાણુવ્રત કહે છે. કોણ તે? ‘सन्तः’ ગણધરદેવાદિ સન્ત પુરુષો. તે શું? સંતો કે જે બોલતા નથી. ‘अलीकमसत्यम्’ અસત્ય (જૂઠ). કેવું (જૂઠ)? ‘स्थूलम्’ સ્થૂળ જૂઠ અર્થાત્ જે બોલવાથી રાજાદિ તરફથી સ્વ – પરનો વધ – બંધ આદિ થાય તેવું (જૂઠ), ‘न वदति’ પ્રથમ તો પોતે બોલતો નથી અને ‘परान् न वादयति’ બીજા પાસે તેવું જૂઠ બોલાવતો નથી; કેવળ જૂઠ નહિ કિન્તુ ‘આ ચોર છે’ ઇત્યાદિ રૂપ ‘सत्यमपि’ સત્ય પણ સ્વયં બોલતો નથી અને અન્ય પાસે બોલાવતો નથી. કેવું (સત્ય)? જે બોલેલું વચન સત્ય