Ratnakarand Shravakachar (Gujarati). Shlok: 82 bhogopabhogapariNAn vratnu swarup.

૨૧૪ ]

રત્નકરંડક શ્રાવકાચાર

[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-

असमीक्ष्याधिकरणं पंचमं असमीक्ष्य प्रयोजनमपर्यालोच्य आधिक्येन कार्यस्य करणमसमीक्ष्याधिकरणं ।।८१।।

साम्प्रतं भोगोपभोगपरिमाणलक्षणं गुणव्रतमाख्यातुमाह —

अक्षार्थानां परिसंख्यानं भोगोपभोगपरिमाणम् ।

अर्थवतामप्यवधौ रागरतीनां तनूकृतये ।।८२।।

‘भोगोपभोगपरिमाणं’ भवति । किं तत् ? ‘यत्परिसंख्यानं’ परिगणनं । केषां ? પ્રસાધન એ ચાર અને પાંચમું ‘असमीक्ष्यअधिकरणम्’ પ્રયોજન વિચાર્યા વિના અધિકતાથી કાર્ય કરવું, તે અસમીક્ષ્ય – અધિકરણ અતિચારો છે.

ભાવાર્થ : — અનર્થદંડવ્રતના પાંચ અતિચારો છે તે નીચે પ્રમાણે છે —

૧. કંદર્પ — રાગની પ્રબળતાથી હાસ્યમિશ્રિત અશિષ્ટ (ભૂંડા) વચન બોલવાં.

૨. કૌત્કુચ્ય — હાસ્ય અને ખોટાં વચન સહિત કાયથી કુત્સિત ચેષ્ટા કરવી.

૩. મૌખર્ય — ધૃષ્ટતાથી બહુ બકવાદ કરવો.

૪. અતિપ્રસાધન — આવશ્યકતા કરતાં ભોગોપભોગની સામગ્રી વધુ એકઠી કરવી.

૫. અસમીક્ષ્ય – અધિકરણ — પ્રયોજન વિચાર્યા વિના કાર્ય કરવું અથવા કોઈ વસ્તુ પર

અધિકાર કરી લેવો. ૮૧. હવે ભોગોપભોગપરિમાણરૂપ ગુણવ્રતનું વ્યાખ્યાન કરવાને કહે છે —

ભોગોપભોગપરિમાણ વ્રતનું સ્વરુપ

શ્લોક ૮૨

અન્વયાર્થ : — [अवधौ ] પરિગ્રહપરિમાણ વ્રતમાં કરેલી પરિગ્રહની મર્યાદા હોતાં [रागरतीनाम् ] વિષયોના રાગથી થતી રતિને (આસક્તિને, લાલસાને) [तनुकृतये ] ઘટાડવા માટે [अक्षार्थानाम् ] ઇન્દ્રિય – વિષયોનું [अर्थवताम् अपि ] તેઓ (ઇન્દ્રિયસુખરૂપ) પ્રયોજનના સાધક હોવા છતાં પણ [परिसंख्यानम् ] પરિમાણ કરવું તે [भोगोपभोगपरिमाणम् ] ભોગોપભોગપરિમાણ નામનું ગુણવ્રત [उच्यते ] કહેવાય છે.

ટીકા : — ‘भोगोपभोगपरिमाणम्’ ભોગોપભોગપરિમાણ ગુણવ્રત છે. તે શું છે? ‘यत् परिसंख्यानम्’ પરિમાણ કરવું તે. કોનું (પરિમાણ) છે? ‘अक्षार्थानाम्’ ઇન્દ્રિયોના

< Previous Page Next Page >