कहानजैनशास्त्रमाळा ]
द्रष्टिश्च तत्त्वार्थश्रद्धानं, ज्ञानं च तत्त्वार्थप्रतिपत्तिः वृत्तं चारित्रं पापक्रियानिवृत्तिलक्षणं । सन्ति समीचीनानि च तानि द्रष्टिज्ञानवृत्तानि च । ‘धर्मं’ उक्तस्वरूपं । ‘विदुः’ वदन्ति प्रतिपादयन्ते । के ते ? ‘धर्मेश्वराः’ रत्नत्रयलक्षणधर्मस्य ईश्वरा अनुष्ठातृत्वेन प्रतिपादकत्वेन च स्वामिनो जिननाथाः । कुतस्तान्येव धर्मो न पुनर्मिथ्यादर्शनादीन्यपीत्याह — यदीयेत्यादि । येषां सद्दृष्टयादीनां सम्बन्धीनि यदीयानि तानि च तानि प्रत्यनीकानि च प्रतिकूलानि मिथ्यादर्शनादीनि ‘भवन्ति’ सम्पद्यन्ते । का ? ‘भवपद्धतिः’ संसारमार्गः । अयमर्थः — यतः सम्यग्दर्शनादिप्रतिपक्षभूतानि मिथ्यादर्शनादीनि संसारमार्गभूतानि१ । अतः सम्यग्दर्शनादीनि
अन्वयार्थ : — [धर्मेश्वराः ] धर्मना प्रतिपादक तीर्थंकरदेव [सद्दृष्टिज्ञानवृत्तानि ] सम्यग्दर्शन, सम्यग्ज्ञान अने सम्यक्चारित्रने (त्रणेयनी एकताने) [धर्मं ] धर्म [विदुः ] कहे छे. [यदीयप्रत्यनीकानि ] तेनाथी (सम्यग्दर्शनादिथी) जे विपरीत मिथ्यादर्शन, मिथ्याज्ञान अने मिथ्याचारित्र छे ते [भवपद्धतिः ] संसार - परिभ्रमणनुं कारण [भवन्ति ] छे.
टीका : — ‘दृष्टि’ एटले तत्त्वार्थश्रद्धान ( - तत्त्व - स्वरूपसहित अर्थनुं - जीवादि पदार्थोनुं श्रद्धान, ‘ज्ञानं’ एटले तत्त्वार्थप्रतिपत्ति — तत्त्वार्थनी प्रतिपत्ति — तत्त्वार्थनुं ज्ञान अने ‘वृत्तं’ एटले पापक्रियाओथी निवृत्तिरूप चारित्र. ते अर्थात् दर्शन - ज्ञान - चारित्र त्रणे समीचीन - सम्यग् छे. ‘धर्मं’ उक्त स्वरूपवाळां दर्शन - ज्ञान - चारित्रने धर्म ‘विदुः’ कहे छे. कोण कहे छे? ‘धर्मेश्वराः’ रत्नत्रयस्वरूप धर्मना ईश्वर अर्थात् तेनुं आचरण करनार अने तेनो उपदेश करनार स्वामी जिननाथ (भगवान जिनेन्द्रदेव). शा कारणे ते ज (सम्यग्दर्शनादि ज) धर्म छे अने मिथ्यादर्शनादि धर्म नथी? ते कहे छे — ‘यदीयेत्यादि’ कारण के जे कांई सम्यग्दर्शनादि छे तेनाथी ते प्रतिकूल (विपरीत) मिथ्यादर्शनादि ‘भवन्ति’ छे. ‘का’ ते शुं छे? ‘भवपद्धतिः’ ते संसारनो मार्ग छे. तेनो आ अर्थ छेः —
कारण के सम्यग्दर्शनादिनां प्रतिपक्षरूप जे मिथ्यादर्शनादि छे ते संसारना मार्गभूत १. प्रमाणैः प्रसिद्धान्यतः कारणात् ख० । प्रसिद्धान्यतः सम्यग्दर्शनादीन्यपवर्गसुख घ० ।