कहानजैनशास्त्रमाळा ]
‘देशयामि’ १कथयामि । कं ? ‘धर्मं’ । कथंभूतं ? ‘समीचीनं’ अबाधितं तदनुष्ठातृणामिह परलोके चोपकारकं । कथं तं तथा निश्चितवन्तो भवन्त इत्याह ‘कर्मनिबर्हणं’ यतो धर्मः संसारदुःखसम्पादककर्मणां निबर्हणो विनाशकस्ततो यथोक्तविशेषणविशिष्टः । अमुमेवार्थं व्युत्पत्तिद्वारेणास्य समर्थयमानः संसारेत्याद्याह संसारे चतुर्गतिके दुःखानि शारीरमानसादीनि तेभ्यः ‘सत्त्वान्’ प्राणिन् उद्धृत्य ‘यो धरति’ स्थापयति । क्व ? ‘उत्तमे सुखे’ स्वर्गापवर्गादिप्रभवे सुखे स धर्म इत्युच्यते ।।२।।
अन्वयार्थ : — हुं (श्री समन्तभद्राचार्य) [कर्मनिबर्हणम् ] कर्मोनो विनाश करनार एवा [समीचीनं ] समीचीन (सम्यग्) [धर्मम् ] धर्मने [देशयामि ] कहुं छुं, [यः ] के जे [सत्त्वान् ] जीवोने [संसारदुःखतः ] संसारनां दुःखोथी उगारीने [उत्तमे सुखे ] स्वर्ग - मोक्षादिकना उत्तम सुखमां [धरति ] धरे छे - मूके छे.
टीका : — ‘देशयामि’ कहुं छुं. कोने? ‘धर्मम्’ धर्मने. केवा धर्मने? ‘समीचीनं’ अबाधित अने तेनुं आचरण करनाराओने आ लोक तेम ज परलोकमां उपकारक एवा धर्मने. तमे ते (धर्म) एवो छे एम केवी रीते नक्की कर्युं, ते कहे छे. ‘कर्मनिबर्हणं’ कारण के ते (सम्यग्) धर्म संसारना दुःखोने पेदा करनार कर्मोनो विनाशक छे. आ ज अर्थनुं व्युत्पत्ति द्वारा समर्थन करी कहे छे. ‘संसारेत्यादि’ चतुर्गतिरूप संसारमां शारीरिक अने मानसिकादि दुःखो छे, तेमांथी ‘सत्त्वान्’ जीवोने — प्राणीओने उगारीने ‘यो धरति’ जे स्थापे छे. क्यां? ‘उत्तमे सुखे’ स्वर्ग - मोक्षादिमां उत्पन्न थता सुखमां, तेने धर्म कहेवामां आवे छे.
भावार्थ : — अहीं श्री समन्तभद्राचार्य प्रतिज्ञा रूपे कहे छे केः —
‘हुं संसारी जीवोनां दुःखोनां कारणभूत कर्मोना विनाशक एवा सम्यग्धर्मने कहुं छुं, जे धर्म चतुर्गतिरूप संसारनां शारीरिक अने मानसिक दुःखोमांथी जीवोने छोडावी — बचावीने उत्तम सुखमां — मोक्षसुखमां स्थापे छे — धारण करे छे. १. प्रतिपादयामि ख० घ० ।