कहानजैनशास्त्रमाळा ]
‘आप्तोपज्ञं’ सर्वज्ञस्य प्रथमोक्तिः । अनुल्लंघ्यं यस्मात्तदाप्तोपज्ञं तस्मादिन्द्रा१ दीनामनुल्लंघ्यमादेयं । कस्मात् ? तदुपज्ञत्वेन तेषामनुल्लंध्यं यतः । ‘अदृष्टेष्टविरोधकं’ — दृष्टं प्रत्यक्षं, इष्टमनुमानादि, न विद्यते दृष्टेष्टाभ्यां विरोधो यस्य । तथाविधमपि कुतस्तत्सिद्धमित्याह — ‘तत्त्वोपदेशकृत्’ यतस्तत्त्वस्य च सप्तविधस्य जीवादिवस्तुनो यथावस्थितस्वरूपस्य वा उपदेशकृत् यथावत्प्रतिदेशकं२ ततो दृष्टेष्टाविरोधकं । एवंविधमपि कस्मादवगतं ? यतः ‘सार्वं’ सर्वेभ्यो हितं सार्वमुच्यते तत्कथं यथावत्तत्स्वरूपप्ररूपणमन्तरेण घटेत । एतदप्यस्य कुतो निश्चितमित्याह ‘कापथघट्टनं’ यतः कापथस्य कुत्सितमार्गस्य मिथ्यादर्शनादेर्घट्टनं निराकारकं’३ सर्वज्ञप्रणीतं शास्त्रं ततस्तत्सार्वमिति ।।९।।
टीका : — (शास्त्र केवुं छे ते कहे छे) - ‘आप्तोपज्ञं’ सर्वज्ञनी प्रथम उक्तिरूप छे (अर्थात् सर्व प्रथम आप्त भगवाने कहेलुं छे.) - ‘अनुल्लंघ्यं’ ते आप्तनुं कहेलुं होवाथी इन्द्रादि द्वारा उल्लंघन करी शकाय तेवुं नथी, अर्थात् तेमना द्वारा स्वीकार्य छे. शाथी? कारण के ते सर्वज्ञनुं उपदेशेलुं होवाथी तेमनाथी खंडनरहित छे, — अर्थात् तेओ तेनुं उल्लंघन करी शके तेम नथी. ‘अदृष्टेष्टविरोधकं’ दृष्टं एटले प्रत्यक्ष अने इष्टम् एटले अनुमानादि - प्रत्यक्ष अने अनुमानादि प्रमाणोथी विरोधरहित छे. ते तेवा ज प्रकारनुं (विरोधरहित) शी रीते सिद्ध थाय छे? ते कहे छे - ‘तत्त्वोपदेशकृत्’ कारण के सात प्रकारनां तत्त्वना — जीवादि वस्तुओना यथास्थित स्वरूपनो उपदेश करे छे. यथावत् तेने उपदेशे छे तेथी ते प्रत्यक्ष, अनुमानादि प्रमाणोथी विरोधरहित छे. ते (शास्त्र) एवा प्रकारनुं ज छे, (तत्त्वोनो उपदेश करनारुं छे) एम शी रीते जाण्युं? कारण के ‘सार्वं’ सर्वने जे हितरूप होय ते सार्व कहेवाय छे, यथावत् तेना स्वरूपना प्ररूपण सिवाय ते केम घटी शके? ते शास्त्र तेवुं ज छे. (सार्व छे) एम शी रीते नक्की कर्युं? ते कहे छे - ‘कापथघट्टनम्’ कारण के ते कुमार्गनुं (मिथ्यादर्शनादिनुं) निराकरण करनार (खंडन करनार), सर्वज्ञनुं कहेलुं शास्त्र छे तेथी ते शास्त्र सर्वने हितरूप छे.
भावार्थ : — अहीं आचार्ये साचां आगमनां — शास्त्रनां छ लक्षणो बताव्यां छे. ते नीचे प्रमाणे छे —
१. तस्मादितरवादिनां ख । २. प्रतिपादकं ख ।३. निराकरणकारणं ख ।