कहानजैनशास्त्रमाळा ]
यद्वेद ‘तद्ज्ञानं’ न१ न्यूनं विकलं तत्स्वरूपं यद्वेद । तर्हि२ जीवादिवस्तुस्वरूपेऽविद्यमानमपि सर्वथानित्यत्वक्षणिकत्वाद्वैतादिरूपं कल्पयित्वा यद्वेत्ति तदधिकार्थंवेदित्वात्३ ज्ञानं भविष्यतीत्यहत्राह — ‘अनतिरिक्तं’ वस्तुस्वरूपादनतिरिक्तमनधिकं यद्वेद तज्ज्ञानं न पुनस्तद्वत्स्वरूपादधिकं कल्पनाशिल्पिकल्पितं यद्वेद । एवं चैतद्विशेषणचतुष्टय- सामर्थ्याद्यथाभूतार्थवेदकत्वं तस्य संभवति तद्दर्शयति — ‘यथातथ्यं’ यथावस्थितवस्तुस्वरूपं यद्वेद तद्ज्ञानं भावश्रुतं । तद्रूपस्यैव ज्ञानस्य जीवाद्यशेषार्थानामशेषविशेषतः केवलज्ञानवत् साकल्येन स्वरूपप्रकाशनसामर्थ्यसम्भवात् । तदुक्तं —
प्रश्नः — तो पछी जीवादि वस्तुस्वरूपमां अविद्यमान होवा छतां सर्वथा नित्यत्व, सर्वथा क्षणिकत्व अने सर्वथा अद्वैत इत्यादिरूप कल्पीने जे जाणे ते अधिकार्थनुं जाणनारुं होवाथी ज्ञान छे ने?
उत्तरः — वस्तुस्वरूपथी अनधिकपणे जे जाणे छे ते ज्ञान छे, परंतु ते वस्तुस्वरूपथी अधिक कल्पनारूप शिल्पीथी कल्पित करायेलुं जे जाणे छे ते ज्ञान नथी. ए रीते आ चार विशेषणोना सामर्थ्यथी ते यथाभूत पदार्थनुं जाणनारुं होय छे, एम हवे दर्शावे छे —
‘याथातथ्यम्’ यथास्थित वस्तुस्वरूपने जे जाणे छे ते भावश्रुतरूप ज्ञान छे; कारण के एवा रूपवाळा ज्ञानने ज केवळज्ञाननी माफक जीवादि समस्त पदार्थोना स्वरूपने समस्त विशेषो सहित प्रकाशवानुं सामर्थ्य छे. तेथी (आप्तमीमांसामां) कह्युं छे के —
१. नपुनर्न्यूनं घ० । २. जीवादिवस्तु घ प्रतौ ‘तर्हि जीवादिवस्तुस्वरूपेऽविद्यमानमपि
पाठः । ३. विदितत्वात् ग० ।