kahAnajainashAstramALA ]
ये ‘स्पष्टदृशो’ निर्मलसम्यक्त्वाः । त एव ‘चक्रं’ चक्ररत्नं । ‘वर्तयितुं’ आत्माधीनतया तत्साध्यनिखिलकार्येषु प्रवर्तयितुं । ‘प्रभवन्ति’ ते समर्था भवन्ति । कथंभूताः ? सर्वभूमिपतयः सर्वा चासौ भूमिश्च षट्खण्डपृथ्वी तस्याः पतयः चक्रवर्तिनः । पुनरपि कथंभूताः ? ‘नवनिधिसप्तद्वयरत्नाधीशा’ नवनिधयश्च सप्तद्वयरत्नानि सप्तानां द्वयं तेन संख्यातानि रत्नानि चतुर्दश तेषामधीशाः स्वामिनः । क्षत्रमौलिशेखरचरणाः क्षताद्दोषात् त्रायन्ते रक्षन्ति प्राणिनो ये ते क्षत्रा राजानस्तेषां मौलयो१ मुकुटानि तेषु शेखरा आपीठास्तेषु चरणानि येषां ।।३८।। [क्षत्रमौलिशेखरचरणाः ] jemanAn charaNone rAjAonA mugaTanI kalagIo sparshe chhe arthAt jemanA charaNomAn rAjAonAn mastako jhUke chhe evA [सर्वभूमिपतयः ] samasta bhUminA (chha khanDanA) mAlik thayA thakA (arthAt chakravartI thayA thakA) [चक्रम् ] chakra (arthAt AgnA) [वर्तयितुम् ] vartAvavAne (chalAvavAne) [प्रभवन्ति ] samartha thAy chhe.
TIkA : — jeo ‘स्पष्टदृशो’ nirmaL samyagdraShTi jIvo chhe teo ja ‘चक्रं’ chakraratna ‘वर्तयितुम्’ tenAthI (chakrathI) sAdhya sarvakAryomAn svAdhInapaNe pravartAvavAne ‘प्रभवन्ति’ samartha thAy chhe. kevA chhe teo? ‘सर्वभूमिपतयः’ sarvabhUmi arthAt chha khanD pRithvInA pati (svAmI) — arthAt chakravartI chhe evA. vaLI kevA chhe? ‘नवनिधिसप्तद्वयरत्नाधीशाः’ navanidhio ane (sankhyAe) chaud ratnonA svAmI chhe evA. ‘क्षत्रमौलिशेखरचरणाः’ kShat eTale doShathI je prANIonI rakShA kare te kShatro eTale rAjAo chhe, temanA mukuTanI kalagIo jemanAn charaNone sparshe chhe evA teo chhe.
bhAvArtha : — samyagdraShTi jIv nirmaL samyaktvanA prabhAvathI svargathI chyavI manuShya bhavamAn chakravartI paN thAy chhe. te vIs hajAr deshonA samUharUp pRithvInA chha khanDano svAmI hoy chhe ane badhA deshomAn potAnI AgnA (chakra) pravartAvavAne samartha hoy chhe. vaLI te batrIs hajAr mukuTabaddha rAjAono adhipati ane 1navanidhi ane 2chaud ratnono svAmI hoy chhe. 38. १. मौलयो मस्तकानि तेषु शेखराणि मकुटानि तानि चरणेषु येषां घ० । 1. navanidhi – kAl, mahAkAl, pAnDuk, mANav, shankh, naisarpya, padma, ping ane sarvaratna. 2. chaud ratna – chakra, chhatra, khaDga, danD, chUDAmaNi, senApati, charmaratna, shilpakAr, kAkiNI, gRuhapati,